Verpleegkunde in de geestelijke
gezondheidszorg
INHOUDSOPGAVE
Verpleegkunde................................................................................................................................................................ 3
Je kunt de oorzaken, verschijnselen, behandeling en prognose van schizofrenie en andere psychotische
stoornissen herkennen en beschrijven:............................................................................................................... 3
Psychotische stoornissen:......................................................................................................... 3
Waanstoornis:........................................................................................................................... 3
Kortdurende psychotische stoornis:..........................................................................................3
Schizofreniforme stoornis:......................................................................................................... 3
Schizofrenie:.............................................................................................................................. 3
Schizoaffectieve stoornis:.......................................................................................................... 4
Manische psychose:.................................................................................................................. 4
Kraambedpsychose:.................................................................................................................. 4
Psychotische stoornis door middel of medicatie:.......................................................................5
Psychotische stoornis door somatische aandoening:................................................................5
Psychotische stoornis Niet Anderszins Omschreven (NAO).....................................................5
Je kunt de belangrijkste verpleegkundige interventies die worden toegepast bij psychotische stoornissen
herkennen en beschrijven:.................................................................................................................................. 6
Je kunt met betrekking tot stemmingsstoornissen van de volgende begrippen oorzaken, verschijnselen,
behandeling en prognose uitleggen en van elkaar onderscheiden:....................................................................7
Depressieve episode................................................................................................................. 7
Manische episode..................................................................................................................... 7
Hypomane episode................................................................................................................... 8
Gemengde episode................................................................................................................... 8
Unipolaire stoornis..................................................................................................................... 8
Depressieve stoornis................................................................................................................. 8
Dysthyme stoornis..................................................................................................................... 9
Bipolaire stoornis....................................................................................................................... 9
Je kunt de belangrijkste verpleegkundige interventies die worden toegepast bij stemmingsstoornissen
herkennen en beschrijven................................................................................................................................. 10
Je kunt van de volgende angststoornissen de oorzaken, verschijnselen, behandeling en prognose herkennen
en er uitleg over geven:.................................................................................................................................... 10
Paniekstoornis (PS)................................................................................................................. 10
Agorafobie (AF)....................................................................................................................... 11
Sociale fobie/ sociale angststoornis (SAS)..............................................................................11
Enkelvoudige fobie/ specifieke fobie (SF)...............................................................................11
Gegeneraliseerde angststoornis (GAS)...................................................................................11
OCS........................................................................................................................................ 12
PTSS....................................................................................................................................... 12
Je kunt de belangrijkste verpleegkundige interventies die worden toegepast bij angst- en dwangstoornissen
herkennen en beschrijven................................................................................................................................. 13
Je kunt de kenmerken van de borderline, de antisociale en narcistische persoonlijkheidsstoornis benoemen.14
Van de borderline persoonlijkheidsstoornis en van de antisociale persoonlijkheidsstoornis herkennen en er
voorlichting over geven:.................................................................................................................................... 14
Je kunt de verschillen tussen deze persoonlijkheidsstoornissen uiteenzetten..................................................14
Borderline persoonlijkheidsstoornis......................................................................................... 14
Antisociale persoonlijkheidsstoornis........................................................................................ 15
Narcistische persoonlijkheidsstoornis......................................................................................15
De kenmerken van middelenafhankelijkheid en de wetenschappelijke inzichten hieromtrent uiteenzetten......16
De kenmerken van gebruik van alcohol en andere psychoactieve stoffen herkennen en uitleggen.................16
Kenmerken van gewenning, onthouding, afhankelijkheid, intoxicatie en misbruik betreffende het gebruik van
middelen benoemen......................................................................................................................................... 17
De relatie tussen het gebruik van middelen en psychopathologische problemen aangeven............................19
De gevolgen op lange termijn van overmatig gebruik van alcohol en andere middelen herkennen en uitleggen
.......................................................................................................................................................................... 19
De behandelings- en begeleidingsmogelijkheden in de verslavingszorg benoemen........................................20
De algemene kenmerken, soorten en behandeling van drangstoornissen herkennen en uitleggen.................21
1
, Dwang en drang worden veel door elkaar gehaald...........................................................................................21
Kenmerken van suïcidaal gedrag herkennen en er adequaat op reageren......................................................22
Je kunt de kenmerken van het Downsyndroom, het fragiele X-syndroom en Prader Willi-syndroom
beschrijven........................................................................................................................................................ 24
Stuk erfelijk materiaal op chromosoom 15 komt niet tot uiting. Heel zeldzaam.................................................25
De beperkingen m.b.t. de disharmonische ontwikkeling bij een lichte verstandelijke beperking beschrijven....25
