Inhoudsopgave
Staatsrecht hoorcollege 1, constitutionele uitgangspunten van het politieke staatsrecht..........................................................3
Rechtsbronnen van het politieke staatsrecht..................................................................................................................................3
Constitutionele uitgangspunten.......................................................................................................................................................3
Machtenscheiding: inhoud en kenmerken.......................................................................................................................................3
Machtenscheiding.......................................................................................................................................................................3
Rechter en politiek............................................................................................................................................................................5
Conclusie..........................................................................................................................................................................................6
Staatsrecht hoorcollege 2, de Koning....................................................................................................................................... 7
Koning: terminologie........................................................................................................................................................................7
De twee functies van de Koning.......................................................................................................................................................7
Koninklijke onschendbaarheid.........................................................................................................................................................8
De Koning als staatshoofd...............................................................................................................................................................8
De Koning als lid van de regering.....................................................................................................................................................9
Democratische legitimatie?.............................................................................................................................................................9
Staatsrecht hoorcollege 3, ministers en strafrechtelijke ministeriële verantwoordelijkheid....................................................10
Staatsrecht hoorcollege 4, politieke ministeriële verantwoordelijkheid..................................................................................13
Algemene aspecten van de politieke ministeriële verantwoordelijkheid......................................................................................13
De omvang van de politieke ministeriële verantwoordelijkheid....................................................................................................14
Waarvoor is de minister verantwoordelijk?...................................................................................................................................14
De vertrouwensregel......................................................................................................................................................................16
Staatsrecht hoorcollege 5, inlichtingenplichten...................................................................................................................... 18
De inlichtingenplicht:.....................................................................................................................................................................18
Verschoningsgronden....................................................................................................................................................................19
Art. 100: de inzet van de krijgsmacht............................................................................................................................................20
Andere inlichtingenplichten...........................................................................................................................................................21
Staatsrecht hoorcollege 6, ministerraad, staatssecretarissen.................................................................................................. 22
Ministerraad: ontstaan en ontwikkeling........................................................................................................................................22
Ministerraad: lidmaatschap en bevoegdheid................................................................................................................................23
Homogeniteit van kabinetsbeleid..................................................................................................................................................24
De betekenis van de ministerraad.................................................................................................................................................24
Staatssecretaris..............................................................................................................................................................................25
De staatssecretaris: de staatsrechtelijke positie............................................................................................................................25
Staatsrecht hoorcollege 7, de minister-president................................................................................................................... 27
De geschiedenis van de minister-president....................................................................................................................................27
Bevoegdheden van de minister-president.....................................................................................................................................27
, De regeringsleider/praktijk........................................................................................................................................................28
Discussie over versterking van de positie van de minister-president............................................................................................29
De direct gekozen minister-president............................................................................................................................................30
Staatsrecht hoorcollege 8, de Staten-Generaal....................................................................................................................... 31
Democratie en vertegenwoordiging..............................................................................................................................................31
Kiezerscorps....................................................................................................................................................................................31
Kiesstelsel.......................................................................................................................................................................................32
Voordelen en nadelen...............................................................................................................................................................32
Tweekamerstelsel...........................................................................................................................................................................33
Staatsrecht hoorcollege 9, Kamerlidmaatschap en de onafhankelijkheid van het Kamerlid.....................................................35
Kamerlidmaatschap.......................................................................................................................................................................35
Onafhankelijkheid van het Kamerlid..............................................................................................................................................35
1. Ten opzicht van de rechter....................................................................................................................................................36
2. Onafhankelijkheid ten opzichte van zijn politieke partij.......................................................................................................36
3. Positie ten opzichte van de Kamerfractie..............................................................................................................................38
Staatsrecht hoorcollege 10, bevoegdheden van de Staten-Generaal.......................................................................................39
Hoofdfuncties Staten-Generaal......................................................................................................................................................39
Controle regering.......................................................................................................................................................................39
Budgetrecht...............................................................................................................................................................................41
Wetgeving..................................................................................................................................................................................42
Staatsrecht hoorcollege 11, kabinetsformatie........................................................................................................................ 43
Wat regelen Grondwet en wet over de kabinetsformatie.............................................................................................................43
Begin kabinetsformatie..................................................................................................................................................................43
Informateur en formateur..............................................................................................................................................................44
Afronding formatie.........................................................................................................................................................................45
Kamerontbinding...........................................................................................................................................................................46
Staatsrecht hoorcollege 12, verhouding regering en Staten-Generaal.....................................................................................47
Kamerontbinding (vorige week).....................................................................................................................................................47
Vier redenen voor ontslag van ministers (kabinet)........................................................................................................................48
Conventie van 1922 (herhaling).....................................................................................................................................................48
Demissionaire kabinetten...............................................................................................................................................................50
Vertrouwensregel...........................................................................................................................................................................51
Staatsrecht hoorcollege 13, parlement en Europa.................................................................................................................. 53
Algemeen.......................................................................................................................................................................................53
Bevoegdhedenoverdracht aan EU.................................................................................................................................................53
Invloed op Europese voorstellen....................................................................................................................................................54
Medewetgever...............................................................................................................................................................................56
Controle op ministers in Raad van ministers/Europese raad.........................................................................................................57
,Staatsrecht hoorcollege 1, constitutionele uitgangspunten van
het politieke staatsrecht
6 september 2018
Rechtsbronnen van het politieke staatsrecht
Staatsrecht is een atypisch vakgebied
Er is nauwelijks jurisprudentie
Er is weinig (gewone) wetgeving
Grondwet, Kieswet, Wet Parlementaire enquête, Wet ministeriële verantwoordelijkheid.
