Pre master Orthopedagogiek, SPO Groningen.
Onderdeel van het vak leer- en onderwijsproblemen.
Samenvatting van de literatuur van het onderdeel begrijpend lezen.
Begrijpend lezen
Interventie bij onderwijsleerproblemen, De Jong & Koomen (2011).
Het begrijpen van een tekst is een complex proces waarbij vele deelprocessen betrokken zijn. Dit zijn
processen op woord, zins- en tekstniveau. Je moet worden begrijpen/betekenissen, daarnaast moet
je de zinsstructuur begrijpen en de grammaticale opbouw ervan. Daaruit begrijp je de propositie, dus
welke bewering wordt er in een bepaalde zin gedaan. Dit vormt een situatiemodel waardoor je de
uiteindelijke tekst begrijpt.
Om een situatiemodel te construeren heb je een aantal dingen nodig. Zoals woorden die de
relaties tussen woorden weergeven in de zinnen verwijswoorden en connectieven
o Verwijswoorden: woorden die terugverwijzen naar een bepaalde entiteit die eerder
in de tekst is genoemd. (dit)
o Connectieven: woorden die logische of causale relaties weergeven (omdat, doordat)
Daarnaast zijn inferenties van belang: dit zijn gevolgtrekkingen over wat bedoeld wordt die
verder gaan dan de informatie die direct gegeven is in de tekst. Kennis van de wereld speelt
hierbij een grote rol. (je hoort geknor, en weet dan dat er gesproken wordt over een varken)
Oorzaken van problemen in begrijpend lezen: een kenmerk van een leesstoornis dat in de meeste
definities naar voren komt, is de specificiteit van de stoornis. De ontwikkeling van de vaardigheid
wijkt af van de ontwikkeling van de overige vaardigheden.
Bij onderzoek naar kinderen met problemen in begrijpend lezen is specificiteit doorgaans
beperkt tot de eis dat de ontwikkeling van het technisch lezen normaal is verlopen.
o Maar technisch lezen wordt wel als een belangrijke deelvaardigheid gezien van
begrijpend lezen. En verbetering daarvan leidt vaak tot een beter tekstbegrip.
Problemen met deelvaardigheden:
Technisch lezen.
Woordenschatkennis
Werkgeheugencapaciteit.
Technisch lezen: het ontcijferen van de afzonderlijke woorden in een tekst kan het begrijpen van de
tekst bemoeilijken. Wanneer het technisch lezen efficiënter verloopt, blijft er ook meer capaciteit
over voor het begrijpend lezen. Wanneer deze vaardigheid toeneemt zal de relatie tussen technisch
lezen en begrijpend lezen afnemen.
Woordenschat: onbekendheid met de woorden in een tekst zal het begrip hinderen. Zie je terug bij
kinderen die Nederlands hebben als tweede taal, zij hebben vaak problemen met begrijpend lezen.
Complexe relatie tussen woordenschat en begrijpend lezen. Het is niet dat de kinderen alleen een
minder goede woordenschat hebben het is ook dat deze groep kinderen uit teksten met nieuwe
woorden de betekenis van dat nieuwe woord niet zo goed uit de tekst kunnen afleiden.
Problemen met de constructie van een situatiemodel: waarom hebben kinderen die problemen
hebben met begrijpend lezen, moeite om inferenties te maken? Daarbij zijn er twee soorten
inferenties, inferenties waarbij verbanden gelegd moesten worden tussen informatie uit
verschillende zinnen. En inferenties waarbij informatie in de tekst gerelateerd moest worden aan
achtergrondkennis. Dit is voor zwakke leerlingen lastig. Ook wanneer relevantie achtergrondkennis
vooraf werd gegeven bleek het voor de kinderen nog steeds lastig. Omdat de kinderen niet goed
inferenties kunnen maken beïnvloed dit een goede opbouw van het situatiemodel.
Daarnaast vinden leerlingen die moeite hebben met begrijpen lezen het ook lastig om heen
leesstrategie aan te passen op het geen wat ze gaan doen. Betere lezers weten bijvoorbeeld
dat ze hun leestempo moeten aanpassen en dat het doel is om gericht informatie te zoeken.
, Daarnaast hebben zwakke lezers ook minder kennis van tekststructuren, dit maakt het
verloop van een tekst meer voorspelbaar.
Daarnaast hebben zwakke lezers minder goede begripsmonitoring, het bewaken van hun
begrip van de tekst.
Interventies: voor de behandeling van kinderen die moeite hebben met begrijpend lezen is
nauwelijks aandacht. De meeste interventies zijn gericht op hele klassen. Twee interventies:
1. Interventies die direct gericht zijn op het bevorderen van de constructie van een coherent
situatiemodel.
2. Interventie gericht op het verbeteren van deelvaardigheden van begrijpend lezen.
Bevorderen van een coherent situatiemodel: twee typen inferenties kunnen er geoefend worden.
1. Inferenties op basis van combinaties van woorden lexicale inferentie. Kinderen kregen
zinnen en moesten aangeven wat bepaalde woorden uit de zin voor informatie gaven over
de betekenis van de zin.
2. Inferentie op basis van integreren van verschillende zinnen zinnen in teksten worden
weggelaten en aan het kind werd gevraagd om de ontbrekende tekst aan te vullen.
Daarnaast kan begripsmonitoring geoefend worden, dit door een tekst te lezen en daarbij telkens de
bewering, die in een zin wordt gedaan, te vergelijken met eerdere beweringen in de tekst. Hiermee
kunnen inconsistente zinnen in de tekst worden opgespoord. Daarbij kan een leerling leren dat
nieuw gegeven informatie in strijd kan zijn met het situatiemodel. Inferenties spelen een minder
grote rol bij het herkennen van tekststructuren. Bij de structuur van de tekst, gaat het niet in de
eerste plaats om de indeling of opmaak van een tekst. Maar met structuur wordt de ordening van de
beweringen in de tekst bedoeld. Dit wordt vooral aangeduid door typische signaal woorden.
Begripsmonitoring en het herkennen van tekststructuren wordt ook wel tot de leesstrategieën
gerekend. Deze kunnen doelbewust worden ingezet om de online constructie van het begrip van een
tekst, en vooral het maken van inferenties, te ondersteunen en te bewaken. (Begripsmonitoring)
Voor het aanleren van interventies bij begrijpend lezen is de instructiemethode van groot belang. Rol
wisselend lezen (reciprocal teaching) kan hierbij helpen. De leerkracht demonstreert hoe
verschillende strategieën gebruikt kunnen worden, de leerling neemt dit dan over.
Stimuleren van deelvaardigheden: interventies kunnen ook gericht zijn op de deelvaardigheden zoals
technisch lezen en woordenschat. Deze interventies werken indirect, de gedachte is dat het
vergroten van deze vaardigheden ook effect heeft op de vaardigheid begrijpend lezen.
Een groeiende reeks onderzoeken wijst op het belang van het werkgeheugen als een domein-
algemeen systeem van leren en probleem oplossen in verschillende schoolvakken. Een beperkte
capaciteit van het werkgeheugen naast specifieke tekorten wordt gezien als de verzwarende of
belangrijkste verklarende factor voor het leerprobleem.
Onder werkgeheugen wordt verstaan het vermogen va mensen om een beperkte
hoeveelheid informatie tijdelijk actief te hebben en deze te benutten voor denk- en
leerprocessen beschrijving van het fenomeen waarover grote overeenstemming bestaat.
o Wat het systeem doet is lastiger uit te leggen. De informatie die wordt vast
gehouden vertoont vaak snel verval, tenzij het nogmaals geactiveerd wordt. Daarbij
is er een verschil tussen het kortetermijngeheugen en het werkgeheugen. In het
werkgeheugen wordt de informatie namelijk bewerkt en verwerkt.
Cognitieve modellen: een veel gebruikt cognitief model is dat van Baddeley en Hitch. Dit model
omvat:
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper laurasmit. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
