Samenvatting van alle voortplanting e-modules van het blok Voortplanting dat wordt gegeven in het derde jaar van de bachelor Diergeneeskunde aan de Universiteit van Utrecht.
E-MODULES VOORTPLANTING
OESTRISCHE CYCLUS
HOOFDSTUK 1: DE OESTRISCHE CYCLUS
ALGEMEEN
HORMONEN
Hormonen worden geproduceerd door endocriene klieren en worden via het bloed naar hun target-organen
getransporteerd. De hormonen binden aan hun specifieke receptor op de celmembraan van hun target-orgaan.
Door deze binding zal de cel reageren op het hormoon
Op basis van de biochemische structuur zijn voortplantingshormonen in vier hoofdgroepen te verdelen:
1. Proteïne-/peptidehormonen
- Bestaan uit aminozuren
- GnRH, Kisspeptin, Relaxine en Prolactine
- Werkingsmechanisme :
o Via het bloed komt het hormoon bij de receptor
o Na binding aan de receptor, activeren deze hormonen intracellulaire signaling
cascades, die een effect uitoefenen binnen de cel
2. Glycoproteïnehormonen
- Bestaat uit een polypeptide- en een polysaccharideketen. Bestaat uit een α -en een β- keten.
Binnen diersoorten is de α- keten in alle hormonen gelijk, de β-keten is actie specifiek
- Inhibine, Activine, Follistatine, hCG, eCG, FSH & LH
- Hoe sterker het hormoon geglycolyseerd is, hoe langer de halfwaardetijd is
3. Steroïd-hormonen
- Gevormd uit cholesterol of andere steroïdhormooon precursors (steroïdogenese), dit gaat via
de steroïd pathway. Steroïdhormonen bestaan uit drie cyclohexaanringen en één
cyclopentaanring.
- Progestagenen, Oestrogenen, Androgenen
- Werkingsmechanisme:
o Via het bloed komt het hormoon bij de receptor
o Er is daarna een fast response en een slow respons
o Het snel werkende effect vindt plaats via binding aan een receptor in de
celmembraan
o Het traag werkende effect vindt plaats via diffusie door de celmembraan en
binding aan een receptor binnen het cytoplasma
4. Prostaglandine-hormonen
- Gevormd uit het vetzuur arachidonzuur
- PGF2α en PGE2α
- Hebben een korte halfwaardetijd
,DE OESTRISCHE EN MENSTRUELE CYCLUS
Er bestaan 2 reproductieve cycli bij dieren:
1. Menstruele cyclus
- Bestaat uit de fysiologische veranderingen die optreden bij opeenvolgende periodes van
menses, waarbij de ovulatie in het midden van de cyclus plaatsvindt
- Primaten
2. Oestrische cyclus
- Bestaat uit de fysiologische veranderingen die optreden bij opeenvolgende periodes van
seksuele receptiviteit (“oestrus”), waarbij de ovulatie aan het begin van de cyclus plaatsvindt.
- Alle overige diersoorten
DE OESTRISCHE CYCLUS
Er kunnen verschillende oestrische cycli onderscheiden worden:
1. Mono-oestrisch
- Deze dieren hebben ongeveer 1 cyclus per jaar,
bij de hond zien we gemiddeld 3 cycli per 2 jaar.
- De oestrus is bij deze dieren relatief lang, zo is
de kans op fertilisatie groter.
2. Poly-oestrisch
- Deze dieren hebben meerdere, gelijkmatig
verdeelde cycli per jaar.
- Hierdoor kunnen deze dieren gedurende het
hele jaar drachtig raken.
3. Seizoensgebonden poly-oestrisch
- Deze dieren hebben “clusters van oestrische
cycli, afhankelijk van het seizoen
- Binnen deze groep is een tweede onderverdeling
te maken:
o Cyclus komt op gang wanneer de
dagen korter worden (short-day)
o Cyclus komt op gang wanneer de
dagen langer worden (long-day)
DE PUBERTEIT
Factoren die invloed hebben op de start van de puberteit:
- Intrinsieke factoren:
o Genetica/ras
o Lichaamsgewicht
o Voedingstoestand
o Aangeboren afwijkingen
- Extrinsieke factoren:
o Temperatuur
o Seizoen van geboorte
o Sociale interacties
, o Licht
o Stress
De puberteit van het vrouwelijk dier begint wanneer er voldoende GnRH wordt geproduceerd, waardoor er
voor het eerst een ovulatie plaatsvindt. Vanaf de start van de puberteit komt de oestrische cyclus op gang.
