Globalisering en ontwikkeling
Hoorcollege 1
Er kan een spanningsveld ontstaat tussen globalisering (kennis, geld en macht) en ontwikkeling (van
een land of bevolking). Er zijn verschillende gedachtes over de aanpak tussen dit spanningsveld. Zouden
de rijken bijvoorbeeld moeten opdraaien voor de armen om hen veilig te stellen? Of is het een eigen
verantwoordelijkheid met een lokale aanpak? De rol van beleid is een belangrijk aspect hierin.
Globalisering als verschijnsel
Globalisering kan gebaseerd zijn op verschillende dingen; handelsrelaties, landen, vliegtuigreizen. Het
gaat om regulering, materiele dingen, menselijke relaties, veranderlijk van vormen.
Aspecten en perspectieven
- Mengingsverschillen over zowel:
o Aspecten van waaruit globalisering bestaat
o Perspectieven over
Waardoor ontstaat globalisering
Wat zijn de gevolgen
In hoeverre verschillende die tussen groepen mensen
Is dat wenselijk en wie vindt dat; hoe gaat het beleid daarmee om?
Sommige zien globalisering als een ondergang van de mensheid (klimaatverandering, covid, oorlog,
ongelijkheid) en andere zien het als iets positiefs (verbintenis). Het is controversieel.
Verschillende aspecten tijdlijn van globalisering
Wat en sinds wanneer?
- Genen
o 10 000 000 jaar geleden begon evolutie naar Homosapiens. De mensheid heeft een
gemeenschappelijke genetische oorsprong, waardoor er een soort eenheid ontstaat en
mensen staan in verbinding met elkaar (solidariteit).
Door nieuwe inzichten zijn we erachter gekomen dat het ingewikkelder is. Afrika en de verschillende
gebieden hier zijn belangrijk geweest, eerst naar India, tweede golf. Er zijn meerdere soorten mensen
geweest die zich hebben verspreid. Globalisering in die zin is er dus altijd geweest, want
gemeenschappelijke afstamming. Alle mensen zijn daarom gelijkwaardig, want ze delen genetische
eigenschappen en solidariteit (verantwoordelijk voor elkaar). De mens tot mens relatie is een basisidee
van het bijvoorbeeld het beleid van de VN.
- Stenen
o Gemaakt door mensen
o Verhandeld tussen mensen; economie en technologie
Er zijn al heel vroeg verschillende onderlinge menselijke relaties opgebouwd. Dit is bijvoorbeeld te
duiden aan stenen en technologie die op verschillende continenten vergelijkbaar is.
, - Metalen
o Brons (4000 vC) daarna ijzer (3200 vC); brons is een metaal wat mensen maken en is
geen fossiele brandstof. Dit is stevig en gebruikt voor nuttige dingen waardoor
handelsrelaties ontstonden tussen Midden-Oosten en noordwest Europa. Technologie
komt uit Midden-Oosten. In de IJzerperiode zijn er duidelijke belangrijke handelsrelaties
in het middellandse zeegebied, meer dan je verwacht.
- Beschaving
Van genen en stenen naar beschaving. Al heel vroeg ontstonden beschavingen (cultuur en
gecentraliseerde politieke systemen in groot gebied, eensgezind), wat gezien kan worden als een vorm
van vroege globalisering door verspreiding van technologie (brons, gereedschappen) en productie van
goederen, handelswaar en voedselwaar. Dit waren belangrijke ontwikkelingen voor steden, waardoor
verstedelijking opkwam.
- Wereldrijken; politieke en economische integratie
o Intern
Ongelijkheid
Stad – land
Elite – massa
Organisatie was erg politiek
Centrale stad
Tribuut (boeren waren verplicht graan af te staan aan de adel
(hofstelsel)
Directe handel; lokale handel
o Extern
Indirecte handel
Zijderoute bijvoorbeeld
Technologie
Militaire confrontaties
Late middeleeuwen rond 1350
Het uiteenvallen van West-Romeinse rijk zorgde voor een verandering in de beschaving. Italiaanse
steden werden weer belangrijke steden met handelsrelaties (renaissance). Ook Antwerpen en Brugge
waren stedelijke netwerken van nijverheid. Er kwam meer handel en meer invloed; fundamentele
veranderingen. Handel wordt gecontroleerd en belangrijk voor specialisatie van landbouw. Meer
productie van graan op grote schaal en gericht op de verkoop i.p.v. consumptie. Ook leven we in tijd van
ontdekkingen van werelddelen, kapitalistische systemen waardoor wereldsystemen ontstaan.
Verschuiving van macht naar Amsterdam en London. Er ontstaat een mondiaal handelsnetwerk;
ongelijkheid tussen centrum en perifere landen.
Kapitalistische wereldeconomie; landbouwproducten rond 1650. Het is op Europa gericht en landbouw
was belangrijk. Er werd meer gehandeld en technologische ontwikkelingen werden gedaan (fluit,
scheepsbouw, goedkoop transport), slaven werden vervoerd en verhandeld naar koloniën in Amerika
voor plantages. De driehoekshandel zorgde voor een toenemende ongelijkheid van macht.
, Kapitalistische wereldeconomie
Schema van kapitalistische wereldeconomie. Om dat te begrijpen moet je kijken naar heden en
verleden, hoe is dat ontstaan? Eerst waren het vooral Europa (Baltische handel) en Amerika (slaven op
plantages). Nu is er een verschuiving van machtscentra, want Azië wordt steeds belangrijker; de relaties
intensiveren en de relaties veranderen binnen de globalisering. De kernstaten zijn hun dominante
positie aan het verliezen aan Aziatische landen zoals China en India.
De menselijke geschiedenis is verbonden (biologische, handel, technologie). Handel verandert; na
industriële revolutie werden er meer complete producten verhandeld, tegenwoordig is de organisatie
opgedeeld in productieketens over verschillende landen (Global value chain). Het gaat nu meer om
dienstverlening en die zijn op een andere manier geglobaliseerd dan materiële objecten. Internationale
sturing verandert ook door globalisering. Het Congres van Wenen in 1818 was gericht op territoriale
staten en afzonderlijke machthebbers en nu is het internationale politieke stelsel meer gericht op
samenwerkende internationale organisaties zoals de Verenigde Naties met haar suburbanisaties (WTO
en WHO). Er komen nieuwe spelers bij, waardoor territoriale staten niet verdwijnen maar veranderen.
Mensen hebben dezelfde rechten en hun belangen moeten worden gewaarborgd. Maatschappelijke
organisaties zijn ook belangrijker (vakbonden, politieke partijen, Amnesty International, Greenpeace).
Deze kunnen politiek gebonden zijn aan een land of onafhankelijk zijn. Wie is er verantwoordelijk?
Internationale organisaties
Hoofdkantoren zijn vaak gevestigd in Verenigde Staten en Europa, dus toch wel de klassieke
internationale machtsverhouding en globalisering van oudsher. Ze veranderen niet veel.
