Inhoudsopgave
WEEK 1 – INLEIDING, LEGALITEIT EN WEDERRECHTELIJKHEID ...........................................................5
KENNISCLIP.........................................................................................................................................5
HET BESLISSINGSMODEL VAN 348/350 SV......................................................................................................5
VRAAG 1 – IS DE DAGVAARDING GELDIG?........................................................................................................5
VRAAG 3 – IS DE OFFICIER VAN JUSTITIE ONTVANKELIJK IN DE VERVOLGING?.........................................................6
VRAAG 4 – ZIJN ER REDENEN OM DE VERVOLGING TE SCHORSEN?........................................................................6
VRAAG 1 – IS BEWEZEN DAT HET TEN LASTE GELEGDE FEIT DOOR DE VERDACHTE IS BEGAAN?....................................6
VRAAG 2 – KAN HET BEWEZEN VERKLAARDE WORDEN GEKWALIFICEERD?..............................................................7
VRAAG 3 – IS DE DADER STRAFBAAR?.............................................................................................................7
VRAAG 4 – WELKE SANCTIE MOET WORDEN OPGELEGD?....................................................................................7
HOORCOLLEGE 1/2..............................................................................................................................8
WAT IS MATERIEEL STRAFRECHT?...................................................................................................................8
PLAATSBEPALING VAN HET MATERIEEL STRAFRECHT............................................................................................8
BRONNEN VAN HET MATERIEEL STRAFRECHT.....................................................................................................8
GESCHIEDENIS VAN HET MATERIEEL STRAFRECHT...............................................................................................9
DE MENS IN HET STRAFRECHT......................................................................................................................10
HOORCOLLEGE 2/2............................................................................................................................10
VOORWAARDEN VOOR STRAFBAARHEID.........................................................................................................10
LEGALITEITSBEGINSEL.................................................................................................................................10
VIJF DEELNORMEN.....................................................................................................................................11
WEDERRECHTELIJKHEIDSBEGINSEL.................................................................................................................11
WEEK 2 – CAUSALITEIT....................................................................................................................13
HOORCOLLEGE..................................................................................................................................13
WAT IS CAUSALITEIT?.................................................................................................................................13
CAUSALITEITSTHEORIEËN.............................................................................................................................13
HR LETALE LONGEMBOLIE...........................................................................................................................14
WANNEER IS TOEREKENING REDELIJK?...........................................................................................................15
HR AORTAPERFORATIE...............................................................................................................................15
COMPLEXE CAUSALE KETENS........................................................................................................................15
HR DWARSLEASIE.....................................................................................................................................17
HR SHAKEN BABY......................................................................................................................................17
HR GRONINGSE HIV-ZAKEN........................................................................................................................17
WERKGROEP.....................................................................................................................................18
WEEK 3 – OPZET..............................................................................................................................24
HOORCOLLEGE..................................................................................................................................24
BETEKENISSEN VAN SCHULD.........................................................................................................................24
SCHULD IN DE ZIN VAN VERWIJTBAARHEID......................................................................................................24
VIER VOORWAARDEN VOOR STRAFBAARHEID..................................................................................................24
WETTELIJKE SCHULDVORMEN.......................................................................................................................24
ALGEMENE OPMERKINGEN OVER OPZET.........................................................................................................25
OPZET IN DE WET......................................................................................................................................25
1
,BEREIK VAN OPZET.....................................................................................................................................25
OPZET EN WEDERRECHTELIJKHEID.................................................................................................................25
OPZET EN VERWIJTBAARHEID.......................................................................................................................25
OPZET IN ANDERE LEERSTUKKEN...................................................................................................................26
GRADATIES VAN OPZET...............................................................................................................................26
VOORWAARDELIJK OPZET............................................................................................................................26
AANMERKELIJKE KANS................................................................................................................................26
BEWUSTZIJN VAN DE KANS..........................................................................................................................26
AANVAARDEN VAN DE KANS........................................................................................................................27
CONTEXTGEVOELIGE INVULLING....................................................................................................................27
VOORBEDACHTE RAAD................................................................................................................................27
WERKGROEP.....................................................................................................................................28
