Arbeidsrecht hoorcolleges
Week 1a: Elementen van artikel 7:610 BW
Getallen
Beroepsbevolking (15-75 jaar) 13 miljoen
o Daarvan “werkzaam”: 9,7 miljoen
Werknemer: 7.4 miljoen
o Daarvan ‘flex’: 2 miljoen
Ambtenaar/werkzaam voor overheid: 930.000
Zelfstandigen: 1.800.000
o Daarvan met personeel: 340.000
Werkeloos (maart 2023): 390.000
Arbeidsongeschiktheidsuitkeringen: 810.000
“Bijstand”: 350.000
Aantal studenten WO: 351.000
Studenten HBO: 471.000
Studenten MBO: 492.000
Daarvoor gelden soms afwijkende regels…
Oorsprong arbeidsovereenkomst
Eerst huurovereenkomst (oorsprong Romeins recht)
Door industriële revolutie ‘sociale kwestie’
Slechte werkomstandigheden, lange dagen, zwaar werk, geen opvang voor ziekte etc.
Politiek steeds meer roep om oplossingen
Arbeid onder speciale regeling?
H.L. Drucker
Rechtsgeleerde en vrijzinnig Tweede Kamerlid. Op zijn vijfentwintigste hoogleraar in
Groningen; vervulde dat ambt later in Leiden. Had grote maatschappelijke belangstelling.
Wipte in 1894 in Groningen Sam van Houten als Tweede Kamerlid. In 1901 medeoprichter
van de VDB. Gaf op wetenschappelijke wijze leiding aan de vrijzinnig-democratische Tweede
Kamerfractie. Knap jurist, die als hoogleraar/Kamerlid meewerkte aan belangrijke wetgeving.
Ontwierp de Wet op het arbeidscontract.
“De regeling van het Ontwerp (is) algemeen voor allen, die tegen loon hunne arbeidskracht
voor zekere tijd ter beschikking stellen van een ander, onverschillig welke namen of titels in
het verkeer aan de partijen of aan de dienstbetrekking mogen worden gegeven”.
Geen onderscheid dus, ook niet tussen “witte boorden” en “blauwe boorden”, vgl Belgie.
Er is dus maar één soort arbeidsovereenkomst (artikel 7:610 BW)
Wat wilde Drucker
In zijn Groningse inaugurele rede Rechtswetenschap en wetgeving (Haarlem 1882) bepleitte
Drucker verdergaand overheidsingrijpen in de verhouding tussen kapitaal en arbeid, want ‘wil
de Staat niet de zwakken zien ondergaan, dan moet hij nu en dan met beredeneerde
maatregelen tusschen beide komen’.
Voorbeelden bestonden reeds in andere landen, zoals Duitsland en Frankrijk
Geen strafrechtelijke handhaving
Maatschappelijke functie van arbeid
1
, Arbeid is uiting van (betrokken) burgerschap en is daarom van democratisch/maatschappelijk
belang
Het arbeidsrecht definieert dat deel van de arbeid uniform, want dit recht geldt voor iedereen
onverkort
Arbeidsrecht beschermt tegen misbruik en bewaakt de vrijheid tot participatie op basis van
gelijkheid
Werken betekent bijdragen aan de samenleving
Iedereen die werkt (op basis van een arbeidsovereenkomst/premies) draagt bij en heeft dus
ook gelijke aanspraak op de met de arbeid te verwerven voorrechten
De arbeidsovereenkomst is bijzonder
Personenrechtelijke band: werknemer werkt in ondergeschiktheid en dat stelt bepaalde eisen
aan de wet
Veel vage termen (artikel 7:611, artikel 7:677 BW)
Bijzondere rechtsgang, met bijzondere invulling (verzoekschriften/kantonrechter)
Bijzondere beschermingsconstructies:
o Dwingend recht
o ¾-dwingend recht, veel regelingen bij cao (zie college 2b)
o Semi dwingend recht
Toch soms publiekrecht
Als BW niet voldoet, bijvoorbeeld
o Artikel 7:630 (Wet Minimumloon)
o Artikel 7:658 (Arbo-wet/ArbTijdenWet)
Of als overheids-/algemeen belang in het geding is: arbeidsmarktbeleid, werkgelegenheid,
veiligheid en gezondheid
Bijvoorbeeld Arbowet, Wet verbetering poortwachter (artikel 7:658a/660a BW)
Zie ook bijvoorbeeld de Wet Arbeid Vreemdelingen
En alle sociale zekerheid: UWV > publiekrecht
Ambtenaren
Wet Normalisatie Rechtspositie Ambtenaren vanaf 1 jan 2020
Niet voor rechterlijke macht, politie, militairen, dus die vallen buiten arbeidsrecht >
bestuursrecht
Ongeveer 1400 verschillende overheidswerkgevers (gemeenten, provincies, planbureaus, etc.)
