FiA 2.1 individuele opdracht
De opkomst van 'planetary health' markeert een verschuiving in de aandacht binnen de
gezondheidswetenschappen. In deze analyse kijken we naar deze opkomst vanuit de perspectieven
van filosofen Thomas Kuhn en Bruno Latour.
Volgens Kuhn verloopt wetenschappelijke vooruitgang in cycli van normale wetenschap en
wetenschappelijke revolutie. Normale wetenschap betekent dat er een periode is van grote stabiliteit
en overeenstemming. Er is sprake van een heersend paradigma (Koster, 2010) ofwel een
samenhangend geheel van theorieën, filosofische veronderstellingen, overtuigingen en normen
waarbinnen de werkelijkheid beschreven wordt (Knibbe, 2023). Op een bepaald moment kan er
binnen zo’n paradigma een anomalie optreden. Dit is een situatie waarin de natuur op een of andere
manier afwijkt van de verwachtingen volgens het heersende paradigma (Kuhn, e.a., 1971). Wanneer
zo’n anomalie vaker wordt waargenomen ontstaat een periode van wetenschappelijke crisis die leidt
tot een wetenschappelijke revolutie. Dat houdt in dat er een paradigmatische omwenteling
plaatsvindt (Koster, 2010), waarbij het paradigma wordt aangepast zodat de anomalie
geïncorporeerd wordt en tot de normale verwachtingen van dat paradigma behoort (Kuhn, e.a.,
1971).
'Planetary health' lijkt zo’n paradigmaverschuiving te vertegenwoordigen binnen de
gezondheidswetenschappen. Het wordt algemeen geaccepteerd dat het klimaat aan het veranderen
is, en ook de relatie met gezondheid is bekend. ‘Planetary health’ gaat echter over het grotere
geheel, waarbij de relatie tussen mondiale milieuveranderingen en de menselijke gezondheid wordt
benadrukt. Dit gaat verder dan alleen klimaatveranderingen. Het omvat ook het verlies van
biodiversiteit, milieuverontreiniging en andere grootschalige veranderingen in de natuurlijke
omgeving die de menselijke gezondheid kunnen aantasten (Mackenbach, 2023).
Het begrip lijkt aan te zetten tot een integrale manier van kijken naar de effecten van mondiale
milieuveranderingen en de menselijke gezondheid. Dit is belangrijk omdat milieuveranderingen
bijvoorbeeld vaak onderling samenhangen tussen verschillende sectoren (Mackenbach, 2023). Ook
deze integrale manier van werken laat zien dat we ons in een periode van wetenschappelijke
revolutie bevinden, waarin bestaande paradigma's en methodologieën ter discussie worden gesteld.
'Planetary health' lijkt niet alleen een wetenschappelijke beweging zijn, maar ook een politiek
geladen kwestie. Er wordt erkend dat mondiale milieuveranderingen niet enkel technische
uitdagingen zijn, maar ook een ethisch en politiek aspect heeft (Mackenbach, 2023).
Latour benadrukt ook het belang van netwerken en de samenwerking tussen actoren (Latour & De
Lange, 1988) om wetenschappelijke feiten tot stand te laten komen. Een voorbeeld hiervan is te zien
in de film ‘Dallas Buyers club’: de film toont een netwerk van individuen zoals Ron Woodroof,
medische professionals en patiënten die elkaar tegenwerken én samenwerken in de zoektocht naar
een effectieve behandeling van AIDS ( Borten & Wallack, 2013). Wat betreft ‘planetary health’
moeten beleidmakers, zorgverleners, wetenschappers en de samenleving samenwerken en zij
hebben elkaar nodig hebben in het nastreven van een gezondere planeet en daarmee de menselijke
gezondheid. Dat deze actoren samen moeten werken en elkaar nodig hebben zou Latour beschrijven
met de term bondgenootschappen (Latour & De Lange, 1988).
, Ook de gezondheidszorg wordt aangemoedigd om verantwoordelijkheid te nemen voor haar bijdrage
aan milieuveranderingen en om maatregelen te nemen om deze tegen te gaan. Dit vertegenwoordigt
een politieke verschuiving waarbij de gezondheidszorg zich bewust wordt van haar rol in het creëren
van duurzamere systemen (Mackenbach, 2023). In deze zin kan 'planetary health' worden
beschouwd als een politieke verschuiving, waarbij wetenschap en maatschappij samenwerken om de
uitdagingen van milieuveranderingen aan te pakken. Het gaat verder dan wetenschappelijk
onderzoek en onderwijs; het is een beweging die de samenleving aanzet tot actie (Berg & Mol,
2001).
Samenvattend lijkt de opkomst van 'planetary health' geen voortzetting te zijn van normale
wetenschap zoals beschreven door Kuhn. Het vertegenwoordigt eerder een wetenschappelijke
revolutie die leidt tot een paradigmaverschuiving. Ook lijkt het een politieke verschuiving te
representeren zoals beschreven door Latour. Deze nieuwe benadering behoeft een integrale
samenwerking, ethische overwegingen en actieve betrokkenheid van de samenleving, waardoor het
duidelijk verschilt van de traditionele benaderingen binnen de gezondheidswetenschappen.
(592 woorden)