WEEK 4 – CULPA..............................................................................................................................36
HOORCOLLEGE..................................................................................................................................36
VERHOUDING OPZET EN CULPA....................................................................................................................36
ALGEMENE OPMERKINGEN OVER CULPA.........................................................................................................36
TENLASTELEGGING.....................................................................................................................................37
INHOUD CULPA.........................................................................................................................................37
AANTAL EN INHOUD NORMSCHENDINGEN......................................................................................................37
GARANTENSTELLUNG.................................................................................................................................37
VOORZIENBAARHEID..................................................................................................................................38
GEOORLOOFD RISICO.................................................................................................................................38
VERWIJTBAARHEID.....................................................................................................................................38
VASTSTELLING CULPA.................................................................................................................................38
CULPA EN HET BESLISSINGSMODEL................................................................................................................38
ROEKELOOSHEID.......................................................................................................................................38
WERKGROEP.....................................................................................................................................39
WEEK 5 – DE WET SEKSUELE MISDRIJVEN........................................................................................45
GASTCOLLEGE...................................................................................................................................45
HET HUIDIGE DWANGMODEL.......................................................................................................................45
VOORTRAJECT/VERLOOP VAN HET WETGEVINGSTRAJECT...................................................................................46
CONSENT IS DE NORM................................................................................................................................47
INTERNATIONAAL CONSENT.........................................................................................................................47
NIEUWE DEFINITIEBEPALING........................................................................................................................47
VERVALLEN ONTTUCHTBEGRIP......................................................................................................................48
VERRUIMING VAN HET DEFINITIEBEGRIP.........................................................................................................48
NIEUWE BASISDELICTEN: AANRANDING EN VERKRACHTING................................................................................48
(GEKWALIFICEERDE) OPZETVERKRACHTING.....................................................................................................48
SCHULDVERKRACHTING...............................................................................................................................49
ONTBREKENDE WIL BIJ LICHAMELIJKE OF GEESTELIJKE ONMACHT.........................................................................49
ONTBREKENDE WIL BIJ ONGELIJKWAARDIGHEID...............................................................................................50
FUNCTIONELE AFHANKELIJKHEIDSRELATIE IN DE WET GENOEMD (ART. 254 LID 1 SUB B SR).....................................50
BEWIJSBAARHEID NA DE INWERKINGTREDING VAN DE WET SEKSUELE MISDRIJVEN................................................51
DIVERSE ONDERWERPEN.............................................................................................................................51
SEKSUELE INTIMIDATIE (ART. 429TER)...........................................................................................................51
AANRANDING EN VERKRACHTING VAN KINDEREN: ALGEMEEN.............................................................................52
2
,AANRANDING EN VERKRACHTING VAN KINDEREN TOT 12 JAAR...........................................................................53
AANRANDING EN VERKRACHTING VAN KINDEREN VAN 12 TOT 16 JAAR...............................................................53
AANRANDING EN VERKRACHTING VAN KINDEREN TUSSEN 16 EN 18 JAAR.............................................................53
NIEUWE STRAFBAARSTELLING SEKSUELE BENADERING KINDEREN (ART. 251 SR)....................................................53
NIEUWE STRAFBAARSTELLING SEKSUELE BENADERING KINDEREN (ART. 251 SR)....................................................54
WRAAKPORNO (ART. 254BA SR HUIDIG ART. 139H SR)..................................................................................54
WEEK 6 – STRAFUITSLUITINGSGRONDEN........................................................................................55
HOORCOLLEGE..................................................................................................................................55
HET STELSEL VAN STRAFUITSLUITINGSGRONDEN...............................................................................................55
ALGEMENE REGULERENDE BEGINSELEN..........................................................................................................56
NOODWEER EN NOODWEEREXCES................................................................................................................57
ONTOEREKENBAARHEID..............................................................................................................................57
HET VASTSTELLEN VAN ONTOEREKENBAARHEID...............................................................................................58
ONTOEREKENBAARHEID EN CULPA IN CAUSA...................................................................................................58
ONTOEREKENBAARHEID EN MAATREGEL.........................................................................................................58
OVERKOEPELENDE OBSERVATIES...................................................................................................................58
WERKGROEP.....................................................................................................................................59
WEEK 7 – STRAFBARE POGING EN VOORBEREIDING........................................................................65
HOORCOLLEGE..................................................................................................................................65
PLAATSBEPALING.......................................................................................................................................65
