Recht en Instituties van Milieu en
Ruimtelijk Beleid
HC1 Inleiding en Systeem van het Recht - Tonny Nijmeijer - 6
september 2023
Leerdoelen:
Functie van het recht in de maatschappij
Betekenis van rechtsbronnen
Het onderscheid tussen strafrecht, privaatrecht, staatsrecht en bestuursrecht
De kenmerken van het strafrecht en het privaatrecht
Relevantie van privaatrecht voor de uitvoering van (stedenbouwkundig) beleid
Functie van recht in de maatschappij:
Vrijheid van de één is beperking van de ander (filosofische invalshoek) normen en waarden.
Afwegen en balans vinden tussen voor- en nadelen.
Trias politica: wetgever, rechter en uitvoerende macht gescheiden, bemoeien zich niet met elkaars
werkveld.
Vier rechtsgebieden (binnen dit vak):
1. Strafrecht
2. Privaatrecht
3. Staatsrecht
4. Bestuursrecht
Recht en rechtvaardigheid
Wat rechtvaardig is, hoeft niet door iedereen rechtvaardig te worden gevonden (maar je mag
geen eigen rechter gaan spelen)
Rechter toetst rechtmatigheid en niet rechtvaardigheid. Dus is er aan de geldende regels
voldaan?
Rechter toetst aan het positieve recht (geldende regels)
Rechtsbronnen van positief recht:
Wetten en verdragen: soms interpretatie door rechter nodig, vage normen
Rechtspraak (jurisprudentie)
Gewoonterecht / ongeschreven recht (niet in ons vakgebied)
Wetten in formele zin wetten uit Den Haag, vastgesteld door kabinet en Eerste en Tweede Kamer
Wetten in materiële zin zijn de meeste wetten, meestal vastgesteld door gemeenteraad
(bestemmingsplan, Algemene Plaatselijke Verordening), provincie.
,HC2 Strafrecht en privaatrecht – Tonny Nijmeijer – 13 september
2023
Hoofdlijnen strafrecht
Rolverdeling: OM, verdachte en rechter
Onderscheid formeel (Wetboek van Strafvordering: regels over het proces, bewijs, etc.) en
materieel strafrecht (Wetboek van Strafrecht: inhoud van de straffen)
Doel straf: leedtoevoeging (vergeldingsleer) aan dader en preventieve werking
(preventieleer)
ALLEEN rechter legt straf op legaliteitsbeginsel: alleen straf als je vooraf had kunnen weten
dat het strafbaar is
Straftoedeling alleen bij voldoende duidelijke delictsomschrijving
Onschuldpresumptie: geen straf als de schuld niet in voldoende overtuigende mate is
bewezen bewijsrecht formeel strafrecht = strafprocesrecht
Als schuld is bewezen, soms toch geen straf, o.a. vanwege schulduitsluitingsgronden
- Al straf gehad: bijv. emotionele schade
- Bewijs onrechtmatig verzameld
- Overmacht, handelen uit noodweer, ontoerekeningsvatbaarheid: geestelijke
beperkingen, psychose
Feit is niet strafbaar als iemand deze uitvoert om aan een wettelijk voorschrift te voldoen.
Van het leven beroven (!):
Moord: met voorbedachte rade
Doodslag: zonder plan, met opzet
Dood door schuld: per ongeluk, zonder opzet
Wetten.nl handige site, staan alle wetten op
Hoofdlijnen privaatrecht
Rolverdeling: gelijkwaardige partijen natuurlijke personen en rechtspersonen
Privaatrecht = burgerlijk recht = civiel recht
Materieel recht: Burgerlijk Wetboek. Procesrecht: Wetboek van burgerlijke rechtsvordering
Verschil tussen vermogensrecht en goederenrecht:
- Vermogensrecht over verdeling vermogen bij overlijden, faillissement.
- Goederenrecht gaat over eigenaarschap van goederen, wanneer is iets van iemand?