Je kunt de relatiegerichte benaderingswijzen bij een lichte verstandelijke beperking en autisme uiteenzetten 25
Psychologie................................................................................................................................................................... 25
Je kunt het leren op basis van conditioneren en model- leren uitleggen...........................................................25
Klassiek conditioneren............................................................................................................ 25
Operante conditionering.......................................................................................................... 25
Model-leren............................................................................................................................. 26
Je kunt uitleggen wat intelligentie is en hoe het gemeten wordt.......................................................................26
Je kunt de psychologische aspecten van verslaving uitleggen.........................................................................27
Recht............................................................................................................................................................................. 27
Je kunt benoemen/beschrijven/uitleggen wat er in de BOPZ beschreven staat als het gaat om:.....................27
Het gevaarcriterium................................................................................................................. 27
Wat het verschil is tussen dwang en drang.............................................................................27
Het toepassen van dwang (dwangopname, dwangmedicatie, afzondering en separatie).......27
Middelen en maatregelen en wanneer welke maatregel mag worden ingezet........................28
Je kunt curatele, bewindvoering en mentorschap uitleggen..............................................................................28
Je kunt benoemen/beschrijven/uitleggen: Wet langdurige zorg........................................................................29
Biomedische kennis...................................................................................................................................................... 29
Je kunt benoemen en uitleggen:....................................................................................................................... 29
Wat een psychische stoornis is:.............................................................................................. 29
De begrippen cognitief, affectief en conatief............................................................................29
Hoe psychiatrisch onderzoek plaatsvindt................................................................................29
Wat de DSM is en hoe deze wordt gebruikt............................................................................30
Je kunt van de belangrijkste groepen psychofarmaca uitleg geven over:.........................................................30
Antipsychotica......................................................................................................................... 30
Anxyolitica (benzodiazepine agonisten)..................................................................................31
Antidepressiva......................................................................................................................... 31
Stemmingsstabilisatoren......................................................................................................... 32
Ontwikkelingsstoornissen (zoals verstandelijke beperkingen en autisme)........................................................33
Licht verstandelijke beperking:................................................................................................ 33
Autismespectrumstoornis........................................................................................................ 34
ADHD...................................................................................................................................... 35
Psychische stoornissen waarbij lichamelijke klachten op de voorgrond staan (somatoforme stoornissen)......37
Somatisch-symptoomstoornis................................................................................................. 37
Ziekteangststoornis................................................................................................................. 37
Conversiestoornis.................................................................................................................... 37
Psychische factoren die somatische aandoeningen beïnvloeden...........................................38
Nagebootste stoornis (Münchhausensyndroom, of by proxy)..................................................38
Eetstoornissen (zoals anorexia nervosa).......................................................................................................... 38
Anorexia nervosa.................................................................................................................... 38
Boulimia nervosa..................................................................................................................... 39
Eetbuistoornis:......................................................................................................................... 39
Obesitas:................................................................................................................................. 40
Gedragstherapieën........................................................................................................................................................ 42
Cognitieve gedragstherapie (CTG)................................................................................................................... 42
Exposure........................................................................................................................................................... 42
Systeemtherapie............................................................................................................................................... 42
Motiverende gespreksvoering........................................................................................................................... 42
Relationele strategie: (VGZ).............................................................................................................................. 42
2
,Verpleegkunde
Je kunt de oorzaken, verschijnselen, behandeling en prognose van schizofrenie en andere psychotische stoornissen
herkennen en beschrijven:
Psychotische stoornissen:
Vormen een groep klinische syndromen met als gemeenschappelijk kenmerk veranderingen in de gedachtengang en -inhoud, de
zintuigelijke waarneming, het affect of de grondstemming, het identiteitsgevoel, de wilskracht, het psychomotorische gedrag en het
vermogen om bevredigende relaties met anderen aan te gaan.
Kortom:
Een psychose is een toestand waarbij het contact met de werkelijkheid is verstoord.
DSM-5 classificeert de psychotische stoornissen in oplopende ernst:
Waanstoornis:
Wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van wanen die ten minste een maand lang aanhouden.
Er zijn geen opvallende hallucinaties en het gedrag is niet bizar. Je hebt verschillende subtypen met waanthema’s, waaronder:
Erotomaan type
Grootheidstype; grootheidswaan
Jaloersheidstype
Achtervolgingstype; achtervolgingswaan
Somatisch type
Gemengd type
Andere verschillende soorten wanen:
Betrekkingswaan; alles wordt op de cliënt zelf betrokken. Iemand probeert de cliënt wat duidelijk te maken via TV e.d. Een
betrekkingsidee is wat anders; vermoeden dan mensen je uitlachen e.d.
Beïnvloedingswaan; denken dat bepaalde voorwerpen of mensen macht hebben over de cliënt zijn gedrag.