Internationaal of Europees recht werkt nauwelijks door
Wel: Grondwet en reglementen van orde (eerste en tweede kamer)
Ongeschreven recht
Constitutionele uitgangspunten
De belangrijkste zijn:
Democratie
Rechtsstaat
Grondrechten
Daaruit vloeit de machtenscheiding voort. In deze hoorcolleges gaat het vooral over de democratische
principes.
Rechtsstaat en grondrechten zitten vooral in de werkgroep.
Machtenscheiding: inhoud en kenmerken
Machtenscheiding: een definitie kennen we niet echt, geen nauw afgebakend rechtsbeginsel. De doctrine
grijpt terug op Montesquieu.
Organisatorisch: een scheiding tussen de wetgevende, uitvoerende en de rechterlijke macht.
Functioneel: wetgever, bestuur en rechter.
Montesquieu had een strikte scheiding in gedachten: wetten worden gemaakt, uitgevoerd en
gecontroleerd. Dit bleek niet helemaal zo te werken. Regels worden niet enkel opgesteld door de
wetgevende macht.
Hij vond ook dat de rechters enkel de wet uit moesten leggen, en niet meer dan dat. Het recht en de
maatschappij veranderen waardoor je als rechter moet oordelen over zaken waarvoor nog geen regels
bestaan.
Doel van de machtenscheiding: het is een waarborgfunctie voor de burger, door overheidsmacht te
verdelen over verschillende staatsorganen, probeer je machtsconcentratie tegen te gaan.
Machtsconcentratie leidt namelijk tot willekeur.
Machtenscheiding
Let op hoofdstukindeling Grondwet
Onafhankelijke positie Staten-Generaal art. 50 e.v.
Onafhankelijke positie regering (art. 90 -111 GW)
Onafhankelijke positie rechterlijke macht
Machtenscheiding in de Grondwet:
- Artikel 61 lid 1 GW: leden van de Kamer kiezen hun voorzitter
- Artikel 72 GW: Kamers stellen hun eigen reglement van orde vast.
- Artikel 60 GW: beëdiging leden door de Kamer zelf
- Art. 58 GW: de Kamer onderzoekt of de leden geschikt zijn om toe te laten, en gaat over
verkiezingsgeschillen.
, - Art. 57 GW: de minister is niet tevens lid van de Staten-Generaal.
- Art. 71 GW: parlementaire immuniteit, lid SG kan niet door de rechter worden vervolgd voor
hetgeen hij gezegd heeft in de kamer. De rechter treedt niet in de parlementaire besluitvorming
= machtenscheiding.
- Art. 43 GW: ministers worden benoemd door de regering
- Art. 48 GW: de minister-president tekent ook voor zijn eigen aanstelling.
- Art. 44 lid 1 GW: ministeries worden ingesteld bij Koninklijk Besluit en staan onder leiding van
de minister.
- Art. 49 GW: Regering zorgt zelf voor zijn eigen beëdiging
- Art. 117 GW: Rechters worden voor het leven benoemd. De wetgevende danwel uitvoerende
macht heeft hier geen invloed op. Ze kunnen enkel worden ontslagen door een rechter van de
HR.
Grondwet kent dus een duidelijke organisatorische machtenscheiding, maar…
Absolute machtenscheiding ontbreekt
Noodzaak van checks and balances
We willen voorkomen dat er een staat in een staat ontstaat. We willen niet dat de 3 machten
volledig los van elkaar functioneren. De machten dienen elkaar te kunnen corrigeren. Daarvoor
hebben wij checks and balances.
De checks and balances zijn dus een essentieel onderdeel van de machtenscheiding, en staat juist
niet tegenover de machtenscheiding.
2 manieren van checks and balances uit de Grondwet:
1. Gedeelde bevoegdheden
- Regering heeft (ook) wetgevende taak
Art. 81 GW: wetgevende macht regering + Staten-Generaal.
Art. 89 GW: mogelijkheid tot het maken van AMvB’s of bevoegdheden op basis van delegaties,
ministeriële regeling.
- Staten-Generaal hebben (ook) bestuurlijke taak
Art. 105 GW: SG stelt de begroting bij wet vast.
Art. 78 GW: SG heeft een aantal benoemingsbevoegdheid
Art. 118 lid 1 GW: leden van de HR
- Regering en wetgever beïnvloeden de rechterlijke macht
Art. 118 lid 1 GW: benoeming rechterlijke macht
Art. 116 GW: de wetgever bepaalt hoe de rechterlijke macht eruit ziet.
1. Controle tussen staatsmachten
- Ministeriele verantwoordelijkheid en vertrouwensregel.
Ministeriële verantwoordelijkheid art. 42 GW
Vertrouwensregel: als de kamer geen vertrouwen meer heeft in de minister of het kabinet,
dan moet deze zijn ontslag aanbieden.
- Kamerontbinding
Art. 64 GW: regering heeft de bevoegdheid de Staten-Generaal te ontbinden verkiezingen.
- ‘Dialoog’ tussen rechter en wetgever.
Geen controle van de rechtsprekende macht, de rechterlijke macht hoeft gelukkig geen
verantwoording af te leggen. De rechter motiveert zijn keuzes in de uitspraak.
Er is wel een ‘rechterlijke dialoog’, de wetgever reageert op wat de rechter zegt. De
wetgever zal lacunes in de wet repareren op het moment dat de rechter dit constateert. Er is
een wisselwerking tussen beide machten.
1983: vernieuwing van de Grondwet.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper RosanneBurm. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.