STRAFBARE POGING...................................................................................................................................65
BEGIN VAN UITVOERING.............................................................................................................................66
DE UITERLIJKE VERSCHIJNINGSVORM.............................................................................................................66
DE UITERLIJKE VERSCHIJNINGSVORM: EEN CRITERIUM IN BEWEGING? .................................................................66
STRAFBARE VOORBEREIDING........................................................................................................................67
OPZETVEREISTE.........................................................................................................................................67
VRIJWILLIGE TERUGTRED.............................................................................................................................67
WERKGROEP.....................................................................................................................................69
WEEK 8 – DADERSCHAP EN DEELNEMING........................................................................................76
HOORCOLLEGE..................................................................................................................................76
OVERZICHTSARREST MEDEPLEGEN.................................................................................................................76
PLAATSBEPALING.......................................................................................................................................76
VORMEN VAN DEELNEMING........................................................................................................................77
MEDEPLEGEN...........................................................................................................................................78
NAUWE EN BEWUSTE SAMENWERKING..........................................................................................................78
MEDEPLICHTIGHEID...................................................................................................................................79
PASSIEVE MEDEPLICHTIGHEID.......................................................................................................................79
WERKGROEP.....................................................................................................................................81
WEEK 9 – NE BIS IN IDEM EN SAMENLOOP......................................................................................89
HOORCOLLEGE..................................................................................................................................89
PLAATSBEPALING.......................................................................................................................................89
3
,BELANG VAN FEITSBEGRIP...........................................................................................................................89
FEITSBEGRIP IN DE CONTEXT VAN HET NE BIS IN IDEM.......................................................................................90
WELK FEITSBEGRIP?...................................................................................................................................90
FEITSBEGRIP IN DE CONTEXT VAN DE SAMENLOOPREGELING...............................................................................90
WELK FEITSBEGRIP?...................................................................................................................................90
WERKGROEP.....................................................................................................................................91
CASUS 1..................................................................................................................................................92
VRAAG 1B...............................................................................................................................................92
THEORIEVRAAG.........................................................................................................................................93
VRAAG 2C...............................................................................................................................................95
VRAAG 2D...............................................................................................................................................95
WEEK 10 – RECHTSPERSONEN.........................................................................................................97
HOORCOLLEGE..................................................................................................................................97
PLAATSBEPALING.......................................................................................................................................97
RECHTSPERSOONLIJKHEID IN STRAFRECHTELIJKE ZIN..........................................................................................97
STRAFBAARHEID VAN DE RECHTSPERSOON......................................................................................................98
DADERSCHAP VAN DE RECHTSPERSOON.........................................................................................................98
AANSPRAKELIJKHEID VAN RECHTSPERSONEN...................................................................................................98
STRAFBAARHEID FEITELIJK LEIDINGGEVER........................................................................................................98
VASTSTELLING FEITELIJK LEIDINGGEVEN..........................................................................................................99
WERKGROEP...................................................................................................................................100
WEEK 11 - ONDERNEMINGSSTRAFRECHT......................................................................................105
GASTCOLLEGE..................................................................................................................................105
WAT IS ONDERNEMINGSSTRAFRECHT?.........................................................................................................105
HET WERK VAN DE ADVOCAAT IN HET ONDERNEMINGSSTRAFRECHT...................................................................105
WET OP DE ECONOMISCHE DELICTEN.........................................................................................................105
STRAFFEN VAN RECHTSPERSONEN...............................................................................................................105
FEITELIJK LEIDINGGEVEN...........................................................................................................................106
4
,Week 1 – Inleiding, legaliteit en
wederrechtelijkheid
Te bestuderen literatuur:
Literatuur:
o C. Kelk/F. de Jong, Studieboek materieel strafrecht, Deventer: Wolters Kluwer 2023,
hoofdstuk 1; hoofdstuk 2 par. 1-4 en 2.6.1; hoofdstuk 3; hoofdstuk 4.
o J. Ouwerkerk, ‘Legaliteit in Brussel en Luxemburg: uitleg en werking van het
bepaaldheidsgebod in de EU-rechtsorde’, in: Liber amicorum Marc Groenhuijsen,
Deventer: Wolters Kluwer 2021, p. 585-596. Het artikel is gepubliceerd op
Brightspace onder ‘week 1’.