Somatische waan; onterecht idee dat je ziek bent o.i.d.
Nihilistische waan; onterecht idee dat de wereld is vergaan of dat je geen hart meer hebt. Idee dat een deel van jezelf of
anderen of van de wereld niet bestaan.
Kortdurende psychotische stoornis:
Plotseling begin van psychosesymptomen die al dan niet vooraf zijn gegaan door een ernstige psychosociale stessor (= reactieve
psychose). Symptomen duren minstens 1 dag en korter dan 1 maand. Uiteindelijk volledige terugkeer naar premorbide niveau.
Geen restverschijnselen.
Ervaring van enorme emotionele beroering of overweldiging door verbijstering of verwardheid.
Er is sprake van desoriëntatie, bizar gedrag, hallucinaties, gedesoriënteerd spreken, wanen en kan ook katatonie. Mensen met
reeds bestaande persoonlijkheidsstoornis hebben een hogere kwetsbaarheid.
Schizofreniforme stoornis:
Kenmerken identiek aan schizofrenie. Duurt ten minste een maand, maar altijd (!!) korter dan 6 maanden. Schizofreniforme
stoornis hoeft niet te leiden tot ernstige problemen in het sociaal en/of beroepsmatig functioneren; schizofrenie daarentegen per
definitie wel.
Schizofrenie:
Kenmerkende symptomen: stoornissen in de perceptie, het logisch denken, de taal, het geheugen en de executieve functies. Er
zijn aanwijzingen voor achteruitgang van de sociale, interpersoonlijke en werkrelaties.
Positieve symptomen
= Verandering of verstoring van de normale psychische functies (wanen, overdreven godsdienstigheid, paranooïde,
hallucinaties, verward denken)
Inhoud van het denken:
- Wanen
- Overdreven godsdienstigheid
- Paranoïdie
- Magisch denken
Vorm van het denken:
- Gedesoriënteerd denken
- Neologismen (nieuw woord zonder betekenis voor naasten)
- Concreet denken (letterlijk interpreteren)
- Klankassociaties
- Wortsalat
3
, - Wijdlopigheid
- Tangentialiteit
- Mutisme
- Perseveratie
Waarneming:
- Hallucinaties
a. Auditief
b. Visueel
c. Tactiele
d. Gustatorische (smaak)
e. Olfactorische (geur)
- Illusoire vervalsingen; verkeerde inschatting of interpretatie van externe prikkels.
Zelfgevoel:
Gevoel van uniek en individueel zijn. Mensen met schizofrenie hebben zwakke egogrenzen en kunnen dit gevoel niet
ervaren. Veel verwardheid m.b.t. hun identiteit.
- Echogalie (napraten)
- Echopraxie (nadoen)
- Identificatie en imitatie
Negatieve symptomen
= Vermindering of verlies normale functies (apathie, anhedonie, ontbreken van energie, weinig initiatief nemen,
terugtrekken uit sociale contacten e.d.)
Affect
Gedrag dat samengaan met iemand gemoedstoestand ov emotionele toon.
- Inadequaat affect
- Afgestompt of vlak effect
- Apathie
Wilskracht
- Emotionele ambivalentie
- Verwaarlozing van het uiterlijk
Interpersoonlijk functioneren en verhouding tot de buitenwereld
- Beperkte sociale interactie
- Sociaal isolement
Psychomotoriek
- Anergie (gebrek aan energie)
- Wasachtige buigzaamheid
- Poseren
- Ijsberen en schommelen van het lichaam
Bijkomende kenmerken
- Anedhonie (geen plezier kunnen beleven)
- Regressie (achteruitgang naar eerder ontwikkelingsniveau)
De meeste cliënten hebben een mengeling van beide typen symptomen.
De verschijnselen van schizofrenie zijn minimaal 6 maanden ononderbroken aanwezig zijn.
Positieve symptomen reageren meestal goed op de behandeling. Meestal sprake van een mengeling van symptomen.
Verschijnselen zijn minimaal 6 maanden aanwezig.
Schizoaffectieve stoornis:
Gedrag kenmerkend voor schizofrenie, maar met daarnaast kenmerken die wijzen op een stemmingsstoornis, zoals depressiviteit
of manie. Doorslaggevende factor schizoaffectieve stoornis is de aanwezigheid van hallucinaties en/of wanen. Symptomen van een
stemmingsstoornis dienen duidelijk aanwezig te zijn. Extreem sombere, manische of wisselende stemming.
Manische psychose:
Komt voor bij manisch-depressieve stoornis, ofwel bipolaire stoornis.
Kraambedpsychose:
Ofwel postpartum psychose. Psychose binnen 6 maanden na bevalling. Geneest met adequate behandeling meestal na enkele
weken.
4
