Radboud Universiteit, Nijmegen
SAMENVATTING FILOSOFIE COLLEGES
HC1
psychologie gaat enerzijds over de psyche en de mind en anderzijds over gedrag en
behavior.
→ hier komt altijd filosofie bij kijken
Er worden bij experimenten en onderzoeken altijd aannames gedaan
cognitiefilosofie en wetenschapsfilosofie (aan de hand van voorbeelden van de
ontwikkelingspsychologie)
5 colleges cognitiefilosofie
2 colleges wetenschapsfilosofie
Substantiedualisme - idee dat lichaam en ziel/mind gescheiden zijn en dat het twee
verschillende substanties zijn
→ tegenwoordig een beetje achterhaald
het wordt ook niet meer echt gebruikt, maar alle theorieën die erna komen zijn er eigenlijk
om een soort van af te rekenen met het substantiedualisme
in de ziel geloven we niet meer maar dus het idee dat er iets is dat de functie van die ziel
zou moeten overnemen, is er nog zeker en springlevend.
mind - parapluterm voor alle mentale toestanden
mentaal =
1. intentioneel (=buiten zichzelf verwijzen)
, Radboud Universiteit, Nijmegen
→ alle toestanden die buiten je lichaam plaatsvinden, maar waar je wel
aan kunt denken. bijv. ik zie nu een stift die op tafel ligt, daar maakt mijn
visuele cortex een plaatje van. of de gedachte dat ik in het gebouw eos
ben, dan kan mijn gedachte het eos gebouw zijn, of de gedachte dat
vandaag iets me gaat lukken.
en/of 2. fenomenaal - er zit een subjectieve ervaring aan. meestal zintuiglijke waarnemingen.
→ bijvoorbeeld de kleur rood, emoties, pijnervaring
twee soorten dualisme
● substantiedualisme - de mind is een niet-fysisiche substantie (een ziel) die causaal
met het lichaam verbonden is. Dus de ziel kan bestaan ook al is het lichaam er niet
meer
● eigenschappen dualisme → hier genoemd, maar niet belangrijk en niet in
tentamen.
Rene Descartes
Cogito ergo sum - ik denk dus ik ben
twee soorten substanties:
● uitgebreid - ruimte innemend
● denkend
zoektocht naar het fundament van kennis wat kunnen we niet betwijfelen, dus kennis waar
we alles absoluut zeker weten dat het klopt.
hij nam elk stuk kennis en dacht bij zichzelf of hij daarover kon twijfelen - met de vraag of het
logisch mogelijk is om erover te twijfelen.
● bijv. ik ben in nijmegen, je zou hier eventueel over kunnen twijfelen. je zou namelijk
een vrij langdurige hallucinatie kunnen hebben
● kan ik eraan twijfelen dat ik in het eos gebouw ben, je zou hier wel over kunnen
twijfelen en hier een illusie over hebben
● of over het feit dat de gang waar je net doorheen liep, of die nog bestaat? kan je ook
aan twijfelen
● kan het zijn dat alle mensen om je heen echt zijn?
→ waar kan je niet aan twijfelen dan? = het feit dat je aan het twijfelen
ik denk dus ik ben. dus door het feit dat je twijfelt, weet je dat je denkt, en dus dat je bent
Je kan zelfs twijfelen aan je eigen lichaam, het enige waar je niet over kunt twijfelen is je
eigen denken
Dit is dus eigenlijk een hard argument voor het dualisme
x=y alleen wanneer x en y in al hun eigenschappen overeenkomen
● dus bijv. twee exact dezelfde biljartballen, hebben alles precies hetzelfde. behalve de
ruimte die ze innemen, waardoor ze dus twee verschillende dingen zijn
, Radboud Universiteit, Nijmegen
→ ik kan twijfelen aan het bestaan van mijn lichaam, maar ik kan niet twijfelen aan
het bestaan van mijn denken. → dus mijn denken en mijn lichaam zijn verschillende
dingen
belangrijkste reden waarom dit idee tegenwoordig niet meer gebruikt wordt:
praktische/methodologische problemen over het dualisme leiden tot: psychologisch
behaviorisme
● onderzoek naar de ziel vraagt om introspectie als methode, aangezien je een ziel
niet kunt zien en meten
● introspectie is niet objectief en niet intersubjectief
● wat natuurlijk niet goed is voor wetenschappelijk onderzoek
● onbewuste mentale toestanden kunnen niet onderzocht worden
● en passen niet in het plaatje van dualisme aangezien daar alle mentale
toestanden bewust waren.
