Dit is een samenvatting van het boek Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie dat gebruikt wordt in de derdejaars cursus Criminologisch Onderzoek van de minor Criminologie aan de UU. De samenvatting bevat niet alle hoofdstukken van het boek!
Kwalitatieve methoden en technieken in
de criminologie
Hoofdstuk 2: Het kwalitatief onderzoeksdesign.........................................................................2
Hoofdstuk 3: Methodologische kwaliteit in het kwalitatief onderzoek....................................11
Hoofdstuk 5: Mijnwerkers of ontdekkingsreizigers? Het kwalitatieve interview....................16
Hoofdstuk 7: Etnografie en participerende observatie..............................................................21
Hoofdstuk 8: Discoursanalyse..................................................................................................33
Hoofdstuk 12: Kwalitatieve data-analyse.................................................................................37
,Hoofdstuk 2: Het kwalitatief onderzoeksdesign
Het opzetten van een onderzoek start met een goede probleemstelling. Tijdens het schrijven
van de probleemstelling is een onderzoeker al bezig met het vormgeven van zijn onderzoek.
De kwalitatieve probleemstelling
Onderzoek uitvoeren begint steeds met het stellen van vragen. Belangrijk zijn
wetenschappelijke vragen die door middel van onderzoek beantwoord worden.
Wetenschappelijkheid heeft te maken met de manier waarop we de vragen formuleren.
Daarna komt de vraag: hoe moeten we een onderzoek opzetten om een antwoord te krijgen op
onze wetenschappelijke vraag?
Soorten onderzoeksvragen
De meeste onderzoeken focussen zich op een wat-vraag. Deze kunnen in de eerste plaats
verkennend zijn en aanleiding zijn voor exploratief onderzoek. Deze is hypothesevormend en
wordt vaak uitgevoerd op terreinen waar de wetenschappelijke kennis nog niet ver gevorderd
is. Als exploratieve vraagstelling kan een exploratieve enquête of een exploratieve casestudy
uitgevoerd worden.
In tegenstelling tot de wat-, wie- en waar-vragen zijn de hoe- en waarom-vragen meer
verklarend van aard. Voor het beantwoorden zal eerder een beroep gedaan worden op
kwalitatief onderzoek, historisch onderzoek of het experiment. De reden hiervoor is dat de
antwoorden op deze twee soorten vragen eerder te vinden zijn in verbanden over de tijd heen
dan in het vaststellen van bepaalde frequenties en aan- of afwezigheid van een fenomeen.
Historisch onderzoek heeft geen of nauwelijks controle over het gedrag van de respondenten.
Omdat kwalitatieve onderzoeken in de reële wereld worden uitgevoerd, ligt het voor de hand
dat het gedrag van de respondenten niet manipuleerbaar is. Dit verandert bij het opzetten van
experimenten.
Het bepalen van het onderzoeksdoel
De probleemstelling moet onderscheiden worden van het onderzoeksdoel. Het
onderzoeksdoel formuleert in vage en algemene termen de relevantie van het te voeren
onderzoek. Het verklaart ook waarom er onderzoek dient te gebeuren om deze vraag of dit
probleem te begrijpen. De eerste stap om te komen tot een uitgewerkte probleemstelling is het
formuleren van het onderzoeksdoel. Dat gebeurt aan de hand van twee vragen: “waarom doe
ik dit onderzoek?” en “waarom is dit onderzoek belangrijk?”.
Waarom doe je dit onderzoek?
De reden waarom juist die ene onderzoeksvraag zich opdringt kan veel verschillende
oorzaken hebben. Er kan een drietal onderscheiden worden. Bij intellectuele redenen gaat het
om redenen die vanuit het wetenschapsbedrijf zelf aangedragen worden om te kiezen voor een
bepaald onderzoeksprobleem. Een mogelijke bron zijn bepaalde paradigmata of theorieën.
Praktische redenen hebben te maken met het doel dat de onderzoeker voor ogen heeft met
zijn onderzoeksvraag. Tot slot zijn er nog persoonlijke redenen die maken dat onderzoekers
kiezen voor een bepaald onderzoeksthema.
Een thema raakt een onderzoeker en maakt dat hij er een intrinsieke motivatie in vindt
om over dat thema of naar die bepaalde vraag onderzoek te gaan doen. Toch moet de
onderzoeker zich terdege bewust zijn of worden van diens persoonlijke connectie met zijn
onderzoeksthema.
