Ik heb een samenvatting gemaakt voor het vak Oudheid Middeleeuwen 2, 2e jaar aan de HAN docent Geschiedenis 2e graads. De samenvatting is gemaakt aan de hand van de Hoorcolleges, de toegereikte stof in de artikelen en de werkcolleges.
HC 1, Burgerschap en denken over
politiek in Griekenland + Rome
Socrates:
De 5 fasen van Democratische Degeneratie:
1. Zwelgen in de onversneden zwijm van vrijheid → hoofdwaarde van de democratie
2. Ontstaan van 3 klassen →
- Slimme mensen gebruiken de democratie om aan de macht te komen
- Rijken profiteren vd. vrijheid
- Rest, voldoen niet aan de andere eisen
3. Corrumpering van de leider → Rijke groep ergert zich aan de politici
- Willen geen belasting betalen, regels staan in de weg van de welvaart + vrijheid
- Leider zoekt mensen uit waar hij het meeste van kan winnen
- Rijken blijven rijk, armen blijven arm
- Leider belooft het volk van alles om te helpen in hun voordeel
4. Volken laten inzien van constante bedreiging →
- Propaganda
- Constante bedreiging door andere culturen/ vluchtelingen bv.
(volk laten geloven dat er geen andere manier is en het ‘even’ zo bestuurd moet worden)
5. Volledig gerealiseerde dictatuur
Filosofie
- 4 kenmerkende vragen:
- Vragen over wat de mens voor wezen is (wat is de mens)
- Vragen over wat de toekomst brengen zal (wat mag ik hopen)
- Vragen over wat de mens uiteindelijk wel of niet kan weten (wat kan ik weten) (is wat ik
weet meteen een feit of de waarheid)
- Vragen over goed en kwaad (wat moet ik doen) (hoe moeten we samenleven)
- 3 kenmerken:
- Een zeker antwoord is niet mogelijk → twijfel blijft bestaan
- De vragen worden steeds opnieuw gesteld
- Ze gaan over het ‘uiteindelijke’ → bv. wat is uiteindelijk een stoel
Ethiek
Tak van de wetenschap die zich bezig houdt met de kritische bezinning op het juiste handelen
‘Het grote plaatje
Archaïsche tijd → Homerus – Hesiodus – Solon – Pre-Socratisch
Klassieke tijd → Herodotus – Thucydides – Plato (Socrates) – Oude Oligarch – Xenophon – Aristoteles
Hellenistische tijd → Zeno – Epicures
Romeinse tijd → Polybus – cicero – Epictetus - Marcus
1
,Politiek in de Griekse oudheid (±8e eeuw v. chr.)
- Verzameling mensen → niet stad Athene, maar Atheners, Ta politica → zaken die bij de
gemeenschap horen
- Processen van besluitvorming door ‘gelijken’
- Religieuze en sociale samenhang binnen 1 polis
- Intellectuele en ethische deugdzaamheid door zich in te zetten voor de polis → gedraagt iedereen
zich goed?
- Samenleving van eer + schaamte
- Goede morele vorming van levensbelang voor de polis
- Geen bureaucratie
- Geen overheid → alles zelf
- Geen scheiding van der machten
- Geen scheiding privé + publiek → tot 1e eeuw v. chr.
- Geen professionele strijdmacht → alles zelf
- Geen conceptie van mensenrechten → slavernij
Politiek denken in de Archaïsche tijd
Rechtvaardigheid staat centraal
Archaïsche periode (800-500)
- Bevolkingsgroei
- Kolonisatie → Ionische zee, noorden, zuiden vd. zwarte zee
- Geen sacraal koningschap→ Andere invullingen van bestuur → kleine gemeenschappen
- Verspreide lokale ontwikkeling poleis
- De sociale crisis in de 6e en 7e eeuw → Hoi Aristoi vs. Opkomst Hoplieten
- Manieren om de crisis op te lossen → Armen verkopen zichzelf → eerloos
` Politiek denken ontstaat
- Rol van de Presocraten →versterkt de rol van het kritisch denken
Hesiodus ‘werken en dagen’ (erga kai hemerai) 283 v. chr.
