Karel ende Elegast
Onbekend
Waarover wordt Samenvatting:
Koning Karel ligt ’s avonds in bed in zijn Kasteel wanneer hij via een engel een boodschap van God krijgt: “Ga uit
verteld? stelen of je verliest je leven.” Karel gaat hier niet op in omdat hij denkt dat hij misschien wel misleid wordt. Maar
wanneer de engel driemaal aan hem is verschenen met dezelfde boodschap, besluit hij er toch naar te handelen. Hij
a) Samenvatting trekt erop uit en wanneer hij in het donkere woud loopt denkt hij aan Elegast, een vazal die hij uit zijn land heeft
verbannen. Op dat moment komt hij een compleet in het zwart geklede ridder tegen die zich niet kenbaar wil
maken. Ze raken in een gevecht dat Karel wint en waarna de ridder zich bekend maakt als Elegast. Elegast is door
omstandigheden gedwongen om dief te worden en Karel ziet hier zijn kans. Hij stelt zich voor als Adelbrecht, ook
dief van beroep. Hij stelt voor om koning Karel – zichzelf – te gaan bestelen. Elegast ziet dit niet zitten omdat hij,
ondanks zijn verbanning, nog steeds trouw is aan zijn koning. In plaats daarvan stelt hij voor om Eggeric, de
kwaadaardige zwager van Karel, te bestelen. Ze gaan op weg naar het kasteel van Eggeric en onderweg vindt
Adelbrecht (Karel dus) een ploegschaar. Hij stelt voor om deze mee te nemen om te gebruiken tijdens het inbreken,
maar daarop begint Elegast te lachen; om in te kunnen breken heb je niks aan een ploegschaar.
Eenmaal aangekomen bij het kasteel van Eggeric gaat Elegast als eerst naar binnen. Binnen wordt hij gewaarschuwd
door een haan, die zegt hem dat koning Karel in de buurt is. Hij kan deze haan verstaan door magische kruiden.
Elegast keert hierna weer naar buiten en wil niet langer inbreken bij Eggeric. Adelbrecht haalt hem over om de
operatie toch door te zetten. Elegast brengt alle bewoners van het kasteel in een diepe slaap met behulp van een
toverspreuk. Alle sloten worden geopend en de buit wordt naar buiten gebracht. Karel vindt het zo wel mooi
geweest en wil weer naar huis gaan, maar Elegast wil nog een heel kostbaar zadel stelen en gaat dus weer naar
binnen. Dit zadel bevindt zich in de slaapkamer van Eggeric en door de geluiden die Elegast per ongeluk maakt wordt
Eggeric wakker. Hij maakt zijn vrouw wakker maar die verzekert hem ervan dat er niets aan de hand is. Ze vraagt
haar man wat hij van plan is en hij vertelt eerlijk dat hij zijn zwager, koning Karel, wil doden. Zij wordt hier woedend
om, Karel is ten slotte haar broer. Eggeric smoort deze woede in de kiem door zijn vrouw een klap in haar gezicht te
verkopen.
Ondertussen ligt Elegast onder het bed en hoort dit gesprek. Hij vangt het bloed van de bloedneus van de vrouw in
zijn handschoen en keert terug naar buiten. Hij vertelt Adelbrecht over het plan van Eggeric en laat het bloed op zijn
handschoen zien. Hij wil direct actie ondernemen en Eggeric om het leven brengen. Karel beseft waarom God hem
de opdracht heeft gegeven om te gaan stelen. Hij stelt voor dat Elegast naar koning Karel gaat om hem te
waarschuwen, maar dit wil Elegast niet omdat hij verbannen is. Adelbrecht biedt vervolgens aan om zelf de koning
te gaan waarschuwen en Karel vertrekt dus weer naar zijn eigen kasteel.