Richards adviseert om vanaf het begin van het onderzoek je gedachten en voortgang
bij te houden in een onderzoekslogboek. Belangrijk is dat voor alles wat er in het onderzoek
gebeurt wordt bijgehouden wat er wijzigde, waarom iets wijzigde, wat de alternatieven waren
voor de wijziging en wat er zal veranderen in het onderzoek door de wijziging.
2
,Waarom is dit onderzoek belangrijk?
Wetenschappelijk onderzoek heeft steeds tot doel mogelijke vertekeningen in de resultaten uit
te schakelen. Daarom is het niet alleen belangrijk dat de onderzoeker zich bewust is van de
keuze die hij maakt voor een bepaald onderwerp, het is even belangrijk om de keuze duidelijk
te motiveren. Het is belangrijk om bij aanvang van het onderzoeksproject duidelijk uit te
schrijven waarom het onderzoek uitgevoerd moet worden.
Uitleggen waarom het onderzoek belangrijk is, hangt vaak samen met uitleggen wat
het doel van de studie zal zijn. Criminologisch onderzoek heeft vier belangrijke doelen voor
ogen: verkennen, verklaren, beschrijven en emanciperen.
Exploratief onderzoek
Het doel van een exploratief onderzoek is te komen tot inzichten op een domein waar tot nu
toe weinig over bekend is. Veel kwalitatief onderzoek is verkennend van aard. De
verantwoording van een verkennend onderzoek gaat in essentie over het ontdekken van
nieuwe domeinen. Het belang van dit soort onderzoek wordt gekenmerkt door het feit dat er
weinig bekend is over het onderwerp en dat er een zekere noodzaak is om meer te weten.
Verklarend onderzoek
Ook in kwalitatief onderzoek kan verklaren een doelstelling zijn. De onderzoeker kan in zijn
onderzoek expliciet op zoek gaan naar het ontdekken van oorzaken in de betekenisgeving van
personen. Door diepgaand op de geschiedenis en de persoonlijke leefwereld van respondenten
in te gaan, kan de focus verklarend van aard zijn.
Beschrijvend onderzoek
Een derde doel is beschrijven. De waarde van het onderzoek hier is het aanleveren van een
gedetailleerde beschrijving van een bepaalde case die bestudeerd wordt. De verantwoording
bestaat in de kennis en inzichten die de omstandige beschrijving van een bepaalde case kan
bijdragen.
Emancipatorisch onderzoek
In actieonderzoek wil de onderzoeker niet alleen kennis opdoen maar wil hij, samen met de
onderzochten, ook een sociaal probleem aanpakken of de betrokkenen instrumenten aanreiken
om een probleem aan te pakken. De verantwoording van dit soort onderzoek ligt niet alleen in
de verworven theoretische kennis maar ook en vooral op het emancipatorisch vlak. Het doel
van het onderzoek is een bijdrage te leveren in sociale actie en de staving van het belang van
het onderzoek moet dan ook daar gezocht worden.
Voor wie is het onderzoek bedoeld?
Met de relevantie van het onderzoek beschrijft de onderzoeker het belang van het soort
onderzoek dat hij gaat doen of het thema dat gekozen is. Het soort onderzoek vertelt immers
tegelijk iets over de aard van de resultaten die het onderzoek zal opleveren en het belang van
die resultaten. Bijkomend moet de onderzoeker ook nog verantwoorden voor die de resultaten
belangrijk zullen zijn. We kunnen drie doelgroepen zien die belang hebben bij een
(kwalitatief) onderzoek.
Wetenschappelijke gemeenschap
De eerste doelgroep voor het onderzoek is de wetenschappelijke gemeenschap. De
onderzoeker wil met zijn wetenschappelijk onderzoek bijdragen aan de stand van de kennis
over een bepaald onderwerp en voert hiervoor onderzoek uit. Wil men een bijdrage leveren
die relevant is voor de wetenschappelijke gemeenschap, dan moet men argumenteren dat het
onderzoek een significante bijdrage levert aan de theoretische en/of empirische kennis en dat
het nieuwe, relevante inzichten levert.