- ‘Als ik het zou wensen kan ik een maaltijd van je maken, of je laten gaan’… zei de Havik met een
nachtegaal in zijn klauwen → Niet rechtvaardig maar willekeur
- Rechtvaardigheid is menselijk, niet van de dieren
- Rechtvaardigheid als tegenovergestelde van ‘Hybris’ → overmoed is tegenovergestelde van
rechtvaardigheid →rechtvaardigheid is weten waar je staat in de maatschappij
- Geef wat de mensen hen toekomst
Homerus ‘Ilias en Odyssee’
- Dike(dikaiôsune) : De juiste manier → woord voor rechtvaardigheid
- Wat is politieke autoriteit
- Hoe verdeel je buit:
Held- strijder Achilles in conflict met de koning → Wie mag wat hebben? → Koning ‘claimt’
vrouw als oorlogsbuit →Achilles boos, hij krijgt de resten maar hij heeft het meest gevochten
- Rang vs. Verrichtingen → Wat zorgt voor autoriteit
2
,- Agamemnon had geen ‘respect en status’
- Belang: discussies over rechtvaardigheid
Instituties van waarden in de vroege polis
- Rechtvaardigheid als spil in onderstaande 3 cruciale pijlers van de polis:
- Collectief welzijn → ‘aandeelhouder in het publieke leven’ → plichten + privileges
- Burgerschap impliceert (een vorm van ) Gelijkheid
- Burgerschap impliceert altijd exclusie → wel of niet onderdeel van de polis
- Politieke wereld stond open voor Debat → wie bepaald de maatgevende orde
- Rechtvaardigheid als voorwaarde voor een gezonde politiek
Wat is rechtvaardigheid
- ‘krijgen wat je toekomt’ ? → Wie krijgt wat, welke eisen aan een burger?
- Focus op het bijzondere → wat betekend het voor ons → praktisch
- Rol van onrechtvaardigheid
- Rol van de Goden → wordt in discussies weggedrukt
- Als doel van de polis
- Egalitair reactie →’Het (gulden) midden’ → Hardwerkende boer
- Elitaire reactie → De helden uit Ilias en Odyssee → meer privileges voor de elite/ koning
Economisch
- Hoi Aristoi vs. Hoi Polloi → Hoe gaan rijk en arm met elkaar om ?
- Een antwoord (in Athene) → Solon : proportionele rechtvaardigheid
‘gelijke zaken voor gelijke mensen, ongelijke zaken voor ongelijke mensen’
Solon ‘de Wijze’ (630-594-560)
- Dichter
- Wetgever
- Omgaan met Aristocratische dominantie in Athene
- Inperken van de vrijheid van arm+ rijk om ‘rechtvaardigheid’ te dienen → ‘Eunomia’ (de
rechtvaardige wet)
- Seisachteia → hectemoroi tegen te gaan → jezelf als slaaf verkopen verboden
- Noodzaak van instituties → Eklesia (willekeur v. burgers) en Heliaia → vormden
volksrechtbank
3
, - Burgerschap werd geformaliseerd
Solon op het randje van de archaïsche tijd
Beide partijen waren ontevreden
Solon is 10 jaar lang gebleven om overzicht te houden over het proces → daarna vertrekt hij
Parelelle ontwikkeling: Presocratisch + Sofistiek
Mythologisch denken
- De goden en mensen delen een gemeenschappelijke geschiedenis
- Terugkomend bij Homerus + Hesiodus
- Natuurfenomenen verklaard door Goddelijke verschijnselen
- De kosmos (de orde) was in overeenstemming met de goden
- Ontluikend besef dat rechtvaardigheid mensenwerk was → geen Godenwerk
Overgang van ‘Mythos’ naar ‘logos’ → zeer geleidelijk
Het begin
- 6e eeuw v. chr. Aan de Ionische kust → Milete, Ephesus + Pergamum
- Handelssteden, op kruispunten van culturen, gewoonten + goederen
- Tijd + behoefte
- Contact met anderen
- Welstand (Aristoteles) → rijk genoeg? Tijd over
- Sedimentatie → eerst aan de zee, binnen 100 jaar omgeving veranderd
(natuurwetenschappers)
- Door zoektocht naar identiteit → waar sta ik?
- Hecataeus van Milete (logograaf) → Verklaren van de Fysische wereld → geen genoegen met
bestaande verhalen
Prestocraten
Zoeken naar het oerelement:
1. Thales van Milete (624-545) → Water
2. Anaximander (611-547) → het ‘onbepaalde’
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper MilouvdCamp. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