De volgende dag wordt er hof gehouden en koning Karel geeft de verraders een warm ontvangst. Vervolgens
beschuldigt hij ze van het samenzweren tegen hem, wat zij natuurlijk ontkennen. Koning Karel laat Elegast aan zijn
hof verschijnen die met het bloed aan zijn handschoen kan tonen dat Eggeric schuldig is. Uiteindelijk wordt besloten
dat Eggeric gedood zal worden door Elegast. Hij wordt weer in ere hersteld en trouwt met de weduwe van Eggeric,
Karels zus.
b) Personages
Personages:
(flat & round) Karel/Adelbrecht:
Het hoofdpersonage is koning Karel, naar Karel de Grote. In de Middeleeuwen werd er veel geschreven over Karel
de Grote, er is zelfs een stroming in de literatuur naar hem vernoemd; de Karelepiek. In veel van deze verhalen
speelde Karel de Grote zelf niet de hoofdrol, maar dat is hier dus wel het geval. In dit verhaal stelt hij zich
gehoorzaam op tegenover God en maar goed ook, want zo komt hij er achter dat zijn zwager hem wil doden.
Elegast:
Elegast is de vazal van de koning maar is verbannen. De reden van zijn verbanning blijkt niet uit het verhaal en
koning Karel lijkt hier ook spijt van te hebben. Na zijn verbanning is Elegast gedwongen om te gaan stelen om
zichzelf te kunnen bedruipen. Uiteindelijk blijkt Elegast een trouwe onderdaan te zijn en wordt hij in ere hersteld.
Eggeric:
Eggeric is getrouwd met de zus van koning Karel en dus zijn zwager. Hij is duidelijk het onsympathieke figuur in dit
verhaal. Hij beraadt een moordaanslag op de koning maar dit komt uit. Uiteindelijk trekt hij aan het kortste eind: hij
wordt schuldig bevonden en gedood door Elegast.
Tijd
Het boek is rond 1230 geschreven en het speelt zich af tijdens het leven van Karel (742-814). Hij was keizer van 800-
c) Setting (tijd & 814 en rond 785 was er echt sprake van een samenzwering tegen hem!
Het is chronologisch geschreven en de vertelde tijd is een dag en een nacht.
ruimte)
Ruimte
'Karel ende Elegast' speelt zich af in Karels kasteel, waar Karel zijn opdracht krijgt, in het bos (zijn tocht en zijn duel
met Elegast) en in het kasteel van Eggeric, waar ingebroken werd en de samenzwering ontdekt is. Het tweeduel
speel zich af bij het kasteel van Karel.
Hoe wordt verteld? Tijd: Het verhaal begint in de nacht en eindigt de avond daarna, dus de vertelde tijd bestrijkt
, d) Tijd ongeveer één nacht en één dag.
Het verhaal speelt zich af in het kasteel van Karel, in het bos en in het kasteel van Eggeric. Er
e) Volgorde
wordt een duidelijke tegenstelling gemaakt in ruimte namelijk: hof (kastelen) en bos. Het hof
f) Verhaal- & wordt gezien als vertrouwt en een rustige veilige plek. Het bos wordt gezien als een onveilige
plek waar het recht van de sterkste geld. Het hele verhaal speelt zich af in de regio bij
leidmotieven Ingelheim aan de Rijn.
g) Verhaallijnen
Motieven:
Er zijn een aantal motieven in dit verhaal:
Tovenarij: Het toverkruid om dieren te kunnen horen, en iedereen die in slaap gebracht wordt.
Het getal 3: Dat staat voor heilig, volmaakt en zekerheid.
Godsgericht: Bij moeilijkheden wordt vaak tot God gebeden om hulp.
Bovenaardse wezens: De engel, maar ook de duivel.
Duels: Veel onenigheden worden uitgevochten in duels.
drie: - Het getal drie is een heilig getal. Het getal drie verwijst naar de Goddelijke Drie-eenheid. Als iets dus in drieën
voorkwam was dat altijd iets speciaals. Voor de personen in Karel ende Elegast was het ook een teken dat God zich
tot hen richtte. Al het goede kwam in drieën.
