College aantekeningen
Hoorcollege aantekeningen
- Instelling
- Universiteit Van Amsterdam (UvA)
Hoorcollege aantekeningen compleet
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 28 pagina's
Voorbeeld 3 van de 28 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Rechtsfilosofie hoorcollegesWeek 1 Rechtspositivisme en natuurrecht. De verhouding tussen recht en rechtvaardigheid
Natuurrecht denken, rechtspositivisme en legality: is er een noodzakelijk verband tussen recht en moraal?
Natuurrecht zegt ja: Radbruch
Rechtspositivisme zegt nee, geen noodzakelijk verband: Hart
Legality zegt ja, wel degelijk noodzakelijk verband maar niet op de manier zoals natuurrechtsdenkers
zeggen: Fuller
Fundamentele kenmerken van natuurrechtsdenken
Hoe weten wat die menselijke natuur is? Die kun je beredeneren via de menselijke reden, of door
goddelijke revelatie
Radbruch heeft zijn natuurrechtsdenken aangescherpt na de tweede wereld oorlog op basis van het
rechtspositivisme, specifiek normatieve wetspositivisme, wat er toen voor zorgde dat de rechters de
naziwetten klakkeloos overnamen.
Maar als we hebben vastgesteld dat rechtspositivisten niet vinden dat je elke rechtsregel per se moet
toepassen, waarom leidde dat rechtspositivisme er dan toe dat Duitse juristen dat wel deden? Omdat er
verschillende varianten van rechtspositivisme zijn.
Normatieve wetspositivisme
Wet is de enige bron van recht, burgers moeten dit naleven en rechters moeten dit rechtspreken; geen
keuze.
Radbruch: juist of onjuist?
Volgens Radbruchs natuurrechtelijke visie moeten onrechtvaardige wetten niet worden
gehoorzaamd/toegepast ONJUIST
o Hier zitten grenzen aan. Rechtszekerheid pleit ervoor dat die regels gewoon worden toegepast,
maar rechtvaardigheid is ook van belang. Onrechtvaardige normen moeten ook worden
toegepast. Het conflict tussen rechtszekerheid en rechtvaardigheid kan zo groot worden dat
toepassing onverdraaglijk is (onverdraaglijkheidscriterium).
o The positive law takes precedence even when its content is unjust, unless the conflict between
statue and justice reaches such an intolerable degree that the statue, as ‘flawed law’, must yield
to justice.
Zeer onrechtvaardige wetten zijn per definitie geen recht ONJUIST
o Zeer onrechtvaardig recht is in principe wel recht, alleen als de overheid bewust
onrechtvaardigheid nastreeft, dan kun je het geen recht meer noemen.
o Stel je hebt last van obesitas en gaat naar een gezondheidscoach. De coach maakt een regime
voor jou. Hij stelt voor om bij het begin van de dag speed te gebruiken en je maaltijden weg te
spoelen met wodka. Hij streeft duidelijk niet naar het bevorderen van jouw gezondheid. Dit
regime, kan je dat nog een gezondheidsregime noemen? Het inherente doel van en
gezondheidsregime is gezondheid. Als hij met iets heel anders bezig is, kan je dit niet zo
noemen. Bij het recht is het precies hetzelfde. Het inherente doel van recht is het
verwezenlijken van rechtvaardigheid. Als het recht zich met iets anders bezighoudt (tirannie,
onderdrukking, etc.), kan je dit geen recht noemen. Ook wel het verloocheningscriterium.
o Daarom is er een noodzakelijk verband tussen recht en moraal.
o When there is not even an attempt at justice where justice is deliberately betrayed in the
issuance of positive law, then the statue lacks completely the very nature of law.
Liberale opvatting van rechtvaardigheid van Radbruch
Op p. 7 en 8 van zijn tekst!
Rechtspositivisme
Hart: waardevrije beschrijving van het eeuwenoude verschijnsel recht.
Net als Radbruch is Hart van mening dat het recht een systeem is van sociale controle dat een bepaalde
orde creëert. Maar of dat een rechtvaardige of onrechtvaardige orde is, is niet relevant.
Het rechtspositivisme wil vaststellen wat de kenmerken van het recht zijn, los van de vraag of dat
moreel of immoreel is.
Wat zijn die kenmerken volgens het rechtspositivisme:
o Het recht van een samenleving bestaat uit de normen die afkomstig zijn van instanties die in de
betreffende samenleving worden erkend als instanties die bevoegd zijn om officiële normen uit
te vaardigen.
1
, o Alleen de herkomst is relevant, de (im)morele/(on)rechtvaardige inhoud niet. Het nazirecht
was dus volgens Hart gewoon recht, omdat het door een bevoegde instantie was opgesteld.
Wat moet je volgens Hart doen als de Nederlandse wetgever een koraanverbod invoert (die je zelf
immoreel vindt)? Hij plakt geen gehoorzaamheidsplicht aan het rechtspositivisme. Dat iets recht is
betekent niet dat je iets moet gehoorzamen, dat is een ethische kwestie die buiten het rechtspositivisme
valt. Een rechter kan weigeren die regel toe te passen.
Zoals eerder al uitgewerkt heeft Radbruch zijn natuurrechtsdenken aangescherpt na de tweede wereld oorlog op
basis van het rechtspositivisme, specifiek normatief wetspositivisme, wat er toen voor zorgde dat de rechters de
naziwetten klakkeloos overnamen.
Maar als we hierboven zojuist hebben vastgesteld dat rechtspositivisten niet vinden dat je elke
rechtsregel per se moet toepassen, waarom leidde dat rechtspositivisme er dan toe dat Duitse juristen
dat wel deden? Omdat er verschillende varianten van rechtspositivisme zijn.
