Volledige samenvatting macro-economie (vak macro- en internationale economie) schakeljaar handelswetenschappen KUL Antwerpen. Slides, notities en eventuele aanvullingen vanuit cursustekst. Inclusief hoofdstuk 9 (zelfstudie). Met examenvragen. Gedoceerd door Tim Benijts. Geslaagd in eerste zit.
,Inhoud
Thema 1: Rol van de overheid in de economie: doelstellingen en instrumenten van het
economisch beleid ........................................................................................................................... 6
1 De rol van de overheid in de economie .............................................................................. 6
2 Wat is overheidsbeleid? ...................................................................................................... 7
2.1 Efficiëntie (doelmatigheid) vs. effectiviteit (doeltreffendheid) vs. doelbereiking .... 7
2.2 Verantwoordelijkheid economisch beleid .................................................................. 8
3 Doelstellingen van economisch beleid ............................................................................... 9
3.1 Concrete economische overheidsdoelstellingen ........................................................ 9
3.2 Conflicten in overheidsdoelstellingen = trade-offs in overheidsdoelen ................. 11
3.3 Positief verband tussen overheidsdoelstellingen ..................................................... 11
3.4 Hoe een globale beoordeling maken van het economisch beleid? ......................... 12
4 Instrumenten van economisch beleid .............................................................................. 13
4.1 Instrumententypologie .............................................................................................. 13
4.2 Typologie van beleidsinstrumenten (Van der Doelen) ............................................. 14
4.3 Economische indeling van beleidsinstrumenten ...................................................... 15
Thema 2: Hoe zijn beleidskeuzen te verklaren?............................................................................ 15
1 Inleiding .............................................................................................................................. 15
2 Model van de beleidscyclus ............................................................................................... 15
2.1 Agendavorming .......................................................................................................... 16
2.2 Beleidsvoorbereiding ................................................................................................. 17
2.3 Beleidsbepaling........................................................................................................... 18
3 Theorie van de electorale en ideologische conjunctuurcycli .......................................... 18
4 Theorie van de politieke instituties ................................................................................... 21
Thema 3: Budgettair beleid ........................................................................................................... 23
1 Definitie en typologie ......................................................................................................... 23
2 Overheidsuitgaven ............................................................................................................. 23
2.1 Verklaringen toename van overheidsuitgaven ......................................................... 23
2.2 Speciaal begrip: Barro-effect (1974) ......................................................................... 24
3 Overheidsinkomsten .......................................................................................................... 25
3.1 Verschillende vormen van overheidsinkomsten....................................................... 25
3.2 Laffer curve ................................................................................................................. 25
3.3 Verband tussen belastingvoet en economische groei (Nellis & Parker, 2004) ....... 26
3.4 Automatische stabilisatoren ...................................................................................... 27
2
, 4 Begrotingssaldo .................................................................................................................. 27
4.1 Soorten saldo’s ........................................................................................................... 27
4.2 Normen van saldo’s .................................................................................................... 28
4.3 Europese Monetaire Unie .......................................................................................... 29
5 Overheidsschuld ................................................................................................................. 29
5.1 Kenmerken van de overheidsschuld ......................................................................... 29
5.2 Currency trap .............................................................................................................. 30
5.3 Dynamiek van de overheidsschuld ............................................................................ 31
5.4 Schuldbeheer .............................................................................................................. 33
5.5 Wat indien een land zijn schulden niet meer kan terugbetalen? ............................ 33
5.6 Oorzaken voor het uitblijven van kwijtschelden van schulden ................................ 33
Thema 4: Monetair beleid ............................................................................................................. 35
1 Rol van de centrale banken in de economie .................................................................... 35
2 Wat is monetair beleid?..................................................................................................... 35
3 Wat zijn de doelstellingen van monetair beleid? ............................................................. 35
4 Wie is de centrale bank?.................................................................................................... 36
5 Hoe? (Instrumentarium) .................................................................................................... 37
6 Typologie van het monetair beleid ................................................................................... 38
7 Hoe de strekking van het monetair beleid weten? .......................................................... 39
8 Regel van Taylor: of en met hoeveel de basisrente aanpassen....................................... 40
10 Transmissiemechanismen.............................................................................................. 41
11 Geloofwaardigheid van centrale banken ...................................................................... 41
12 Relatie economische omgeving en monetair beleid .................................................... 42
13 Nadelen van een te expansief beleid van de centrale banken .................................... 42
Thema 5: Beleidseffecten: IS-LM model........................................................................................ 43
1 Macro-economisch evenwicht .......................................................................................... 43