Plaatsen waar “drie” duidelijk aanwezig is:
- De engel geeft Karel drie keer het bevel om uit stelen te gaan.
- De vrouw van Eggeric wil dat hij haar vertelt waarom hij al drie
nachten en dagen niet kan eten en slapen.
Plaats waar de “kleur” van belang is:
- als Karel Elegast tegenkomt in het bos draagt Elegast een zwart harnas.
Zwart is de kleur van het kwaad.
Plaatsen waar de “zijde” een aanwezig is:
- Elegast sluit een kruis met zijn rechterhand, zoals het hoorde. - Elegast vangt het bloed van de vrouw van Eggeric in
zijn rechterhand op. - In het geloof speelt rechts ook een rol. Jezus zit namelijk aan de rechterhand
van God.
Machtsverhoudingen
Koning Karel is oppermachtig is zijn koninkrijk, daarom heeft hij ook de mogelijkheid om zijn vazal Elegast te
verbannen. Elegast is zijn onderdaan en heeft zich hier naar te schikken. Maar koning Karel moet op zijn beurt weer
gehoorzamen aan God; eigenlijk is God dus oppermachtig. Koning Karel handelt naar de boodschap van de engel
zonder eigenlijk te weten waarom, het druist zelfs in tegen zijn eigen principes. Pas wanneer het complot zich
ontvouwt, wordt voor Karel duidelijk waarom God hem deze boodschap heeft gestuurd.
Verraad
Zonder dat koning Karel het weet, wordt er een aanslag op hem beraamd. Uit historische bronnen blijkt dat dit
misschien wel is gebaseerd op de werkelijkheid. Het is de ergste vorm van verraad, want het komt uit de hoek
waarvan hij het minst verwacht: zijn eigen familie.
Symboliek
Er zitten een aantal symbolische elementen in het verhaal, wat gebruikelijk is in een middeleeuws verhaal. Zo
gelooft Karel niet direct in de boodschap van de engel. Pas wanneer deze drie keer, het goddelijke getal, is
verschenen weet Karel dat de boodschap niet van de duivel komt maar echt van God. Ook het donkere woud, waar
Karel en Elegast elkaar ontmoeten en waar het gevecht plaats vindt, heeft een symbolische betekenis. In
middeleeuwse verhalen staat het bos voor een plek waar de wetten van de bewoonde wereld niet gelden.
Symboliek wordt ook gebruikt om het publiek op het verkeerde been te zetten. Wanneer Karel Elegast tegen het lijf
loopt in het bos, is Elegast geheel in het zwart gekleed en normaal gesproken betekent dat dat we hier te maken
hebben met een onsympathiek figuur. In Karel ende Elegast blijkt Elegast uiteindelijk natuurlijk aan de goede kant te
staan.
Loyaliteit
Ondanks dat hij is verbannen door de koning, blijft Elegast loyaal aan zijn koning. Hiermee laat hij zien dat hij de
perfecte vazal is. Als lezer weet je dat Elegast trouw is aan zijn koning zodra Karel voorstelt om zichzelf te bestelen
en Elegast dit voorstel afwijst. Daarnaast laat koning Karel zien dat hij trouw is aan God; ondanks dat hij zijn
boodschap niet begrijpt, handelt hij er toch naar.
Onvoorwaardelijke trouw van de ridder aan zijn heer: hoewel Elegast verbannen is blijft hij trouw aan Karel de
Grote. Karel stelt Elegast tweemaal op de proef, door eerst voor te stellen bij Karel in te breken en later door te
opperen om Karel rustig te laten vermoorden, maar Elegast wil er niets van weten en zet aan het eind van het
verhaal zelfs zijn eigen leven op het spel door een duel aan te gaan met Eggheric.