Rechtshandelingen en feitelijke handelingen
Belangrijke rechtshandeling: overeenkomst = contract
- Wilsovereenstemming partijen aanbod en aanvaarding (!) complicaties mogelijk
zoals ‘dwaling’ (= als contractspartij ben je uitgegaan van een verkeerde voorstelling van
zaken)
- Hoeft niet schriftelijk te zijn, kan ook mondeling, maar lastiger te bewijzen.
- Overeenkomst strekt in beginsel tot nakoming, tenzij…
o Iemand zich niet aan zijn afspraak kan houden.
o Een van de partijen bedriegt.
Relevantie privaatrecht voor ‘beleidsmakers’
Stedenbouwkundige plannen worden gemaakt om te worden uitgevoerd.
Bij uitvoering van de plannen duiken velerlei privaatrechtelijke aspecten op, zoals:
- Eigendomsverhouding t.a.v. grond
- Aannemen van (bouw)werkzaamheden
- Gezamenlijke gebiedsontwikkeling tussen overheid en particulier: publiek-private
samenwerking (PPS)
, - Gemaakte afspraken tussen gemeentebesturen en grondeigenaren
HC3 Bestuursrecht – Tonny Nijmeijer – 20 september 2023
Leerdoelen:
Functie van het bestuursrecht
Begrippen: bestuursorgaan, belanghebbende en besluit
Rol en functie van de bestuursrechter
Systeem van rechtsbescherming in de Algemene wet bestuursrecht
Hoofdlijnen bestuursrecht
Relatie: overheid vs. burger OF overheid vs. overheid
Handelingen van bestuursorganen staan centraal bestuursorganen op alle bestuursniveaus
(Rijk, provincie, gemeente, waterschap (zijn rechtspersonen)) te onderscheiden
- Provincie: Provinciale Staten, gedeputeerde staten, commissaris van de koning
- Gemeente: college van Burgemeester en Wethouders (dagelijks bestuur), gemeenteraad
(elke twee maanden vergadering), burgemeester (gaat over openbare orde, veiligheid,
demonstraties)
besluit wordt genomen door een bestuursorgaan! Niet door de rechtspersoon!
Bestuursorgaan (art 1:1 Awb)
- Orgaan van een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld (bijv.
burgemeester), of
- Een ander persoon of college, met enig openbaar gezag bekleed (docent bij beoordeling
tentamens, garage bij keuring APK)
Besluit (art 1:3 Awb)= een schriftelijke beslissing van een bestuursorgaan, inhoudende een
publiekrechtelijke rechtshandeling (moet op basis van een wet)
Mandaat ambtenaren nemen namens een bestuursorgaan een besluit
Gaat in beginsel over rechtmatigheid van besluiten, soms ook over feitelijk handelen
Onder besluiten vallen beschikkingen = besluit dat tot een of meer personen is gericht.
Bijv. vergunningen, subsidies, ontheffingen.
Alleen een belanghebbende kan een aanvraag indienen.
Belanghebbende (art 1:2 Awb) = degene wiens belang rechtstreeks bij een besluit is
betrokken.
Nederlands bestuursrecht ondervindt belangrijke invloed vanuit Europa: met name op gebied
van milieu
Relevante wet- en regelgeving
De in het bestuursrecht toe te passen regels zijn in vele wetten te vinden
Zowel wetten in formele zin (bijv. Wet milieubeheer, Wro, Woningwet) als wetten in materiële
zin (bijv. provinciale milieuverordening)
Centraal in bestuursrecht: Algemene wet bestuursrecht (Awb) vooral procedures (formeel
recht)
Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) van belang ook vooral procedures
Je kan alleen naar de bestuursrechter als het om een besluit gaat, niet als het om een feitelijke
handeling gaat.
Gemeenteraad gaat over bestemmingsplan.
Algemene wet bestuursrecht
Centrale begrippen
Bestuursorgaan (art 1:1)
Besluit (art 1:3)
Belanghebbende (art 1:2)
