Overgewicht en obesitas
A) DEFINITIES
1. BMI
BMI = gewicht/lengte2
= diagnose* overgewicht
L Houdt geen rekening met geslacht, leeftijd, vetpercentage, etnische origine (deze cut-off
waarden voor Kaukasisch, lagere (28) voor bijv. Aziaten)
L Relatie met gezondheidsrisico is sterk, maar ook sterk individueel bepaald en variabel tussen
populaties
J Goed relatie tussen BMI en % lichaamsvet bij mannen en vrouwen (normaal rond 15-25%)
* >25 kg/m2
Ø Rationale: RR op CV-dood sterke stijging (oversterfte) in Kaukasische bevolking = healthy obese
bestaat niet (ook verhoogd risico op kanker, verminderde levensverwachting)
Classificatie BMI (kg/m2) Risico
Ondergewicht <18.5 Gestegen
Normaal 18.5-24.9 Normaal
Overgewicht 25.0-29.9 Gestegen
Obesitas I 30.0-34.9 Hoog
II 35.0-39.9 Zeer hoog
Morbide obesitas III ≥40 Extreem hoog
2. Lichaamsvetverdeling
= ook bepalend voor gezondheidsrisico (onafhankelijk van BMI)
• abdominale (androïde, viscerale, appelvormige) vetverdeling geassocieerd met hoger risico dan
perifere (gynoïde, peervormige) vetverdeling
Meetopties:
• impedantiemetingen, lichaamsplooien, ...
• middelomtrek: goede manier, lintmeter tussen onderste rib en crista iliaca (= navel) geplaatst, op
einde van normale uitademing
L geeft meer aanleiding tot stigmatisering dan dat het echt helpt, enige soort patienten
waarbij het wel nuttig is: BMI tss 25-27
L onpraktisch
L door ademhaling beinvloedbaar (use: einde niet geforceerde ademhaling)
J correleert ook met CV-risco en totale mortaliteit
Land/etnische origine Buikomtrek
Europa Man/vrouw ≥94/≥80
Noord-Amerika Man/vrouw ≥102/≥88
Azië Man/vrouw ≥90/≥80
Andere werelddelen Man/vrouw ≥94/≥80 tenzij andere data beschikbaar
3. Functionele last
Edmonton Obesity Sytaging System (EOSS) prof geen fan
- stage 0 en 1: geen tekenen van obesitas gerelateerde RF, geen fysische of psychologische last en geen
functionele beeprkingen door overgewicht → deze mensen met rust laten
- stage 2, 3 en 4: wel het geval → wel behandelen
L onafhankelijk van BMI, puur op hinder en dus mogelijks BMI 40 niet behandelen wringt toch
1
, B) PREVALENTIE
BE: 50% overgewicht, 16% obesitas
3 belangrijke tendensen: wereldwijde toename (niet enkel meer een Westers probleem)
- Progressieve toename van zwaarlijvigheid
- Ook steeds meer kinderen en adolescenten, zeker in de VS (hoger risico op DM2)
- Globalisering van obesitas; ook steeds meer in ‘groeilanden’
C) AANPAK
opmerkingen:
- Vermijd stigmatiseren
o Stigma’s over obesitas (nemen ziekenhuisplaatsen in, kost veel, eigen schuld, lui door
voor chirurgie te kiezen, ...) → durven er niet over praten en voelen zich niet goed →
verbetert niet
o ⇒ doorbreken: niet oversimplifiëren (niet gewoon eet de helft, ga bewegen),
multifactorialiteit inzien (niet puur wilskracht), behandel met empathie
- Body-acceptance in de media is een mooi concept, maar obesitas is nog steeds een gevaarlijke
ziekte die je gemiddeld 10 levensjaren kost
Pt volledig onderzoeken
1. anamnese:
- wanneer probleem ontstaan? o.b.v. levensgebeurtenissen, eetgewoonte, fysieke activiteit,
weet van co-morbiditeiten, subjectieve last, familiale VG (!) en medicatie (!) (bijv. CSS bij
systeemziekten)
- geassocieerd slaapapneu (!): hoofdpijn, moe, ’s nachts stoppen met ademen,
hypersomnolent overdag
2. KO: gewicht en lengte, buikomtrek (cave: niet bij BMI 60 want komt beledigend over), bloeddruk
3. bijkomende onderzoeken:
a. bloedonderzoek nuchter om ernst in te schatten
o COFO: want complicatie anemie*
o lipidenprofiel
o glucose (evt. Hb1Ac): want grootste complicatie is diabetes
o schildklier (TSH): kan reden zijn van gewichtstoename
o leverfunctie: want complicatie leversteatose
o vitaminebilan: want vaak op bepaalde vlakken ‘ondervoed’
§ laaggradige inflammatie → minder Fe opnemen → anemie*
§ weinig bladgroenten → foliumzuur tekort anemie*
§ vetoplosbare ADEK-vitamine lagere BB want groter vetdistributievolume
o c-peptide (endogeen insuline aanmaak): abnormaal hoog door insuline resistentie
(voorstadium DM2) → legt vetverbranding stil (vicieuze cirkel)
b. 24u cortisolurie (want circadiaanse ritme): niet standaard maar bij vermoeden obesitas
door Cushing bijv. als zeer plots en recent ontstaan)
c. slaaplabo bij vermoeden slaapapneu
D) ETHIOLOGIE
Opm: veroorzaakt overeten obesitas of veroorzaakt obesitas overeten (gewicht symptoom van ziekte obesitas)
* Secundair aan onderliggende ziekte:
o endocrien: Cushing (overaanmaak GCC), hypothyroïdie, insulinoma (zz)
§ kan door medicatie: corticosteroiden bijv voor systeemziekten, ...
o mono-genetisch: leptine deficiëntie (die early onset extreme obesitas geeft), ... → pediatrische
endocrinoloog
2