Jurisprudentie:
o HR 20 februari 1933, NJ 1933/918, m.nt. T (Veearts).
o HR 9 februari 1971, NJ 1972/1, m.nt. CB (Dreigbrief).
o HR 2 april 1985, NJ 1985/796 (Onbehoorlijk gedrag).
o EHRM 22 november 1995, NJ 1997/1, m.nt. Knigge (Legaliteit in Straatsburg). - HvJ
EU 11 juni 2020, C-634/18 (JI), ECLI:EU:C:2020:455.
Kennisclip
Het beslissingsmodel van 348/350 Sv
348 Sv – formele vragen:
1. Is de dagvaarding geldig?
Nee? Dan volgt nietigheid van de dagvaarding (art. 349 Sv).
2. Is de rechtbank bevoegd?
Nee? Dan volgt onbevoegdheid van de rechter (art. 349 Sv).
3. Is de OvJ ontvankelijk in de vervolging?
Nee? Dan volgt niet-ontvankelijkheid van de OvJ (art. 349 Sv).
4. Zijn er redenen om de vervolging te schorsen?
Ja? Dan volgt schorsing van de vervolging (art. 349 Sv).
350 Sv – materiële vragen:
1. Is het ten laste gelegde bewezen?
Nee? Dan volgt vrijspraak (art. 352 lid 1 Sv).
2. Levert het bewezen verklaarde een strafbaar feit op?
Nee? Dan volgt OVAR (art. 352 lid 2 Sv).
3. Is de dader strafbaar?
Nee? Dan volgt OVAR (art. 352 lid 2 Sv).
4. Welke sanctie dient te worden opgelegd?
Vraag 1 – is de dagvaarding geldig?
De dagvaarding heeft vier functies:
1. Persoonsaanduidingsfunctie;
2. Oproepingsfunctie;
3. Informatiefunctie;
4. Beschuldigingsfunctie (art. 261 Sv).
Je hebt meerdere soorten tenlasteleggingen:
Enkelvoudige tenlastelegging = één enkel feit is tenlastegelegd.
5
, Primair/subsidiaire tenlastelegging = de subsidiaire vordering wordt ingesteld voor het geval
dat de eerste vordering (primair) niet tot het beoogde resultaat zal leiden. Bijvoorbeeld:
primair wordt tenlastegelegd dat verdachte diefstal met geweld heeft gepleegd; subsidiair
wordt alleen diefstal tenlastegelegd.
Cumulatieve/meervoudige tenlastelegging = meerdere feiten zijn tenlastegelegd.
Alternatieve tenlastelegging = twee juridische kwalificaties sluiten elkaar uit, bijvoorbeeld
heling en diefstal.
De eisen die aan een tenlastelegging worden gesteld, staan in art. 261 Sv:
Lid 1: de dagvaarding behelst een opgave van het feit dat ten laste wordt gelegd, met
vermelding omstreeks welke tijd en waar ter laatste het begaan zou zijn; verder vermeldt zij
de wettelijke voorschriften waarbij het feit strafbaar is gesteld.
Lid 2: zij behelst tevens de vermelding van de omstandigheden waaronder het feit zou zijn
begaan.
De betekenisvoorschriften zijn terug te vinden in art. 36a t/m 36g Sv.
Vraag 2 – Is de rechtbank bevoegd?
De vraag van de bevoegdheid van de rechter valt uiteen in:
Absolute competentie = welk soort rechter is bevoegd?
o Hoofdregel staat in art. 268 lid 1 Sv: strafzaken worden behandeld en beslist door
een meervoudige kamer, behoudens in de wet genoemde uitzonderingen.
Een uitzondering kan je terugvinden in art. 368 Sv: het rechtsgeding wordt
voor de politierechter vervolgd indien naar het aanvankelijke oordeel van het
OM de zaak van eenvoudige aard is, in het bijzonder ook ten aanzien van het
bewijs en de toepassing van de wet, terwijl de te requieren gevangenisstraf
niet meer dan een jaar mag bedragen.
o De meervoudige kamer kan de zaak ook naar de politierechter verwijzen, maar de
rechtbank is hiertoe niet verplicht.
o Voor overtredingen geldt dat deze zaken door de kantonrechter worden behandeld
(art. 382 Sv).
Relatieve competentie = in welk arrondissement moet de zaak worden aangebracht? (art. 2
t/m 6 Sv).
Vraag 3 – Is de Officier van Justitie ontvankelijk in de vervolging?
