Gezondheid in Grootstedelijke
Gebieden
L02 Introductie van Urban Health
Urbane transitie = de verstedelijking van de wereldbevolking, ofwel de stedelijke populatie wordt
steeds groter dan de platteland populatie (sinds 2007)
Urbane transitie —> andere transities:
• Demogra e van de wereldbevolking
• Economie en transport
• Sociale structuren
• Toegang tot schoon water
Factoren die een rol spelen bij de urbane transitie:
• Migratie van platteland naar stedelijke gebieden
Betere economische vooruitzichten, toegang
tot meer voorzieningen
• Natuurlijke populatie groei
• Re-classi catie van rurale gebieden naar stedelijke gebieden
Wat is een stad?
• Soort ‘gezag’ (bv. een hoofdstad van een land of provincie / regeringsstad)
• Aantal inwoners
• Bevolkingsdichtheid
• Soort en dichtheid van huizen
• Economische aspecten: industrieel vs agrarisch gebied
• Toegang tot diensten (bv. Scholen, ziekenhuizen) en infrastructuur (bv. Openbaar vervoer)
De criteria van een stad verschillen per land en context —> in NL wordt gekeken naar
omgevingsadressendichtheid voor de mate van ‘stedelijkheid’ ( > 500 adressen per km2)
Er vindt een opkomst van megasteden ( > 10 miljoen inwoners) plaats. In 1995 waren er 14 en nu
al 33 megasteden. In 2030 zullen dit er naar verwachting 41 zijn.
—> Megasteden: situatie 2020
1. Tokyo, Japan (37.435.191 inwoners)
2. Delhi, India (29.399.141 inwoners)
3. Shanghai, China (26.317.104 inwoners)
Voordelen verstedelijking:
• Economische groei van een land
• Groeiende toegang tot gezondheidszorg en onderwijs
• Groeiende werkgelegenheid
• Groeiende sociale diversiteit en pluriformiteit
• Laatste drie verhogen ook weer de mate van urbanisatie, omdat mensen om die reden naar de
stad trekken
Nadelen verstedelijking:
• Meer vervuiling en ongelukken door toename auto’s
• Zittend beroep, veranderende levensstijl en toename van aandoeningen zoals hart- en
vaatziekten, kanker en obesitas
• Sociale isolatie en vermindering van sociaal kapitaal waardoor geestelijke
gezondheidsproblemen ontstaan
• Ontstaan van achterstandswijken en sloppenwijken door gebrek aan voldoende huisvesting,
waar infectieziekten snel kunnen verspreiden
fi
,Onderzoek naar Urban Health gaat over de explicatie relatie tussen de context van de stad en de
populatie distributie van ziekte en gezondheid.
Urban Health
• Urbanisatie (verstedelijking) —> meer en grotere steden —> positieve en negatieve e ecten op
gezondheid
• Urbane transitie blijft zich voortzetten —> Urban Health belangrijk vakgebied
Urban Health penalty:
• Arme bevolking van en land concentreert zich in steden. De stad stelt haar inwoners bloot aan
ongezonde omstandigheden
• Urban health penalty in hoge-inkomenslanden landen tijdens industrie revolutie
• Toename in gezondheidsproblemen zoals astma, soa’s, geestelijk welzijn en misbruik
verdovende middelen onder stedelingen t.o.v. plattelandsbewoners
• Nu meer van toepassing in lage en middeninkomens landen door de leefomstandigheden in
binnensteden of sloppenwijken
Urban advantage:
• Sommige gezondheidsindicatoren tonen betere uitkomsten in stedelingen dan in bewoners
platteland (betere toegang tot zorg & diensten)
• Maar voordeel vraagt actieve inzet
Steden moeten hier dan met beleid en planning op inzetten en ongelijkheid tussen
stedelingen bestrijden
Want, de omgang van stedelingen met stressoren is afhankelijk van hun SES en type
ondersteuning die zij kunnen verkrijgen
Urban sprawl (uitgestrektheid):
• Steden breiden zich uit via voorsteden (opslokken van kleinere plaatsen)
Afhankelijkheid van auto’s om in metropool te komen
Combinatie van rijke en arme buurten in 1 gebied
Gezondheid = een staat van volledig fysiek, mentaal en sociaal welzijn en niet slechts de
afwezigheid van ziekte of andere gebreken
4 sociologische theorieën:
1. Sociologische desorganisatie
a. Gebrek aan sociale ontmoetingen
b. Veel verschillende sociale klassen
c. Geen sociale cohesie
2. Sociaal kapitaal
3. Sociale besmetting
a. Voortdurend leren en imiteren
b. Figuurlijk (bv. opvattingen) en letterlijk (bv. Infectieziekten)
4. Sociale segregatie
a. Ruimtelijke uitsluiting
ff
,L03 Sensing the city
Meting vs beleving —> Schiphol wordt stiller, maar de overlast neem toch toe
• Onderzoek: sinds 2006 is Schiphol daardoor 8 decibel stiller geworden
• Geluid wordt gemeten in Lden, dB (volgens Europese wetgeving) - gemiddeld over een heel jaar
• ‘Van een vliegtuig dat met 82 ipv 86 decibel over je huis vliegt, wordt je ’s nachts net zo goed
wakker. Als iemand een halfvolle emmer water over je heen gooit in plaats van een volle emmer,
word je nog steeds nat.’