Is privaatrecht geworden, maar wel met bijzondere regels in cao’s over bijvoorbeeld integriteit
Definitie arbeidsovereenkomst
Artikel 7:610 BW – als is voldaan aan de elementen
o Arbeid
o Loon
o In dienst (ondergeschikt)
o Element ‘gedurende zekere tijd’ heeft geen onderscheidende waarde (meer)
Dan is er een arbeidsovereenkomst, zonder keuze, met alle gevolgen van dien:
arbeidsovereenkomst is ‘entreebiljet’, voor allerhande regels en bescherming
Is niet voldaan aan de elementen, dan geen arbeidsovereenkomst (bijvoorbeeld geen arbeid bij
Van der Male/Den Hoedt)
2
,HR Groen/Schoevers
Voor het antwoord op de vraag of een arbeidsovereenkomst is gesloten: ‘is bepalend wat
partijen bij het sluiten van de overeenkomst voor ogen stond, mede in aanmerking genomen
de wijze waarop ze feitelijk aan de overeenkomst uitvoering hebben gegeven en aldus daaraan
inhoud hebben gegeven.’
Maar volgens wet toch geen keuze
Wat er in de praktijk gebeurt is niet overeenkomstig de wet, want:
Hoe partijen hun overeenkomst zelf noemen doet er niet toe (HR Van der Male/den Hoedt)
En dat geldt dus ook voor zzp’ers/opdrachtenovereenkomsten: de wet bepaalt wat een
arbeidsovereenkomst is, niet partijen
De arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd is uitgangspunt
Dat volgt uit:
o Artikel 7:610a BW (rechtsvermoeden)
o Artikel 7:668a BW (tijdelijke arbeidsovereenkomst)
o Artikel 7:690 BW (uitzendovereenkomst)
o Europees recht (zie bijvoorbeeld Richtlijn 99/70)
Maar:
o Tijdelijke arbeidsovereenkomsten (eindigen van rechtswege), uitzendovereenkomsten
Arbeidsovereenkomst onbepaalde tijd
Is entreebiljet voor alle arbeidsrechtelijke bescherming, ontslagbescherming
(transitievergoeding)
Twee jaar loondoorbetaling bij ziekte
Hypotheek
Belangrijker nog
De belastingdienst handhaaft niet
Dus wie heeft er dan nog belang?
Pensioenfondsen (zie HR Stichting Thuiszorg Rotterdam)
Flexibele arbeid (college 1b)
Kan, maar wetgever probeert gebruik in te dammen
o Tijdelijke arbeidsovereenkomst (artikel 7:667, 7:668 en 7:668a BW)
Einde van rechtswege (treedt ook in bij ziekte werknemer, ketenregeling, max
3x of 3 jaar)
o Oproepovereenkomst
Geen loondoorbetalingsverplichting op grond van artikel 7:628 BW, bij cao te
verlengen
o Uitzendovereenkomst
Artikel 7:690/7:691 BW
o Contracting
Uitbesteden, niet geregeld
Publiek belang van de arbeidsovereenkomst
Vanwege de voorheffing loonbelasting
3
, Scholing
Sociale zekerheid
Medezeggenschap (artikel 19 lid 3 Grondwet)
Maar ook vanwege de organisatie van de samenleving
o Economische ordening, rechtvaardigheid, gelijkwaardige inkomensverdeling, en veel
meer
Dus handhaven arbeidsovereenkomst is van groot belang
Zzp’er
Werkt met een opdrachtovereenkomst (artikel 7:400 BW)
Dus geen arbeidsovereenkomst, en ook de opdrachtgever gehoor geven aan redelijke door de
opdrachtgever verstrekte opdrachten (artikel 7:402 BW)
Dus verschil met werknemer is soms moeilijk aan te geven. Wel geprobeerd met
standaardovereenkomsten (Wet DBA) maar dat systeem wordt niet gehandhaafd.
Druk van twee kanten
Van de zzp’er, om als zzp’er te werken
o Omdat anders de baan niet wordt aangeboden
o Omdat de baan anders te duur wordt (cultuursector)
o De vrijheid en ervaren ondernemerschap, ontsnappen aan werknemerschap (beperkte
nachtdiensten, etc.)
o Vanwege fiscale en andere financiële voordelen
Van de werkgever, die liever opdrachtgever wil zijn
o Vanwege de werkgeversverantwoordelijkheden (loondoorbetaling bij ziekte)
o Vanwege kosten
o Vanwege andere inrichting arbeidsorganisatie
Inkomensverschillen (IBO 2015)
Werknemer (netto) Ondernemer/zzp Verschil netto-
(netto) inkomen
Bruto € 24.394 € 17.481 € 21.319 € 3.962
Bruto € 46.017 € 24.968 € 30.507 € 5.439
Bruto € 91.286 € 42.021 € 49.958 € 7.937
Wat doen arbeidsplafond?
Toegang tot diensten verbeteren
Bij grote hoeveelheid transacties
Tegen lagere kosten
o Deels tlv werknemers: wachttijd wordt niet doorbetaald
o Maar ook door bulk
En geen ondergeschiktheid?
Want door data en nudging is dat niet nodig
HR X/Gemeente Amsterdam
2 (of 3) faseleer
4