2 Veranderingen .................................................................................................................... 44
2.1 IS-curve (Investing Saving) ......................................................................................... 44
2.2 LM-curve (liquidity money) ........................................................................................ 48
3 Gevalstudies ....................................................................................................................... 48
3.1 Gevalstudie 1: Infrastructuur financieren via indirecte belastingen ....................... 48
3.2 Gevalstudie 3: Monetair beleid Europese Centrale Bank ........................................ 49
3.3 Gevalstudie 5: Amerikaanse policy mix ..................................................................... 50
3
, 4 Mundell-Fleming model..................................................................................................... 51
Thema 6: Beleidseffecten: AA-AV model ...................................................................................... 55
1 Initieel macro-economisch evenwicht (korte termijn) .................................................... 55
2 Veranderingen in het model.............................................................................................. 57
2.1 AV-curve ...................................................................................................................... 57
2.2 AA-curve...................................................................................................................... 57
3 Werking van het AA-AV model .......................................................................................... 60
4 Aggregatief aanbod- en vraagbeleid ................................................................................. 63
5 Invloed van ‘rational expectations’ op aggregatief aanbod en aggregatieve vraag ....... 65
5.1 Inleiding....................................................................................................................... 65
5.2 Onverwacht beleid (unanticipated (unexpected) policy) ......................................... 66
5.3 Verwacht beleid (anticipated (expected) policy) ...................................................... 66
Thema 7: Inflatie ............................................................................................................................ 68
1 Inleidende begrippen ......................................................................................................... 68
1.1 Begrippenkader .......................................................................................................... 68
1.2 Inflatiemaatstaven: hoe inflatie meten? ................................................................... 69
1.3 Waarom is (hoge) inflatie en deflatie slecht? ........................................................... 69
1.4 Oorzaken van inflatie ................................................................................................. 69
1.5 Relatie tussen inflatie, lonen en productiviteit ......................................................... 71
2 Inflatiebeleid....................................................................................................................... 72
Thema 8: Conjunctuur en economische groei .............................................................................. 74
1 Conjunctuur ........................................................................................................................ 74
1.1 Begripsomschrijving ................................................................................................... 74
1.2 Typologie van conjunctuurgolven ............................................................................. 74
1.3 Conjunctuurfasen ....................................................................................................... 74
1.4 Typologie van conjunctuurindicatoren ..................................................................... 75
2 Economische groei ............................................................................................................. 78
2.1 Begripsomschrijving ................................................................................................... 78
2.2 Productiefunctie van een economie ......................................................................... 78
2.3 Overheidsbeleid om economische groei te stimuleren ........................................... 79
Thema 9: Wisselkoersbeleid en betalingsbalansbeleid ................................................................ 80
1 Wisselkoersbeleid .............................................................................................................. 80
1.1 Waarom hebben overheden aandacht voor de wisselkoers? ................................. 80
4
, 1.2 Vormen van wisselkoersbeleid .................................................................................. 81
2 Betalingsbalansbeleid ........................................................................................................ 85
2.1 Samenstelling van de betalingsbalans ....................................................................... 86
2.2 Basisrelaties op basis van de betalingsbalans ........................................................... 87
Thema 10: Arbeidsmarktbeleid ..................................................................................................... 90
1 De arbeidsmarkt ................................................................................................................. 90
1.1 Trends op de arbeidsmarkt ........................................................................................ 90
1.2 Kengetallen van de arbeidsmarkt .............................................................................. 91
2 Arbeidsmarktbeleid ............................................................................................................ 93
2.1 Beleid met als doel het verminderen van de natuurlijke werkloosheid(sgraad) .... 93
2.2 Beleid met als doel het verminderen van de feitelijke werkloosheid ..................... 97
2.3 Typologie van arbeidsmarktbeleid ............................................................................ 98
5
,Thema 1: Rol van de overheid in de economie: doelstellingen en
instrumenten van het economisch beleid
1 De rol van de overheid in de economie
M = marktpartijen = bedrijven & gezinnen, G = overheid
Een staatseconomie in theorie is bv. China, Noord-Korea, Cuba maar in praktijk gaat dit niet
voor 100% bestaan. Ook een perfecte markteconomie bestaat in theorie maar in praktijk ziet
men dit niet, wel degenen die erop lijken bv. Verenigde Staten.
Gemengde economie bv. Westerse landen. De overheid wint aan belang dus marktpartijen
verliezen aan belang.
We kunnen de toename omvang van de overheidssector bewijzen via twee indicatoren:
1. G0 in % van het BBP
→ BBP = waarde Belgische economie = optelsom van 4 deelcijfers:
▪ C = private consumptie → belangrijkste motor dat het bbp omhoog duwt
▪ I = private investeringen
▪ G0 = autonome overheidsuitgaven bv. bruggen, wegen, tunnels
▪ E – Z = export – import
→ G0 delen door BBP → dat percentage = eerste indicator
2. % van de werkenden die bij de overheid werken
→ Hoeveel percentage van de mensen dat werkt, werkt bij de overheid?