Radbruch verzette zich tegen het normatieve wetspositivisme (als onderdeel van het rechtspositivisme).
Rechtspositivisme
Recht = normen uit erkende
rechtsbronnen, ongeacht moreel
gehalte
Rechtspositivisme SEC
Wetspositivisme Er kunnen meerdere
rechtsbronnen zijn,
Wet is enige rechtsbron
bijvoorbeeld jurisprudentie,
EU-richtlijnen, etc.
Normatief wetspositivisme
Normatief rechtspositivisme
Descriptief rechtspositivisme
Descriptief wetspositivisme Er is een plicht tot
Er is een plicht tot
gehoorzaamheid (Montesquieu, Zegt niets over
Zegt niets over gehoorzaamheid (tamelijk
Jeremy, Bentham, Opzoomer, gehoorzaamheidsvraag (Hart,
gehoorzaamheidsvraag (?) mainstream opvatting v. politici
Duitse juristen ca. 1940, Raz, Shapiro)
en publiek)
Campbell)
Hart: minimum content of natural law
Minimum content of natural law is geen natuurrechtsdenken! Het zegt niets over moraliteit. Het zijn
empirische mogelijkheidsvoorwaarden voor het voortbestaan van de samenleving. Het gaat over
overleven (en niet moraal overleven).
Enerzijds wijst Hart het natuurrechtsdenken af, maar hij verdedigt het idee van de minimum content of
natural law. Het basisidee is dat gegeven de menselijke natuur, kan een menselijke samenleving alleen
voortbestaan als dingen zoals het gebruik van geweld, vernietiging van noodzakelijke hulpbronnen en
het schenden van afspraken enigszins door middel van sociale regels in toom worden gehouden.
o That restrict the use of violence. If there were not these rules what point could there be for
beings such as ourselves in having rules in any other kind?
o Indispensable some minimal form of the institution of property (though not necessarily
individual property), and the distinctive kind of rule which requires respect for it.
2
, o Where altruism is not unlimited, a standing procedure providing for such self-binding
operations is required in order to create a minimum form of confidence in the future behaviour
of others, and to ensure the predictability necessary for co-operation.
Fuller: legality (internal morality of law)
Fuller: acht principes van legaliteit (mogelijkheidsvoorwaarden voor functionerend recht)
Net als Radbruch en Hart is Fuller van mening dat het recht een systeem is van sociale controle, met als
doel het sturen van het gedrag van mensen. Regels zijn ontworpen om je eraan te houden.
Regels kunnen volgens Fuller gedrag alleen sturen als ze aan voorwaarden (de 8 principes) voldoen.
Wat is er moreel aan? Wat hij bedoelt is dat de overheid niet geheel willekeurig kan handelen. Een
overheid die begrijpelijke en uitvoerbare regels uitvaardigt is beter dan een overheid die onbegrijpelijke
en on uitvoerbare regels uitvaardigt. Dan is moraliteit niet relevant, zolang de principes zijn toegepast!
Recht dat niet voldoet aan die acht principes van legaliteit kan niet als recht worden aangemerkt. Veel
van het nazirecht voldeed niet aan die principes van legaliteit.
Week 2 Rechtsvinding
Vorige week: moet je door overheid gestelde normen gehoorzamen?
Radbruch: in principe wel
Fuller: rechter moet de overheidsregels toepassen, tenzij niet voldaan aan een van de acht principes van
legaliteit omdat er dan geen recht is. Als rechtsorde zich op grote schaal schuldig maakt aan een van die
principes kan er een slechte vorm van recht ontstaan (nazi’s)
Hart: volgens beschrijvende rechtspositivisme kan je daar niks over zeggen. Er volgt niks uit wat je
moet doen
Rechtspositivisme John Austin (1790-1859): Bevelstheorie (bestaande uit vier elementen) = overheid maakt
regels, burgers houden zich hieraan, waarom: anders krijgen ze straf
Bevelen
Soeverein
Gewoonte
Vrees voor sancties
Geen bevel, maar een bevoegdheid die wordt gegeven (valt niet onder bevelstheorie)
Artikel 81 Grondwet: “De vaststelling van wetten geschiedt door de regering en de Staten-Generaal
gezamenlijk”
Artikel 1:31 BW: “Om een huwelijk te mogen aangaan moeten een man en een vrouw de leeftijd van
achttien jaren hebben”
Artikel 112 Grondwet: “Aan de rechterlijke macht is opgedragen de berechting van geschillen over
burgerlijke rechten”
Primitieve en complexe samenleving
Jagen en verzamelen nam vroeger alle tijd in beslag. Maar toen ontstonden er agrarische samenlevingen en dat
betekende dat grote groepen mensen als een coherente samenleving konden leven en door een klein deel gevoed
konden worden. Anderen konden zich met andere dingen bezig houden. Dan ontstaat er arbeidsdeling en meer
anonimiteit. In primitieve samenleving zijn er sociale regels: die regels kunnen functioneren als gewoonterecht.
iedereen weet door dagelijkse omgang met elkaar wat de regels zijn
Dan doen de volgende drie problemen zich voor:
1. Onzekerheid van wat regels zijn
2. Geen flexibiliteit om regels te veranderen
3. Inefficiëntie van informele methode van handhaving
1. Onzekerheid van wat regels zijn
Stel regel: elke man van boven de 12 jaar moet meedoen aan mammoetjacht.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jasmine2000. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,66. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 80364 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen