G 8.1 Public health
Probleemstelling: Wat is public health en hoe wordt dit geïmplementeerd in de huidige (geboorte)
gezondheidszorg?
Leerdoelen:
1. Wat is public health?
2. Wat is het ecologisch model?
3. Wat is gezondheid?
4. Wat zijn de gezondheidsrisico's van roken, alcohol en drugs?
5. Hoe werkt de wetgeving, financiering en infrastructuur van gezondheidszorg in Nederland?
,1. Wat is public health?
Public health ➔ Het bevorderen van de volksgezondheid en gelijke kansen op gezondheid, door
collectieve interventies gericht op gezondheidsbescherming, gezondheidsbevordering of
ziektepreventie
Een officiële Engelse definitie van public health is 'the science and art of preventing disease,
prolonging life and promoting health through the organized efforts of society' (Acheson 1988).
De drie P's van volksgezondheid:
- Prevention (preventie)
- Protection (bescherming)
- Promotion (promotie)
Dit zijn de kernfuncties van de volksgezondheid. De meeste loopbanen in de volksgezondheid hebben
te maken met het voorkomen van ziekten, verwondingen of sterfgevallen, het beschermen van
kwetsbare groepen en het bevorderen van levensstijlen, acties en wetten die de gezondheid en
veiligheid kunnen verbeteren.
Geschiedenis Volksgezondheid in Nederland
1800-1850
Tot aan het eind van de 18e eeuw was er nauwelijks sprake van enige overheidsbemoeienis op het
gebied van volksgezondheid en welzijn. De zorg voor zieken en armen werd overgelaten aan het
particulier initiatief. De hygiënische omstandigheden waaronder een groot deel van de Nederlandse
bevolking leefde waren slecht. Werklozen, weduwen, invaliden en ouderen werden beschouwd als
armen, werden aan hun lot overgelaten en waren afhankelijk van de liefdadigheid van anderen.
Tijdens de Bataafse Republiek (1795-1806) werd voor het eerst erkend dat volksgezondheid en
armenzorg aandacht verdienden van de centrale regering. Beide werden vanaf 1801 ondergebracht
bij het ministerie van Binnenlandse Zaken, en volksgezondheid werd opgenomen in de grondwet.
Toch bleef de overheidsbemoeienis beperkt.
1850-1900
Als gevolg van de opkomende industrialisatie ontstonden in de 2e helft van de 19e eeuw sociale
wantoestanden. Het ministerie van Binnenlandse Zaken kwam in 1854 met de Armenwet en in 1865
met een aantal wetten voor de beroepsuitoefening van artsen en apothekers en het Staatstoezicht
op de Geneeskunde. De regering hoopte zo een einde te maken aan de epidemieën, die veel
slachtoffers maakten en aan kwakzalverij, die in de sociale armoede veel voorkwam.
1900-1950
In 1918 ontstond het departement van Arbeid. De afdeling volksgezondheid en armenzorg van
Binnenlandse Zaken werd gesplitst. Volksgezondheid was volgens de bestuurders een vorm van
staatszorg die verwant was met de zorg voor arbeidsbelangen. In 1933 werd volksgezondheid
toebedeeld aan het nieuwe departement Sociale Zaken en in 1951 bij het ministerie van Sociale
Zaken en Volksgezondheid. Binnenlandse Zaken behield de verantwoordelijkheid voor de armenzorg,
tot de instelling van het ministerie van Maatschappelijk Werk in 1952. Tijdens de jaren dertig bleef
de zorg voor zieken en armen vooral een zaak van particuliere organisaties. Deze liefdadigheid, vaak
georganiseerd vanuit verzuilde levensbeschouwingen, bleef tot in de jaren zestig van de vorige eeuw
een belangrijke rol spelen in de maatschappelijke zorg, welzijn en dienstverlening. Met de invoering
van de Gezondheidswet (1956), de Ziekenfondswet (1964) en de Algemene Wet Bijzondere
Ziektekosten (1967) kwam de overheidsbemoeienis met de volksgezondheid op gang.
,1950-1982
In de ontwikkeling en profilering van het ministerie van Maatschappelijk Werk en vanaf 1965 het
ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk (CRM) heeft minister Marga Klompé een
belangrijke rol gespeeld. Zij heeft zich met korte tussenpozen vanaf 1956 tot 1971 beziggehouden
met het welzijnsbeleid en heeft zich onder meer sterk gemaakt voor de totstandkoming van de
Algemene Bijstandswet (1965). Het toenemende belang van de volksgezondheid binnen de
rijksoverheid werd duidelijk in 1971 bij de vorming van het nieuwe ministerie van Volksgezondheid
en Milieuhygiëne (VoMil). Lodewijk Stuyt werd de eerste minister van volksgezondheid.
1982-heden
In 1982 werd het ministerie van Volksgezondheid en Milieuhygiëne opgeheven en het ministerie van
Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur (WVC) opgericht. De samenhang tussen gezondheidszorg en
maatschappelijke dienstverlening was een van de argumenten om tot een nieuw ministerie te
komen. Maar ook dit ministerie bleef niet lang bestaan. In 1994 werden de verschillende
beleidsterreinen opnieuw verdeeld en vormde de regering het ministerie van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport. Voor het eerst in twaalf jaar kreeg volksgezondheid weer een minister.
, 2. Wat is het ecologisch model?
Veel factoren beïnvloeden samen de gezondheid van individuen en gemeenschappen. Of mensen
gezond zijn of niet, wordt bepaald door hun omstandigheden en omgeving. Factoren zoals waar we
wonen, de toestand van onze omgeving, genetica, ons inkomen en opleidingsniveau en onze relaties
met vrienden en familie hebben allemaal een aanzienlijke invloed op de gezondheid, terwijl de meer
algemeen beschouwde factoren zoals toegang tot en gebruik van gezondheidszorg vaak een minder
grote invloed hebben.
De determinanten van gezondheid omvatten:
- Sociale en economische omgeving
- Fysieke omgeving
- Individuele kenmerken en gedragingen van de persoon.
De context van het leven van mensen bepaalt hun gezondheid, en daarom is het ongepast om
individuen de schuld te geven van hun slechte gezondheid of hen te belonen voor hun goede
gezondheid. Het is onwaarschijnlijk dat individuen veel van de determinanten van gezondheid
rechtstreeks kunnen beïnvloeden.
- Inkomen en sociale status ➔ een hoger inkomen en sociale status zijn gekoppeld aan een betere
gezondheid. Hoe groter de kloof tussen de rijkste en armste mensen, hoe groter de verschillen in
gezondheid.
- Opleiding V een laag opleidingsniveau is gekoppeld aan een slechte gezondheid, meer stress en
minder zelfvertrouwen.
- Fysieke omgeving ➔ veilig water en schone lucht, gezonde werkplekken, veilige huizen,
gemeenschappen en wegen dragen allemaal bij aan een goede gezondheid. Werkgelegenheid en
arbeidsomstandigheden - mensen met een baan zijn gezonder, vooral degenen die meer controle
hebben over hun arbeidsomstandigheden.
- Sociale ondersteuningsnetwerken ➔ meer steun van familie, vrienden en gemeenschappen is
gekoppeld aan een betere gezondheid.
- Cultuur ➔ gewoonten en tradities en de overtuigingen van de familie en gemeenschap hebben
allemaal invloed op de gezondheid.
- Genetica ➔ erfelijkheid speelt een rol bij het bepalen van levensduur, gezondheid en de kans op