Bij deze vraag moet worden gekeken of er vervolgingsbeletselen zijn. Voorbeelden:
Het feit is verjaard. De termijnen zijn terug te vinden in art. 70 Sr;
Het ontbreken van een klacht.
Vraag 4 – Zijn er redenen om de vervolging te schorsen?
In art. 14 t/m 16 Sv staan verschillende redenen opgesomd om de vervolging te schorsen.
Dit waren de formele vragen. Nu gaan we over op de materiële vragen.
Vraag 1 – Is bewezen dat het ten laste gelegde feit door de
verdachte is begaan?
De rechter baseert zich hierbij puur op wat ten laste is gelegd; hij let op de bestanddelen. De
elementen (wederrechtelijkheid en verwijtbaarheid) staan niet in de tenlastelegging opgenomen en
hoeven dus ook niet te worden bewezen.
6
,De elementen worden verondersteld aanwezig te zijn indien het tenlastegelegde feit kan worden
bewezen en het ook kan worden gekwalificeerd als een strafbaar feit, tenzij de verdachte een
geslaagd beroep kan doen op een strafuitsluitingsgrond.
Bij de bewijsvraag spelen ook de volgende zaken mee:
Is er al wettig bewijs voor het tenlastegelegde feit? De wettige bewijsmiddelen kun je
terugvinden in art. 338 t/m 344a Sv;
Kan het wettige bewijs ook worden toegelaten als bewijsmiddel door de rechter?
Zijn er voldoende bewijsmiddelen?
Vraag 2 – Kan het bewezen verklaarde worden gekwalificeerd?
Bij deze vraag kan zich het volgende probleem voordoen: de OvJ is een bestanddeel vergeten op te
nemen in de tenlastelegging. Het bewezenverklaarde kan dan niet gekwalificeerd worden.
Vraag 3 – Is de dader strafbaar?
Hierbij wordt getoetst of de verdachte een beroep kan doen op een strafuitsluitingsgrond. Gekeken
moet worden naar de bestanddelen en de elementen:
Wederrechtelijkheid = in strijd met het recht. Kan de verdachte een beroep doen op een
rechtvaardigingsgrond, dan is dit gedrag gerechtvaardigd en dus niet in strijd met het recht.
o Is de wederrechtelijkheid opgenomen in de delictsomschrijving, dan is het een
bestanddeel. Dan komt de vraag naar wederrechtelijkheid al aan bod bij de eerste
vraag (bewijsvraag).
o Is de wederrechtelijkheid een element, dan komt de rechtvaardigingsgrond aan bod
bij de derde vraag.
Verwijtbaarheid = sprake moet zijn van gedrag dat aan schuld te wijten is. Doet de verdachte
een geslaagd beroep op een schulduitsluitingsgrond, dan vervalt hiermee de verwijtbaarheid
van het gedrag.
o Is verwijtbaarheid een bestanddeel, dan wordt dit ook wel culpa genoemd. Culpa
omvat zowel de vraag naar verwijtbaarheid als naar wederrechtelijkheid. De vraag
naar verwijtbaarheid komt bij culpoze delicten bij de eerste vraag al aan bod.
o Is verwijtbaarheid een element, dan komt de schulduitsluitingsgrond aan bod bij de
derde vraag.
Vraag 4 – Welke sanctie moet worden opgelegd?
De rechter kijkt hierbij naar de ernst van het feit en naar de persoonlijke omstandigheden van de
verdachte.
Is de verdachte vervolgd, dan kan hij niet opnieuw worden vervolgd voor hetzelfde feit (art. 68 Sv).
Probeert het OM dit wel te doen, dan is er dus niet-ontvankelijkheid van het OM
vervolgingsbeletsel!
7
,Hoorcollege 1/2
Wat is materieel strafrecht?
Bij het materieel strafrecht gaat het om:
Strafbaarstellingen;
Algemene leerstukken van strafrechtelijke aansprakelijkheid;
Voorwaarden voor vervolgbaarheid;
Sanctierecht.