• Geluid speelt in de hinderbeleving een minder grote rol dan gedacht
CurieuzeNeuzen Vlaanderen —> project waarbij burgers worden ingezet om de luchtkwaliteit te
meten in de stad met grote impact:
• Unieke samenwerking tussen onderzoeksinstellingen, media, overheid, burgerbewegingen
• Grote bewustwording rond luchtkwaliteit en duurzame mobiliteit
• Nieuw mobiliteitsbeleid: bv. LEZ (Gent, Antwerpen)
• Gedragsverandering: meer mensen nemen ets of trein; sommige verhuizen
• Impact gemeten adhv longitudinale dataverzameling
(1) De deelnemers aan de meetcampagne (n=20.000)
(2) De personen die zich kandidaat stelden voor het project, maar niet werden geselecteerd
(n=32.630)
(3) De Vlaamse bevolking (referentiepanel met representatieve steekproef n=1.000)
Participatie:
1. Informeren —> bewoners geïnformeerd over een nieuwe inrichting van de openbare ruimte die
beweging moet stimuleren
2. Raadplegen —> bewoners gevraagd wat zij onder een gezonde wijk verstaan
3. Adviseren —> bewoners geven adviezen over de reikwijdte en ambities in een gebiedsvisie of
stellen oplossingen voor
4. Coproduceren —> omwonenden van intensieve veehouderijen zetten in overleg met boeren
een signaleringssysteem op, zodat duidelijk is wanneer er stankoverlast is en maatregelen
genomen kunnen worden
5. Meebeslissen —> omwonenden van een weg beslissen mee over welke geluid-maatregelen
genomen worden. Zo beslissen ze bijvoorbeeld over het ontwerp van een geluidsscherm of
over de keuze tussen isolatie van de woningen of een geluidscherm
Burgerparticipatie:
• Beleidsprogrammas
• Gezondheidse ectschatting
• Ontwikkelen gebiedsvisie
• Planvorming
• Monitoring
—> Citizen Science
Urban advantage = term die de gezondheidsvoordelen van het leven in stedelijke gebieden in
tegenstelling tot het platteland samenvat —> moet actief worden worden gecreëerd en in stand
gehouden door middel van beleidsinterventies
Kan Citizen Science in de stad tegemoetkomen aan burgerinterventies?
• “Helaas is er voor een groot deel van de wereld te weinig informatie over de verschillen binnen
de gezondheidszorg in steden en is er te weinig beschikking tot statistieken over lokale
patronen app hoog geaggregeerd niveau”
Veel Citizen Sciences:
• Komen voort uit publieke bezorgdheid
• Data-gedreven
• Gemeenschapsgericht
• Onafhankelijk
• Open bron ethiek
ff fi
, L04 Introductie toxicologie
Toxicologie is een multidisciplinaire wetenschap
Fases in toxische werking:
• Blootstelling of expositie
Externe blootstelling, dosis, interne blootstelling
• Toxicokinetiek
Wat doet het lichaam met een stof?
Absorptie = opname
Distributie = verdeling
Metabolisme = biotransformatie / omzetting
Excretie = uitscheiding
• Toxicodynamiek
Wat doet een stof met het lichaam?
Irritatie, ontsteking, corrosie, narcose, verstikking, speci eke orgaanschade, sensatie,
carcinogenese
Blootstellingsroutes van de mens:
• Oraal
• Dermaal
• Respiratoir
• Speciale routes (bv. Injectie)
Spectrum van toxische e ecten:
• Plaats
Lokaal e ect, bv. epitheel beschadiging
Systemisch e ect, bv. doelorganen
• Snelheid
Onmiddellijk e ect, bv. remming van celademhaling
Uitgesteld e ect, bv. Carcinogenese
Softenon-baby:
• Zeer ernstige geboorte-afwijkingen
• Gebruik teratogeen slaapmiddel (thalidomide) tijdens de zwangerschap
• Onderontwikkelde ledematen
Acute toxiciteit treedt op vlak na een korte blootstelling aan een stof
Chronische toxiciteit treft op na herhaalde, langdurige blootstelling aan een stof
ff ff ffff ff fi