Na de start van de puberteit kan het vrouwelijk dier zich voortplanten en vindt de verdere ontwikkeling van de
inwendige en uitwendige geslachtskenmerken plaats.
Bij poly-oestrische diersoorten geldt dat het vrouwelijk dier na 2-4 oestrische cycli haar volledig reproductief
vermogen bereikt, dan is ze volwassen. Mono-oestrische diersoorten zijn na 1 oestrische cyclus volwassen.
Progesteron remt de afgifte van en de gevoeligheid voor GnRH, waardoor de groei en ontwikkeling van nieuwe
follikels even staakt. Wanneer het corpus luteum wordt afgebroken zal de remming door Progesteron
afnemen. Het tonic center zal weer vaker GnRH gaan uitscheiden en het hele proces zal zich herhalen. Daarom
wordt het ook een cyclus genoemd.
De oestrische cyclus kan verdeeld worden in twee fasen: de folliculaire
fase en de luteale fase. Oestradiol (E2) is het
belangrijkste hormoon van de folliculaire
fase en Progesteron (P4) is het
belangrijkste hormoon van de luteale fase.
, Tijdens de folliculaire fase staat de groei en
ontwikkeling van de antrale follikels in de
ovaria centraal, die Oestradiol produceren. Na
de ovulatie start de luteale fase met de
vorming van het corpus luteum dat
verantwoordelijk is voor de uitscheiding van
Progesteron.
DE FOLLICULAIRE FASE
De folliculaire fase begint wanner het corpus luteum in regressie gaat, waardoor Progesteron daalt. De
remming van progesteron op de hypothalamus- hypofyse-as neemt af, waardoor de afgifte van en gevoeligheid
voor GnRH toeneemt. Dit hormoon stimuleert de afgifte van FSH en LH door de gonadotrope cellen van de
hypofyse. Onder invloed van FSH en LH vindt de ontwikkeling en groei van de antrale follikels in de ovaria
plaats. Oestradiol neemt toe, dit zorgt ervoor dat het dier oestrusgedrag gaat vertonen en het bereidt de
genitaaltractus voor op een mogelijke graviditeit. Wanneer de Oestradiolconcentratie de drempelwaarde van
het surge center bereikt, treedt de GnRH surge op. De GnRH surge resulteert in de afgifte van de pre-ovulatoire
LH surge vanuit de hypofyse. De pre-ovulatoire LH surge induceert de ovulatie, het einde van de folliculaire
fase.
DE LUTEALE FASE
De luteale fase staart met de ovulatie. Het corpus luteum wordt gevormd uit de granulosa- en thecacellen van
de geovuleerde follikel, dat Progesteron produceert. Er vindt een angiogenese en celproliferatie plaats,
waardoor het corpus luteum groeit tot maximale grootte. Hierdoor stijgt de Progesteronproductie. Progesteron
geeft een negatieve feedback op de hypothalamus-hypofyse-as. De frequentie van de GnRH-afgifte door het
tonic center daalt. De gevoeligheid van de hypofyse voor GnRH neemt af. Hierdoor dalen FSH en LH, waardoor
de ontwikkeling en groei van gonadotroop-gevoelige follikels geremd wordt. Aan het einde van de luteale fase
treedt luteolyse op: het corpus luteum gaat in regressie waardoor de Progesteronproductie daalt.
De verschillen in duur van de folliculaire
fase bij de verschillende diersoorten:
Bij de hond zit er niet echt 3 dagen
tussen begin van de oestrus en ovulatie.
Let op, de duur van de folliculaire en de
luteale fase varieert per diersoort. In het
algemeen geldt dat de folliculaire fase
van mono-oestrische dieren relatief langer duurt dan bij de poly-oestrische diersoorten.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper gemmajonker. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,49. Je zit daarna nergens aan vast.