Algemene leerstukken van de strafrechtelijke aansprakelijkheid (zie Algemeen Deel Sr):
Gevaarzettingsdelicten = het veroorzaken van gevaar wordt strafbaar gesteld. Je kunt een
onderscheid maken in;
o Abstracte gevaarzettingsdelicten = geen feitelijk gevaar is vereist; voldoende is dat
de strafbaar gestelde gedraging is uitgevoerd (bijv. art. 8 WVW: rijden onder
invloed);
o Concrete gevaarzettingsdelicten = het gevaar heeft zich feitelijk (in concreto)
voorgedaan (bijv. art. 157 Sr: brandstichting);
Krenkingsdelicten = het strafrechtelijk reageren op de daadwerkelijke krenking
(schending/inbreuk) op een rechtsgoed (bijv. mishandeling en diefstal);
Formeel omschreven delicten: delicten waarbij het handelen centraal staat (bijvoorbeeld
diefstal, waarbij het wegnemen strafbaar is);
Materieel omschreven delicten: het gevolg van het handelen staat centraal (bijvoorbeeld
het gevolg de dood).
Strafbaarstellingen bevatten de delictsomschrijving en de sanctienorm. Ze zijn opgedeeld in
misdrijven en overtredingen (Boek 2 en Boek 3 Sr). Nadere onderscheidingen zijn echter mogelijk,
denk aan het onderscheid tussen commissie- en omissiedelicten en tussen krenkingsdelicten en
gevaarzettingsdelicten.
Van oudsher wordt het strafrecht gezien als een ultimum remedium; een laatste redmiddel.
Onwenselijk gedrag wordt alleen strafbaar gesteld als dat gedrag niet op een andere manier kan
worden voorkomen of worden aangepakt. In de praktijk zijn er daarom leidende gezichtspunten
ontwikkeld op basis waarvan gedrag strafbaar kan worden gesteld:
Schadebeginsel;
Een rechtsgoed moet worden geschonden.
Plaatsbepaling van het materieel strafrecht
In relatie tot het formeel strafrecht: Materieel strafrecht komt in het strafproces tot uiting.
In relatie tot andere rechtsgebieden:
o Kan ook in relatie staan tot civiel recht;
o Elk rechtsgebied heeft zijn eigen invulling van begrippen.
Bronnen van het materieel strafrecht
Bronnen van het materieel strafrecht zijn:
Internationale verdragen, van belang omdat bepaalde verdragen een land verplichten tot
strafbaarstelling (denk aan mensenrechten, vrouwenschendingen etc.) en omdat staten
worden verplicht bepaalde rechten van verdachten te waarborgen (zoals in het EVRM, recht
op een eerlijk proces);
EU-recht, we kennen richtlijnen en verordeningen die invloed kunnen hebben op de
reikwijdte van het materieel strafrecht. Ook zorgen bepaalde verordeningen voor het
waarborgen van de rechten van slachtoffers;
8
, De wet:
o Commuun = Wetboek van Strafrecht, Wetboek van Strafvordering;
o Bijzonder = bijvoorbeeld Opiumwet, Wegenverkeerswet en de Wet economische
delicten.
Lagere regelgeving;
Nationale en internationale rechtspraak.
De wet heeft het primaat (in het kader van het legaliteitsbeginsel). Dat betekent dat het Wetboek
van Strafrecht ook het primaat heeft ten opzichte van andere bronnen van strafrecht. De praktijk is
echter weerbarstig. Zo is er heel veel bijzondere strafwetgeving.
Geschiedenis van het materieel strafrecht
Tot 1886 was Nederland bezet door Frankrijk, daarom was ook Franse wetgeving van kracht: de
Franse Code Pénal (1810). In 1886 trad een nieuw nationaal, Nederlands wetboek van strafrecht in
werking, omdat hier veel behoefte aan was. Dit nieuwe wetboek werd gekenmerkt door eenvoud,
rechterlijke interpretatie- en straftoemetingsvrijheid en terughoudendheid (dit waren liberale
opvattingen).
In dit wetboek onderscheiden we de Klassieke Richting, de aanhangers hiervan vonden dat het
materieel strafrecht nodig was om de samenleving te ordenen en de burger te beschermen tegen de
overheid (maar niet te veel!).
Het nieuwe wetboek is in de loop der tijd natuurlijk veranderd. Een aantal dingen zijn echter
behouden gebleven:
Algemene leerstukken zijn niet of nauwelijks gedefinieerd. Nadere uitwerking is overgelaten
aan de rechtspraak;
Tweedeling in misdrijven en overtredingen;
Grotere straftoemetingsvrijheid voor de rechter. Hier gelden echter wel een paar
uitzonderingen op, zoals het taakstrafverbod.