dan: watson en skinner
watson - de ziel bestaat niet & behaviorisme is een methodologische these
skinner - de geschiedenis van het menselijke denken is de geschiedenis van wat mensen
hebben gedaan en gezegd
dualisme leidt tot ontzettend veel methodologische problematiek, daar willen we van af.
psychologisch behaviorisme is vooral een nieuwe methodologisch idee
logisch behaviorisme is geen antwoord op methodologische problemen
maar wel het filosofische antwoord op theoretische problemen met het dualisme.
Theoretische problemen:
● het logische argument klopt niet (dat iets dat alle eigenschappen gelijk heeft
hetzelfde is)
○ zijn de morgenster en de avondster twee sterren?
○ de vraag is namelijk of je dat argument wel kunt gebruiken voor lichaam vs.
ziel. dan ook voor die twee sterren
○ ze delen een verschillende eigenschap: namelijk op een ander moment
verschijnen
○ MAAR het is hetzelfde, en zelfs een planeet. Het verschijnt op verschillende
momenten. en heeft te maken met perspectief.
○ dus: er klopt iets niet aan het argument van descartes
○ ons perspectief op X is geen eigenschap van X
○ het twijfelen over mijn lichaam = niet een eigenschap van mijn
lichaam → het is een eigenschap van het perspectief dat ik erop heb
○ Het heeft te maken met hoe ik naar die ster kijk
○ het argument van descartes lijkt steengoed maar is het niet.
interactieprobleem
, Radboud Universiteit, Nijmegen
hoe de ziel en het lichaam met elkaar interacteren
hoe kan de ziel iets teweeg brengen in het lichaam en hoe kan het lichaam iets teweeg
brengen in de ziel.
bijv. waarneming gaat via zintuigen naar visuele cortex, naar opeens een bewuste ervaring
dat bij de ziel hoort.
Descartes reageerde daarop: dat de ziel in de pijnappelklier zit, in het midden van het brein
doet hij het
Elisabeth geloofde hem niet. Descartes gaf gelijk dat hij ook niet zeker wist of het daar zat of
niet. Maar wat hij wel wist:
● ik heb een steengoed argument (toendertijd) dat het dualisme verklaart, wat betekent
dat lichaam en ziel gescheiden zijn
● en met dagelijkse ervaringen merk je dat deze twee met elkaar interacteren
● maar hoe ze precies interacteren weet ik niet precies en moet nog uitgezocht worden
de fysieke wereld is causaal gesloten - elke gebeurtenis heeft een fysieke oorzaak
→ aanname, kan je niet bewijzen
Descartes maakte een onderscheid tussen materieel lichaam en de immateriële
ziel → dat klopt niet en gaat het niet halen. wetenschappelijk en filosofisch niet
Hij maakte ook het onderscheid tussen binnenwereld(mind) gescheiden van de
buitenwereld. en de verbinding tussen die twee zijn je zintuigen
Ryle - als je het onderscheid tussen materieel en immaterieel verwerpt, moet je
ook het onderscheid tussen binnen en buitenwereld scheiden → erg radicaal
● Mind en lichaam zijn niet als een poppenspeler en een pop
● wij postuleren een verborgen mind om het verschil te verklaren tussen intelligent en
niet-intelligent
● beiden zijn gedrag dat het lichaam vertoond
● intelligent = praten en fietsen → ik heb er een bedoeling mee en je
stuurt het aan met je mind, op het niveau van de
poppenspeler/hoger niveau
● non intelligent = struikelen, hoesten, niezen → je hebt er geen
bedoeling mee, op het niveau van de pop
● mind is een woord voor intelligent gedrag, niet voor een verborgen oorzaak daarvan
The concept of mind - boek van ryle
● conceptuele analyse van mind
● ‘mind’ is geen ding maar een categoriefout
● het verwijst naar hele complexe vormen van gedrag
categorie fout - is dat je iets in de verkeerde categorie stopt
Ryle zei dat de mind in de verkeerde categorie zat, namelijk in die van ‘dingen’