→ Evolutie aantal ambtenaren: 2012 17,6% → 2015 17,7%
6
,2 Wat is overheidsbeleid?
Beleid is het streven naar het bereiken van bepaalde doeleinden met bepaalde middelen en
bepaalde tijdskeuzen.
Economische politiek is het geheel van maatregelen die door een beleidsvoerder (…) wordt
genomen teneinde bepaalde doelstellingen op het domein van allocatie, ordening, stabilisatie
en verdeling te realiseren.
Bv. notionele interestaftrek, vrijmaken arbeidsmarkt, …
2.1 Efficiëntie (doelmatigheid) vs. effectiviteit (doeltreffendheid) vs. doelbereiking
→ Efficiëntie: de goedkoopste manier om het doel te bereiken
→ Effectiviteit: mate waarin het BELEID bijdraagt tot de realisatie van de doelstelling
→ Doelbereiking: mate waarin het doel wordt bereikt → is het doel bereikt ja of neen?
EXAMEN: leg uit: het verschil tussen effectiviteit en doeltreffendheid → IS HETZELFDE
EXAMEN: verklaar op basis van een zelfgekozen voorbeeld het verschil
- Y-as: effect = te beïnvloeden fenomeen, hetgeen de OH wil veranderen bv. aantal jobs
- X-as: tijd = tijd die verstrijkt bv. 5 jaar
- Z: stand van zaken op T0 voor dat fenomeen = aantal jobs vandaag bv. 140.000 jobs
- d = doelstelling na 5 jaar bv. 200.000 jobs
- b = normale groei: hetgeen je zou hebben als je niets zou doen bv. 160.000 jobs
- c = het aantal jobs na voeren beleid bv. 175.000 jobs
Het verschil:
→ Is er effectiviteit? Ja, 15.000 = verschil tussen c & b
→ Doelbereiking? Neen want je had 200.000 vooropgesteld maar haalt maar 175.000
→ Is het efficiënt? Dat weet je niet want dan moet je weten hoeveel die 15.000 jobs
hebben gekost
7
,Stel dat b (normale groei) = c (na voeren beleid)
→ Is er effectiviteit? Neen want je had beter niets gedaan
→ Doelbereiking? Neen want je zou 200.000 moeten hebben MAAR het gaat wel in de
richting
→ Is het efficiënt? Dat weet je niet want dan moet je weten hoeveel het heeft gekost (als
er staat dat het heel erg veel gekost heeft, is het niet efficiënt)
2.2 Verantwoordelijkheid economisch beleid
- Overheid: politieke overheden (centrale, regionale en lokale overheden maar ook
supranationale overheid) + administraties + centrale bank (monetaire overheid)
- Kiezers
- Parlement → meer controlerende functie!
- Belangengroepen bv. vakbonden, milieugroeperingen
- Buitenlandse instellingen bv. IMF (strenge sancties aan Griekenland na crisis)
Internationale organisaties rond economisch beleid:
8
, Nationale organisaties rond economisch beleid:
3 Doelstellingen van economisch beleid
3.1 Concrete economische overheidsdoelstellingen
- Stabilisatie (EXAMEN: wat wordt bedoeld onder de doelstelling van stabilisatie?)
▪ Selectieve economische groei
▪ Optimale benutting van productiefactoren: arbeid, kapitaal en grond → meestal
volledige tewerkstelling
▪ Lage inflatie
▪ Evenwicht betalingsbalans
- Herverdelen
▪ Rechtvaardige verdeling van de inkomens en vermogens
- Allocatie
▪ Bevredigende samenstelling van het nationaal product
Op een bepaald moment moet je meten of een doelstelling gelukt is → hoe ga je dat meten?
→ Economische kengetallen
Doelstelling Economische kengetallen
Bevredigend percentage van Groeipercentage bbp (in constante prijzen)
(selectieve) economische groei
Optimale benutting van de Groeivoet van de werkgelegenheid,
beschikbare productiefactoren werkloosheidspercentage &
activiteitsgraad
Redelijk stabiel prijsniveau Groeipercentage van de (geharmoniseerde)
consumptieprijsindex
Groeipercentage van de bbp-deflator
Evenwicht op de betalingsbalans Saldo van de handelsbalans (in % van het
bbp)
Saldo van de lopende rekening van de
betalingsbalans (in % van
het bbp)
Rechtvaardige verdeling van Indicator van spreiding van beschikbaar
inkomens en vermogens inkomen of vermogen (* Gini-index)
9
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper tessaramaekers. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
