Samenvatting
Samenvatting Geschiedenis samenvating havo 5
Dit is een geschiedenis samenvatting van havo 5 hoofdstuk 1 tm 3. De samenvatting bevat de hoofdstukken: het Britse rijk, Duitsland in Europa en Nederland.
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 14 pagina's
Voorbeeld 2 van de 14 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Geschiedenis samenvattingHoofdstuk 5 Tijd van ontdekkers en hervormers
In Italië waren er veel rijke handelaren die interesse had in kunst, er was nog veel klassiek erfgoed en de bibliotheken
stonden vol met klassieke schrijvers. De renaissance begon daarom ook in Italië. De (rijke) mensen begonnen steeds
meer van het leven te genieten. En bewonderde de klassieke oudheid.
De kerk stimuleerde nadenken zolang het maar niet tegen de kerkelijke leer in ging. De rijke burgerij van de 15e en 16e
eeuw ontwikkelde een andere levenshouding, “carpe diem”. De mensen wouden niet meer kritiekloos de kerk volgen en
wouden de wereld beter begrijpen. Zo ontstond het humanisme. Erasmus bestudeerde hierbij de vulgaat. Hij kwam er
achter dat deze vol fouten zat en hij bracht hier de kerk mee in gevaar. Sommige humanisten bestudeerde de mens.
Rond 1450 was de topografische kaart van de middellandse zeegebied dankzij alle handelscontacten behoorlijk
gedetailleerd en betrouwbaar ingetekend. Voor de wereld kaart gold dit nog niet
Spanje en Portugal wouden rechtstreeks handelen met Indië omdat dat goedkoper was dan via via. De Portugezen
gingen opzoek naar een zeeroute. In 1497 bereikte Gama de westkust van India waar de Portugezen kustplaatsen en
eilanden bezaten. Vanuit deze factorijen dreven ze handel met de inheemse bevolking. De handel van Aziatische
producten was zeer winstgevend.
Spanje wou ook handel met Azië. Columbus meende Indië te kunnen vinden door naar het westen te varen. Portugal
wees zijn idee af maar Spanje niet. In 1492 arriveerde Columbus in de Caraïben. Om oorlog tussen Spanje en Portugal
te voorkomen over de macht in de nieuwe wereld werd het verdrag van Tordesillas getekend. Spanje kreeg hierin het
westelijke deel en Portugal het oostelijke deel. Al snel werd bekend dat het gebied van Columbus een onbekend wereld
deel was en dus de scheidlijn uit het verdag veel meer naar het westen komen te liggen.
De nieuw wereld trok veel avonturiers aan en deze conquistadores viel in 1519 het gebied van de azteken binnen. Er
braken oorlogen uit. Ondanks dat de Azteken met meer waren verloren ze van de Spaanse wapens, paarden en ziektes.
Ze gaven zich na twee jaar over.
Conquistadores die gebieden veroverde, kregen als beloning grote landgoederen. Indianen moesten hier verplicht op
werken alleen ze waren niet bestand tegen dit zware werk en daarom werden ze verwisseld met Afrikaanse slaven. In
1643 kwamen de Nieuwe wetten tot stand waarin werd vastgelegd dat indianen volwaardige mensen waren die niet
mochten worden uitgebuit, mits zij christelijk werden. In de praktijk veranderde dit weinig en door de sterfte onder de
indianen ontstond er behoeft aan werkkrachten. Hier kwam de trans-Atlantische slavenhandel gebruikt. De Spaanse
overheid organiseerde het bestuur van de kolonie en zo werd de samenleving ingedeeld op geloof.
De ontdekking van Columbus had enorme gevolgen. Voor indianen rampzalig. Het gebied werd bekeerd tot christenen,
90% van de Indianen stierf door ziektes en oorlog, de driehoekshandel ontstond en de Middellandse zeeroute werd
minder gebruikt doordat veel handelsstromen nu over de Atlantische oceaan verliepen, dit koste Noord-Italiaanse
handelaren veel geld.
De kerk speelde aan het einde van de Middeleeuwen een belangrijke rol in de samenleving. Mensen die zich van de
kerk onttrok werd een ketter genoemd en vervolgd. De paus was de plaatsvervanger van God op aarde en had ook een
politieke macht. De paus voer oorlogen en woonde in een paleis wat erg af stond van het christendom en leidde tot
kritiek. De paus wou een kerk bouwen en verkocht daarom aflaten (vergeeft zonde).
