HC 1A
Uitgangspunt: ieder draagt zijn eigen schade, tenzij afwentelingsmechanisme.
Functies aansprakelijkheidsrecht
Defensies > compensatie. Herstellen van de schade, volledig. En selectie omdat het bepaalt in
welke gevallen schade wordt gecompenseerd.
Offensief > nieuwe rechten/open norm en genoegdoening/erkenning van het leed en onrecht
uit het verleden.
Preventief > voorkomen van toekomstige schade/secundair en straffen/ontneming voordeel.
Twee smaken
Aansprakelijkheid voor eigen onrechtmatigheid gedrag.
o Persoonlijk (toerekening).
o Schuld (zekere mate van objectivering).
Aansprakelijkheid in hoedanigheid van bijvoorbeeld ouder, werkgever, bezitter opstal of dier
(geen toerekening).
o Kwalitatief.
o Risico > geen algemene theorie, maar multi-factorbenadering: profijt, gevaar,
draagkracht, verzekerbaarheid.
Om vast te stellen is of sprake is van een onrechtmatige daad, moet je ook kijken of er schade is.
Enkel bij de vaststelling hoeft de schade hiervan nog niet te worden beoordeeld. Enkel kijken of er
sprake is van schade, niet hoeveel.
Rechtvaardigingsgronden:
Noodweer.
Overmacht.
Noodtoestand.
Bevoegd gegeven ambtelijk bevel.
Risicoaanvaarding > feit dat je bepaald risico aanvaardt, wil niet meteen zeggen dat je geen
beroep kan doen op aansprakelijkheidsregels. Kan alsnog sprake zijn van een onrechtmatige
gedraging. Dat er sprake is van eigen bijdrage aan de schade, dan kan dit later bij de
begroting wel een rol spelen.
Vergunning > is niet altijd een rechtvaardiging. Hinder kan ook plaatsvinden, ook al is er een
vergunning.
Inbreuk op een recht
Wat is een recht?
Subjectief > een bijzondere, door het recht aan iemand toegekende bevoegdheid die hem
wordt verleend hem zijn eigen belang te dienen. Dat blijft beperkt tot absolute
vermogensrechten (vb. eigendom) en persoonlijkheidsrechten (vb. persoonlijke vrijheid).
Gedragingen die een rechthebbende in de uitoefening van het recht belemmeren of die de
exclusieve bevoegdheden om die rechten uit te oefenen aantasten.
Gedraging zelf als inbreuk van gevolg (schade) als inbreuk. Als je naar gedraging zelf kijkt, is
daar in feite geen sprake van een inbreuk. Gevolg vormt een inbreuk, gedraging zelf niet. Bij
schade aan eigendommen eerst oordelen of ook maatschappelijk onbetamelijk is gehandeld.
Strijd met maatschappelijke betamelijkheid
Verschillende aanduidingen, waaronder zorgvuldigheidsnorm.
Ongeschreven norm: geen wettelijke houvast.
1
, Ruimte voor rechter om zelf normatieve afweging te maken.
Vrees van Eyssel/angst voor claimcultuur.
In Lindenbaum/Cohen is de maatschappelijke betamelijkheid voor het eerst als grondslag gebruikt
voor onrechtmatige daad.
In Kelderluik is gevaarzetting geïntroduceerd:
1. Waarschijnlijkheid waarmee de niet-inachtneming van de vereiste oplettendheid en
voorzichtigheid kan worden verwacht.
2. Hoegrootheid van de kans dat daaruit ongevallen ontstaan.
3. Ernst die de gevolgen daarvan kunnen hebben.
4. De mate van bezwaarlijkheid van de te nemen veiligheidsmaartregelen.
Wisselwerking met kwalitatieve aansprakelijkheid door de tenzij-clausule. Deze criteria kunnen dan
ook een rol spelen waarbij de aansprakelijkheid wordt gemeten aan deze criteria in fictieve situatie
dat iemand had geweten van een bepaald gevaar.
Der Bildtpollen Aanwas BV/Miedema > gederfde inkomsten door oogst. Geen sprake van
letselschade, maar toch doet Miedema beroep op strijd met maatschappelijke betamelijkheid. Kan
dat? Is hier sprake van onrechtmatige daad? Kelderluik ook in situaties zonder gevaarzetting en
letselschade worden toegepast, maar worden aangevuld + uitgebreid. Norm is in ontwikkeling. In de
rechtspraak zijn gezichtspunten toegepast aan Kelderluik.
Hof zegt dat niet alleen moet worden gekeken naar de kans op schade, maar ook naar de aard van de
gedraging (factor 5) en bezwaarlijkheid en gebruikelijkheid (aanvulling op factor 4). De hoedanigheid
wordt nog als 6e factor toegevoegd: wel of niet professioneel? Wel een volwassene? Of gaat het om
een kind?
Van Kelderluik naar Afzinkkelder?
Afzinkkelder > een bedrijf verbouwde appartementen en onder het gebouw werd een afzinkkelder
geïnstalleerd. Het gebouw dat ernaast staat heeft onderin een bedrijf en daarboven wonen mensen.
Er is een scheur ontstaan in de wand van het gebouw ernaast en de ramen zijn gesprongen. Er
ontstond steeds meer schade aan het pand ernaast. De vraag was: is de verbouwing onrechtmatig
geweest? Heeft de eigenaar van het pand waaronder de afzinkkelder werd geplaatst onrechtmatig
gedragen jegens buren? Er is wel zorgvuldig gehandeld tijdens het proces (vergunning, tijd stil
gelegd). Is er dan nog wel een onrechtmatige gedraging?
AG: dat gedraging tot schade, zelfs grote schade, lijdt, betekent nog niet dat de gedraging
onzorgvuldig is. Geen sprake van onrechtmatige daad. Moet ook strijd zijn met hetgeen in
ongeschreven verkeer betaamd.
HR: wel onrechtmatig. Niet vanwege rechtsinbreuk (1 e categorie). Een rechtsinbreuk met
zaaksbeschadiging als voorzienbaar gevolg in het algemeen slechts onrechtmatig is als er tevens strijd
is met een norm van geschreven of ongeschreven recht die ertoe strekt zaaksbeschadiging te
voorkomen.
Maar vanwege strijd met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer
betaamt.
1. Aard gedraging > leverde het de buren geen voordeel op?
2. Aard schade > de schade van de derden behoort niet zonder meer tot hetgeen door een
derde in het maatschappelijk verkeer moet worden geduld bij bouwwerkzaamheden van een
ander. Omdat er een aanmerkelijk risico bestond op schade, ook als er netjes zou worden
gebouwd conform voorzorgsmaatregelen, en die niet voorkomen kon worden moet je
daarvoor maar voor opdraaien. Kan niet zo zijn dat de buren bij aanmerkelijk risico daarvoor
moeten opdraaien. Dat hoef je niet te dulden.
2
, 3. Toerekening > het lag op de weg van bouwbedrijf om zich tegen aansprakelijkheid voor
toebrengen van schade aan derden te verzekeren. Dat zegt echter niets of sprake is van
verwijt, want er wordt hier persoonlijke, eigen onrechtmatige daad geconstrueerd. Er moet
sprake zijn van verwijtbaar handelen. Dat je hiervoor kan verzekeren is wellicht van belang bij
toerekening, maar niet voor onrechtmatigheid.
Afzinkkelder criteria:
Bij aanmerkelijk risico afzien van een verbouwing?
Doel verbouwing niet in verhouding tot aantasting belagen/subjectieve rechten van derden.
Dus verwijtbaar.
Risicoaansprakelijkheid:
Profijt.
Verzekerbaarheid.
Fit for free casus HC > je kan niet altijd een hoge oplettendheid verwachten van
sportschoolbezoekers. Er is niet voldaan aan een voorzienbaarheid van de verhoging. Niet voldoende
verschil in het looppad en de verhoging, geen duidelijke markering ten tijde van de val. Na de val is er
een aluminiumstrip aangebracht. Dat was niet bezwaarlijk, had eerder wel als extra maatregel
kunnen worden toegepast. Dat het in de lijn der verwachting lag dat er verhogingen zijn ligt niet in lijn
der verwachting. Bezoekers kijken niet naar waar ze lopen, zijn gericht op wat er op de verhoging
staat. Bezoekers die niet in hoge mate oplettendheid zijn bestaat risico val en daaruit ontstaat schade.
Zelfs ernstig letsel. Had niet bezwaarlijk geweest veiligheidsmaatregelen te treffen. Snel
aansprakelijkheid aangenomen als maatregelen niet bezwaarlijk zijn en schade hoog.
Deelnormen
Binnen gevaarzetting (Kelderluik/onveilige situatie):
Ongelukkige samenloop van omstandigheden.
Verhuizende zusjes > zus komt met haar arm klem te zitten en moet uiteindelijk arm missen.
Is heir sprake geweest van onrechtmatige daad? HR vindt van niet.
Zwiepende tak-arrest > conclusie dat er sprake is van onrechtmatigheid als de mate van
waarschijnlijkheid van een ongeval als gevolg van dat gedrag zo groot is, dat de dader zich
naar maatstaven van zorgvuldigheid van dat gedrag had moeten onthouden.
Combinatie van factoren 1,2 en 3 bepaalt of de zorgvuldigheid vereist dat een bepaalde
gedraging achterwege moet worden gelaten.
Sport en spel.
Tennisbal arrest > wat onrechtmatig is buiten sport en spel situatie, is dat binnen sport en
spel wellicht niet. Omdat er onvermijdelijk misslagen over en weer van elkaar kunnen worden
verwacht.
Wederzijdse verwachting speelt een belangrijke rol. Wanneer is sprake van een sport- en
spelsituatie?
Bij voorbeeld over potje ijsvoetballen ging het niet over sport en spel. Vanaf moment dat
fluitsignaal heeft geklonken en iemand geen deel meer nam aan het spel, stopt sport en spel.
Dan geldt gewoon weer kelderluik en de gewone regels van gevaarzetting met een lagere
aansprakelijkheidsdrempel.
Zuiver nalaten.
Terreinbeheer/gevaarlijke toestand.
o Curaçaose gevangenis-arrest.
3
, Kelderluik-criteria zijn op de achtergrond zichtbaar.
Buiten gevaarzetting:
Hinder.
Profiteren wanprestatie.
Derdenwerking contracten.
o Vleesmeesters Alog en X-Compaen-arresten.
Beroepsaansprakelijkheid.
Aansprakelijkheid en toezichthouder.
Bestuurdersaansprakelijkheid.
Oneerlijke concurrentie.
4