Beleidsmakers
Een tweede groep wordt gevormd door beleidsmakers. Heel wat kwalitatief onderzoek is
beleidsvoorbereidend onderzoek. Dat betekent dat beleidsmakers zitten met praktische vragen
3
, over hoe hun beleid het meest geoptimaliseerd kan worden. Beleidsrelevant onderzoek neemt
doorgaans twee vormen aan: explorerend en evaluerend. Bij explorerend onderzoek vraagt de
opdrachtgevende overheid om nieuwe gegevens te verzamelen op domeinen waar tot nu toe
weinig kennis voorhanden is. Wanneer het om een evaluerend onderzoek gaat, worden
bestaande beleidsmaatregelen onder de loep genomen. De onderzoeker gaat dan na of de
doelstellingen van genomen maatregelen in de praktijk gerealiseerd worden.
Praktische relevantie
Tot slot kan onderzoek ook rechtstreeks leiden naar het oplossen van een probleem of een
praktijkvraagstuk. In dat geval zijn de geïnteresseerden in het onderzoek praktijkmensen die
op korte termijn een antwoord wensen op een bepaald probleem dat gerezen is. Onderzoek
met een praktische relevantie heeft in de meeste gevallen een evaluerende inslag met het doel
tot verbetering te komen van een ongewenste situatie.
De onderzoeksvraag
Na de omschrijving van het doel van het onderzoek dient de onderzoeker de eigenlijke
onderzoeksvraag te formuleren.
De eerste aanzet
Onderzoeksvragen moeten helder, begrijpelijk en ondubbelzinnig zijn; bovendien ook nog
gefocust maar niet te nauw. Ze moeten aansluiting vinden bij bestaande theorie maar met de
mogelijkheid om er een bijdrage aan te leveren.
Ondanks het belang en de hoge eisen, zijn onderzoeksvragen evoluerend.
Onderzoeksvragen groeien mee door het onderzoek en worden geschreven en herschreven. De
onderzoeksvraag moet vooraf op papier staan en richting geven aan het onderzoek, maar de
verwoording ervan zal tijdens het onderzoek aangepast worden. Zorg ervoor dat de
onderzoeksvraag in vraagvorm wordt neergeschreven.
Wanneer er een eerste versie van een onderzoeksvraag is, is het nodig om hier een
kritische evaluatie van te maken. Er moet namelijk zekerheid zijn dat de onderzoeksvraag een
goede richtingaanwijzer is voor het onderzoek. De onderzoekbaarheid en haalbaarheid van het
uit te voeren onderzoek worden onderscheiden.
Onderzoekbaarheid
Met de onderzoekbaarheid wordt de mate waarin een onderzoeksvraag kan en mag leiden tot
een onderzoek bedoeld. Het eerste aspect betreft de mogelijkheid om de onderzoeksvraag te
beantwoorden met een empirisch onderzoek. In ruime zin heeft onderzoekbaarheid ook te
maken met sociaalwetenschappelijke onderzoekbaarheid. Als de onderzoekvraag geëvalueerd
wordt, moet duidelijk worden dat er een antwoord geformuleerd kan worden met behulp van
sociaalwetenschappelijke onderzoeksmethoden.
Het tweede aspect betreft het ‘mogen’ onderzoeken. Dit gaat over de ethische
dimensie van het sociaalwetenschappelijk onderzoek.
Haalbaarheid
Bij het uitschrijven van de onderzoeksvraag moet de onderzoeker zich er goed van bewust
zijn dat het onderzoek ook uitvoerbaar moet zijn. Drie criteria spelen een belangrijke rol om
de haalbaarheid van een onderzoek te bepalen.
1. Tijd. Het inschatten van de tijd dat het onderzoek gaat kosten is een moeilijke zaak. De
ervaring leert dat onderzoekers de benodigde tijd onderschatten met vijftig procent. Het is
aan te raden minstens de helft van de tijd bij de eigen berekening te tellen. Een bijkomend
probleem is dat de benodigde tijd niet altijd overeenkomt met de bemeten tijd.
2. Geld. Bij het aanvragen van een onderzoeksproject wordt doorgaans van de onderzoeker
een budgettaire berekening verwacht. Positief aan kwalitatief onderzoek is dat het
doorgaans goedkoper is dan kwantitatief onderzoek.
3. Bereikbaarheid en bereidheid van onderzoeksobjecten. Een derde belangrijk aspect is de
bereidheid en bereikbaarheid van de respondenten om deel te nemen aan het onderzoek.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper frderikedrijfhout. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