In 1517 schreef Luther 95 misstanden op de kerk. Hij was tegen aflaathandel en de materialen in kerkgebouwen volgens
heb had een gelovige genoeg aan de bijbel. Zijn ideeën verspreidde snel. Luther wou met een hervorming of reformatie
de misstanden rechtzetten. Luther vertaalde de bijbel van het Latijn naar het Duits zodat iedereen de tekst kon begrijoen.
De paus gooide Luther in de kerkelijke ban en later in de rijksban. Het leidde tot een kerksplitsing.
De lutherse volgelingen werden bestreden met oorlog door Karel V maar in 1555 kwam de Augsburgse religievrede tot
stand. Hierin stond dat onderdanen van een vorst het geloof van hun vorst moest aannemen of moest verhuizen naar
een ander gebied. Dit was voor Karel een nederlaag en trad af.
In Frankrijk geloofde Calvijn dat al voor je geboorte bepaald werd of je naar de hemel zou gaan. Kerken mochten geen
materialen bevatten en als een vorst zich niet aan gods regels hield mochten ze hem afzetten. Luther was het hier niet
mee eens want volgens hem zouden vorsten gekozen zijn door god en daarom moesten ze worden gehoorzaamd.
De contrareformatie was een gevolg van al dit. De kerk bleef wel nog hard optreden tegen protestanten De inquisitie was
een kerkelijke rechtbank speciaal voor ketterij.
Nederland had overal andere regels wat voor Karel V heel onpraktisch was. Hij wou een centraal Nederland en daartoe
was uniformering van wetgeving nodig. Als een edelman overleed wed deze vervangen door een jurist. Zo nam de
invloed van de adel steeds meer af. Ook was er de Staten-Generaal waarin de landheer afgevaardigdenvan de
Gewestelijke staten bijeenriep om met elkaar te overleggen over belastingbetalingen.
, Karel V was sterk katholiek en dat moesten zijn onderdanen ook zijn. In 1550 maakte hij de plakkaat wet tegen
aanhangers van de hervorming, de straf was doodstraf. Het kreeg de bij naam bloedpakket. Filips ll werd de nieuwe
landheer van de Nederlanden, hij vertrok na 4 jaar naar Madrid. Zijn zus Margaretha nam het over als landvoogdes en
leidde de Nederlanden. In 1566 boden edelen haar een Smeekschrift aan. Het verzoek was om vervolgingen van
protestanten te matigen.
Ze keurde het verzoek goed en gevluchte protestanten keerde terug. Tijdens hagenpreken spraken predikanten mensen
toe waar de beeldenstorm in 1566 een gevolg van was. Margaretha moest de rust herstellen haar manier was volgens
Filips ll niet goed en ze werd vervangen door hertog Alva. Hij richtte de bloedraad op om mensen van de beeldenstorm
te bestraffen.
Willem van Oranje (hoogste edelman) was protestants opgevoed. Hij werd later katholiek voor een stuk land. Hij werd
een tegenstander van de bloedplakkaten. Hij probeerde na de beeldenstorm godsdienstvrede in te stellen maar nadat
Alva in aantocht was vluchtte hij naar zijn landgoed in Rome en begon daar een leger tegen Alva en het Spaanse leger.
Willem van Oranje nam in 1572 wat stadjes in. Alva reageerde met terreur. Het geweld was bedoeld om opstandelingen
af te schrikken. Maar het leek alsof overgave tot massamoord leidde dus hielden steden hun verzet vol. De belegeringen
van deze steden lukte niet en het Spaanse leger trok zich terug uit Holland. Spanje veroverde in 1576 Antwerpen. Alle
gewesten kwamen bijeen in gent. In de pacificatie van gent besloten ze samen te werken tegen Spanje en dat er
godsdienstvrede zou komen.