Dingen die zijn veranderd zijn:
Opkomst van de Moderne Richting, aanhangers hiervan vonden dat de maatschappij
effectief moest worden beschermd tegen strafplegers. De verenigingstheorie moest echter
in acht worden genomen. In deze theorie, die een synthese is van de verschillende
strafrechtstheorieën, wordt een scherp onderscheid gemaakt tussen de rechtsgrond en het
doel van het strafrecht;
Nieuwe vormen van criminaliteit;
Internationalisering en Europeanisering;
Toegenomen invloed van andere disciplines;
Toegenomen nadruk op veiligheid.
Door de eerdergenoemde veranderingen hebben zich een aantal kenmerkende veranderingen
voorgedaan:
Het Nederlands strafrecht is misschien niet zo Nederlands meer:
o Positieve verplichtingen op grond van het EVRM;
o Invloed van bovennationaal recht, met name van (afdwingbaar) EU-recht;
o Plicht tot conforme interpretatie;
o Rechtspraak van HvJEU.
Strafbaarstelling van de voorfase. Hierbij kennen we strafbare voorbereiding.
Gevaarzettingsdelicten treden steeds meer op de voorgrond;
9
, Veranderde opvatting van het daderschap. Zo kennen we naast fysiek nu ook functioneel
daderschap en een rechtspersoon kan strafbaar worden gesteld;
Bijzondere strafwetgeving heeft een forse groei doorgemaakt, mede onder invloed van EU-
regelgeving en internationaal recht. Deze bijzondere strafwetgeving kent een gelede
normstelling (niet alles staat in één wettelijke bepaling).
De mens in het strafrecht
Strafbaar gedrag is menselijk gedrag. We moeten de mens dus niet vergeten in het strafrecht.
“Wie de misdadiger als mens eerbiedigt en werkelijk verantwoordelijk houdt, biedt de misdadiger de
gelegenheid het verloren vertrouwen opnieuw te verdienen “(W.P.J. Pompe, Strafrecht en
vertrouwen in de medemens).
Hoorcollege 2/2
Voorwaarden voor strafbaarheid
Een feit is pas strafbaar indien deze voldoet aan vier voorwaarden:
Er is een menselijke gedraging;
Die valt binnen de grenzen van een wettelijke delictsomschrijving;
Die wederrechtelijk is;
En aan schuld te wijten.
Voorwaarde 1 en 2 vallen onder de objectieve zijde van strafbaarheid; het gaat om de gedraging zelf.
Voorwaarde 3 en 4 zijn elementen. Schuld ziet op schuld in de zin van verwijtbaarheid.
Legaliteitsbeginsel
Het legaliteitsbeginsel is goed af te leiden uit de eerste en de laatste voorwaarde voor strafbaarheid:
een menselijke gedraging dient te vallen binnen de grenzen van een wettelijke delictsomschrijving
(welk gedrag is onder welke omstandigheden strafbaar? En ook: wat is de maximale straf die de
rechter kan opleggen?). Het legaliteitsbeginsel is terug te vinden in de Grondwet. De gedachte
hierachter is dat je pas op een feit kan worden aangesproken indien een verbod in de wet is
vastgelegd.
- Nullum crimen, nulla poena sine lege praevia.
Het legaliteitsbeginsel is verankerd in de grondwet en is een diepgeworteld fundamenteel beginsel.
Het wordt gezien als een product van het verlichtingsdenken; het recht wordt door de mens bepaald.
Hieruit vloeien een paar dingen voort:
De rechtsstaatgedachte (rule of law): de overheid moet macht kunnen uitoefenen, maar daar
moeten wel begrenzingen aan zitten;
Bescherming tegen willekeur;
Generale preventie; mensen houden zich eerder aan de wet als je vastlegt in de wet wat
strafbaar is.
Het legaliteitsbeginsel is op de volgende plekken verankerd:
Art. 1 lid 1 Sr: “geen feit is strafbaar dan uit kracht van een daaraan voorafgegane wettelijke
strafbepaling”:
o Met de woorden “wettelijke strafbepaling” wordt niet alleen een wet in formele zin,
maar ook de wet in materiële zin bedoeld voor zover het gaat om overtredingen.
Ook de gemeente mag dus bijvoorbeeld in een APV strafbare feiten zijnde
overtredingen vastleggen.
10