De protestanten voerden nog steeds een antikatholieke beleid waardoor de katholieken weer toenadering zocht bij
Spanje. Spanje wou dat ze dan achter hun bestuur zouden scharen. Enkele zuidelijke gewesten gingen in op dit aanbod
(unie van Atrecht). De noordelijke gewesten (unie van Utrecht) besloten zich te blijven verzetten. Filips ll reageerde op
de Unie van Utrecht door Willem van oranje in de rijksban te doen. Toen mocht Filips niet langer landsheer zijn. Ze
zochten naar een nieuwe landsheer maar besloten het toch zelf te doen zo ontstond in 1588 de Republiek der Zeven Nl.
Hoofdstuk 6 Tijd van regenten en vorsten
In de 15e eeuw kon er geen graan meer worden verbouwd door het te hoge grondwater. Boeren stapte over op
rundveehouderij. In andere gebieden in de wereld was er juist een toename in graanproductie. Mensen begonnen met
elkaar te handelen, dit noemen we de moedernegotie. Amsterdam groeide uit tot het centrum van het handelskapitalisme
en de belangrijkste stapelmarkt van Europa.
Veel kooplieden investeerde hun winsten in handelscompagnieën. Door deze handelsreizen speelde de Republiek rond
1598 een belangrijke rol in de handel van Aziatische producten. Door onderlinge concurrentie voegde de Staten-
Generaal alle handelscompagnieën tot één, genaamd de VOC.
De VOC kreeg handelsmonopolie op Azië. In 1600 hadden Britse kooplieden zich verenigd tot de EIC en de Fransen
deden dit ook. De Republiek richtte in 1621 de WIC op. Deze was gericht op handel met West-Afrika en Amerika.
Doordat de handel steeds meer wereld delen met elkaar verbond was er steeds meer sprake van een wereldeconomie.
De Republiek was bijzonder doordat het niet bestuurd werd door een vorst maar door regenten (rijke mensen). De macht
was verdeeld tussen de Staten-Generaal (buitenlandbeleid en verdediging) en de Gewestelijke staten (autonomie).
De stadhouder (legerleider) en de raadspensionaris (woordvoerder Holland, machtige politicus) hadden veel macht.
Door de lange oorlog met Spanje ontstonden binnen de Republiek twee groepen: de oranjegezinden die de oorlog
wouden voortzetten (goed voor steden die hier in handelden) en de staatsgezinden die wilde vrede (beter voor handel in
algemeen). De staatsgezinden kregen de meerderheid en in 1609 ging het 12 jarig bestand in. In deze periode was er
een meningsverschil tussen twee groepen calvinisten. Maurits en van Oldenbarnevelt kozen partij en een burgeroorlog
dreigde. Van Oldenbarnevelt gaf steden het recht om soldaten in te huren om de rust te handhaven en de vrijheid te
beschermen. Dit zag Maurits als een ondermijning van zijn gezag. Hij liet van Oldenbarnevelt oppakken voor
landverraad. Gematigde mensen werd ook ondergeschikt.
De oorlog met Spanje hervatten zich na 12 jaar. Het lukte Spanje niet en in 1646 besproken beide partijen vrede. In 1648
erkende de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden als soevereine en was de vrede van Münster een feit en er
hoefde geen nieuwe stadhouder te komen.
Onder Lodewijk XIV kreeg het absolutisme vorm. Volgens vele had hij het gezag van god (droit divin). Hij onderstreepte
zijn grootsheid met oorlogen en paleizen. Zijn volk moest katholiek zijn. Zo niet dan moest je vertrekken (frankrijk). Veel
van hen gingen naar de Republiek. Frankrijk droeg bij aan de economische bloei in de republiek terwijl in Frankrijk deze
juist schade opliep.
Lodewijk wilde de economische en militaire macht in de Republiek breken. Frankrijk, Engeland en de bisdommen
Münster en Keulen verklaarde in 1672 de oorlog aan de republiek. Dit noemen we het rampjaar. Dit lijkt onmogelijk maar
Michiel de Ruyter had nog enkele overwinningen. Doordat er geen stadhouder meer was was er geen goed opperbevel.
Willem de III werd tot stadhouder benoemd. Hij zette gebieden aan de grenzen van Holland onder water waardoor de
Fransen Holland niet in konden. Hij redde Nederland en de populariteit van de stadhoudelijke familie nam toe. Ze gingen
nog meer oorlog tegen Frankrijk voeren waardoor de belasting omhoog ging en er een einde kwam aan de Goude eeuw.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sjbbotman. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,46. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 85651 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen