Samenvatting
Samenvatting literatuur, hoorcolleges en werkcolleges
- Instelling
- Hogeschool Utrecht (HU)
In dit document is alle voorgeschreven literatuur uitgewerkt, als ook de hoorcolleges en de werkcolleges
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 86 pagina's
Voorbeeld 4 van de 86 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
Sociale psychologie week 1Literatuur
H1 Inleiding tot de sociale psychologie
Leerdoelen uit het boek
Uitleggen wat sociale psychologie is.
Psychologie: de wetenschap van het gedrag en het innerlijke leven (gedachten en gevoelens) van mensen.
Sociale psychologie: de wetenschappelijke studie naar de wijze waarop de (echte of denkbeeldige)
aanwezigheid van anderen de gedachten, gevoelens en gedragingen van mensen beïnvloedt. De kern van de
sociale psychologie is dus het fenomeen ‘sociale invloed’.
Uitleggen hoe sociale psychologie zich onderscheidt van gezond verstand en van volkswijsheid.
Sociaal psychologen proberen sociale invloed op een andere manier te begrijpen dan op basis van gezond
verstand of volksgezondheid.
Het voornaamste probleem van het vertrouwen op dergelijke bronnen, is dat ze elkaar vaak tegenspreken.
Ook het simpelweg vragen aan mensen waarom ze doen wat ze doen is niet betrouwbaar, omdat mensen
zich vaak niet bewust zijn van de redenen achter hun gevoelens en reacties.
Sociaal psychologen ontwikkelen daarom verklaringen voor sociale invloed aan de hand van empirisch
onderzoek, zoals het doen van experimenten waarvoor zij hypothesen opstellen en de te bestuderen
variabelen zorgvuldig beheersen.
Het verschil illustreren tussen sociale psychologie en andere disciplines.
Naast de sociale psychologie zijn er nog andere wetenschappelijke disciplines, die ook determinanten van
menselijk gedrag bestuderen.
De evolutionaire psychologie probeert sociaal gedrag te verklaren op basis van erfelijke factoren die zich door
de tijd heen hebben ontwikkeld aan de hand van natuurlijke selectie. Omdat het gaat om wat er duizenden
jaren geleden moet zijn gebeurd, zijn hypothesen op het gebied van evolutie echter moeilijk te testen. De
sociale psychologie richt zich meer op het hier en nu.
Persoonlijkheidspsychologen proberen sociaal gedrag te verklaren met behulp van individuele verschillen.
Sociaal psychologen ontkennen niet dat persoonlijkheden verschillen, maar zijn verklaren sociaal gedrag in
termen van de macht die de sociale situatie uitoefent.
Andere sociale wetenschappen houden zich in plaats van met het individu meer bezig met de invloed van
brede sociale, economische, politieke en historische factoren op de gebeurtenissen in een bepaalde
gemeenschap. De sociologie richt zich op onderwerpen als sociale klasse, sociale structuur en sociale
instituties. De sociologie, maar bijvoorbeeld ook de antropologie, zijn dus eveneens geïnteresseerd in de
manier waarop de sociale omgeving mensen beïnvloedt. De sociale psychologie onderscheidt zich echter
doordat ze zich niet zozeer bezighoudt met sociale situaties in een objectieve betekenis, maar met de manier
waarop hun interpretatie, of construct, van hun sociale omgeving mensen beïnvloedt.
Er bestaat een fundamenteel verschil tussen het analyseniveau van de sociale psychologie en dat van andere
disciplines. Voor biologen en neurowetenschappers kan het analyseniveau bijvoorbeeld bestaan uit de
genen, hormonen, of psychische processen in het brein. Persoonlijkheids- en klinisch psychologen analyseren
het individu. De analyses van sociologen daarentegen zijn gericht op groepen, instituties en de samenleving
in bredere zin. In de sociale psychologie betreft het analyseniveau het individu in de context van een
bepaalde sociale situatie.
Er is een ander belangrijk onderscheid tussen de disciplines: de vraag wat ze proberen te verklaren. Het doel
van de sociale psychologie is het beschrijven en verklaren van hoe mensen elkaar, als elkaars sociale
omgeving, in hun voelen, denken en doen beïnvloeden. Sociaal psychologen proberen in kaart te brengen
welke fenomenen in menselijk sociaal gedrag tamelijk universeel zijn, en welke meer cultureel bepaald zijn.
Daarvoor is cross cultureel onderzoek essentieel.
, Beargumenteren dat hun sociale omgeving het gedrag van mensen grotendeels bepaalt, maar dat zij deze
invloed vaak onderschatten.
Veel mensen zijn zich niet bewust van het feit dat onze sociale omgeving ons gedrag sterk beïnvloedt, en/of
zij vinden dat moeilijk om te geloven.
Sociaal psychologen moeten rekening houden met de fundamentele attributiefout oftewel de
correspondentievertekening, de neiging om ons eigen gedrag en dat van anderen op grond van
persoonlijkheidstrekken te verklaren en de macht van sociale invloed te onderschatten. Gedrag verklaren in
termen van persoonlijkheid, kan ons namelijk een (onterecht) gevoel van veiligheid geven.
Toelichten hoe het behaviorisme en de gestaltpsychologie hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van de
sociale psychologie.
Het behaviorisme stelt dat je alle gedrag kunt verklaren aan de hand van beloningen en straffen vanuit de
omgeving. Behavioristen benadrukken dus al het belang van de sociale omgeving, net als sociaal psychologen
doen. Behaviorisme heeft veel sterke punten en de principes verklaren bepaald gedrag effectief, maar omdat
de vroege behavioristen geen rekening wilden houden met cognitie, denken en voelen, gingen ze voorbij aan
het belang van de manier waarop mensen die omgeving interpreteren.
Sociaal psychologen hebben aangetoond dat de relatie tussen individuen en situaties bestaat uit
tweerichtingsverkeer. Daarom is het belangrijk dat we niet alleen begrijpen hoe situaties individuen
beïnvloeden, maar ook hoe mensen de sociale situatie wereld en het gedrag van anderen waarnemen en
interpreteren (construeren). Het zijn niet zozeer objectieve omstandigheden die bepalen hoe we ons in
situaties gedragen, maar meer de wijze waarop we deze omstandigheden waarnemen (constructen).
De nadruk op constructen vormt de basis van de gestaltpsychologie. Deze stroming stelt dat we de
subjectieve manier moeten onderzoeken waarop een object in onze gedachten verschijnt (het gestalt of
geheel), in plaats van de combinatie van objectieve, fysieke eigenschappen van het object. Je moet je richten
op de fenomenologie: op hoe iemand een object ervaart, in plaats van op de afzonderlijke objectieve
elementen van het object. Kurt Lewin paste de gestaltprincipes toe op de perceptie van de sociale wereld.
Een speciaal soort constructen is wat Lee Ross naïef realisme noemde: de overtuiging dat we dingen
waarnemen ‘zoals ze echt zijn’. Deze overtuiging helpt ons onder andere te begrijpen waarom mensen met
verschillende standpunten het vaak niet eens kunnen worden.
Verschillen tussen zelfverheffingsmotief en het accuraatheidsmotief samenvatten.
De wijze waarop een individu een situatie construeert, wordt grotendeels bepaald door twee fundamentele
menselijke behoeften: de behoefte om een goed gevoel over onszelf te hebben en de behoefte accuraat te
zijn. Deze motieven kunnen ons soms in tegengestelde richtingen doen bewegen.
Het zelfverheffingsmotief (de behoefte aan een positieve zelfwaardering): de meeste mensen hebben sterk
de behoefte zichzelf als een goed, competent en respectabel individu te zien (behoefte aan positieve
zelfwaardering). Vaak vertekenen we de werkelijkheid om ons gevoel van zelfwaardering in stand te kunnen
houden. Zo rechtvaardigen we ons gedrag achteraf vaak, in plaats van onze tekortkomingen te erkennen. Ook
focussen we op de voordelen die bepaald gedrag ons heeft opgeleverd in plaats van de nadelen onder ogen
te komen.
Het accuraatheidsmotief (de behoefte om accuraat waar te nemen): hoewel we de feiten vaak enigszins
bijschaven om onszelf in een zo positief mogelijk daglicht te stellen, leven we niet in een complete
fantasiewereld. We doen de realiteit geweld aan, maar laten haar deels intact. We zijn ook vaardig in sociale
cognitie: het selecteren, interpreteren, onthouden en gebruiken van sociale informatie om te oordelen en te
beslissen. Individuen proberen accurate inzichten te verweren die hen in staat stellen situaties effectief te
beoordelen en effectieve besluiten te nemen, variërend van welke cornflakes ze als ontbijt zullen nemen tot
hun partnerkeuze. Ondanks deze vaardigheid, handelen we meestal op basis van onvolledige en onjuist
geïnterpreteerde informatie. Onze sociale cognitie kan ook vertekend worden door selffulfilling prophecies:
je verwacht bepaald gedrag van jezelf of van iemand anders, dus handel je op zo’n manier dat je verwachting
bewaarheid wordt. Vervolgens hebben we niet door dat het onze eigen verwachting was, die de verwachte
situatie daadwerkelijk deed ontstaan.
, Overige motieven: ook andere behoeften beïnvloeden ons gedrag, zoals biologische drijfveren, de behoefte
aan beloning en de behoefte aan voorspelbaarheid en controle.
Schetsen wat de sociale psychologie kan betekenen in de echte wereld.
De sociaalpsychologische theorieën over het gedrag van mensen hebben hun nut bewezen door de aanpak
van diverse grote maatschappelijke problemen, bijvoorbeeld op het vlak van vooroordelen, energie,
leefgewoonten, geweld op school en seksuele intimidatie. Als sociaal psychologen hebben we tot taak de
juiste vragen te stellen over het centrale thema, de grote invloed van sociale situaties, en een manier te
vinden om grip te krijgen op de invloed van die sociale situaties, door deze in detail te onderzoeken. Zo zullen
we waarheden ontdekken over het menselijk gedrag die nagenoeg universeel zijn. Vervolgens kunnen we
onze bevindingen vanuit de onderzoekssituatie naar de echte wereld brengen- voor de ultieme verbetering
van onze samenleving.
Bovendien kun je, als je de fundamentele oorzaken van sociaal gedrag begrijpt, mogelijk ook je eigen gedrag-
waarmee je jezelf blokkeert of misleidt- beter doorzien of zelfs veranderen, je relaties verbeteren en betere
beslissingen nemen.
1.1 Wat is sociale psychologie
Psychologie: de wetenschappelijke studie naar het gedrag en het innerlijke leven (gedachten en gevoelens)
van mensen.
Sociale psychologie: de wetenschappelijke studie naar de manier waarop de werkelijke of denkbeeldige
aanwezigheid van mensen de gedachten, gevoelens en gedragingen van andere mensen beïnvloedt.
De kern van de sociale psychologie is het fenomeen sociale invloed: het effect dat de woorden, daden of
alleen al de aanwezigheid van anderen mensen hebben op onze gedachten, gevoelens, houdingen en/of
gedrag.
Sociale psychologen zijn geïnteresseerd in gevallen van tegenstrijdige sociale invloeden in iemands hoofd.
1.1.1 Sociale psychologie, wetenschap en gezond verstand
Om de vraag naar het waarom van sociale gedrag te beantwoorden is door uit te gaan van ons gezond
verstand of volkswijsheid. Volkswijsheid: wijsheden die van generatie op generatie gedeeld zijn.
o Volkswijsheden gaan uit van het principe soort zoekt soort.
o Maar volkswijsheden gaan ook uit van het principe tegenpolen trekken elkaar aan.
Het is situatie afhankelijk.
Sociale psychologen hebben niets tegen gezond verstand.
o Probleem gezond verstand en volkswijsheden: zulke bronnen spreken elkaar vaak tegen
--
Het werk van filosofen vormt een basis van de hedendaagse psychologie. Zo hebben psychologen zich
gewend tot de filosofie waar het ging om inzicht in de aard van bewustzijn (bijvoorbeeld Dennett, 1991) en
over hoe mensen overtuigingen over de sociale wereld vormen (zoals Gilbert, 1991).
In 1663 kwam filosoof Benedict Spinoza (1632-1677) met een origineel inzicht. In scherpe tegenstelling tot
de hedonistische filosoof Aristippus stelde hij dat als we verliefd worden op iemand die we daarvoor haatten,
de liefde uiteindelijk sterker zal zijn dan wanneer we die persoon niet eerst hebben gehaat.
Bij het verklaren van sociaal gedrag willen sociaal psychologen weten welke van de vele mogelijke
verklaringen de meest waarschijnlijks is. Hiervoor zijn verschillende wetenschappelijke methoden
ontworpen:
o Empirische methode: op waarneming en/of onderzoek gebaseerde methode voor het toetsen van
hypothesen.
Hypothese: een als voorlopige waarheid aangenomen, maar nog te bewijzen
veronderstelling.
1.1.2 Sociale psychologie en het verband met verwante disciplines
Determinant: bepalende factor in een ontwikkeling of toestand (van menselijke gedrag).
Evolutionaire psychologie
De evolutietheorie: verklaart hoe verschillende soorten organismen in de loop van de geschiedenis
verschillende lichamelijke kenmerken hebben verworven.
, Natuurlijke selectie: het verschijnsel dat in de evolutie sommige organismen uit een bepaalde populatie
beter in hun omgeving passen en zo meer kans hebben om te zorgen voor overlevende nakomelingen dan
minder goed aangepaste organismen.
Evolutionaire psychologie: wetenschappelijke discipline die sociaal gedrag probeert te verklaren op basis van
erfelijke factoren die zich door de tijd heen hebben ontwikkeld volgens de principes van natuurlijke selectie.
o Evolutie is een heel traag proces.
Persoonlijkheidspsychologie
Sociaal gedrag verklaren met behulp van karaktereigenschappen is het werk van
persoonlijkheidspsychologen. Ze concentreren zich over het algemeen op individuele verschillen: die
aspecten van de persoonlijkheid die mensen onderscheiden van anderen.
Voor persoonlijkheidspsychologen is het analyseniveau het individu, voor sociaal psychologen is dat het
individu in de context van een sociale situatie.
Sociologie en andere sociale wetenschappen
Sociologie: richt zich op onderwerpen als sociale klasse, sociale structuur en sociale instituties.
Het grote verschil tussen het analyseniveau van de sociologie en die van de sociale psychologie is dat het
analyseniveau van de sociologie uit de groep, institutie of samenleving als geheel bestaat, terwijl het
analyseniveau van de sociale psychologie het individu binnen een groep, institutie of samenleving is.
Behalve voor wat betreft het analyseniveau onderscheidt de sociale psychologie zich ook doordat ze zich niet
zozeer bezighoudt met sociale situaties in een objectieve betekenis, maar zich vooral richt op hoe mensen
hun sociale omgeving interpreteren, dus hoe hun construct hen beïnvloedt.
o Construct: de manier waarop mensen de sociale wereld waarnemen, begrijpen en interpreteren.
Wat de sociale psychologie bestudeert
Doel sociale psychologie: het beschrijven en verklaren van hoe mensen elkaar in hun voelen, denken en doen
beïnvloeden, oftewel hoe hun sociale omgeving mensen beïnvloedt.
Sociaal psychologen proberen in kaart te brengen welke fenomenen in menselijk sociaal gedrag tamelijk
universeel zijn, en welke meer cultureel bepaald zijn.
Cross cultureel onderzoek: onderzoek dat is opgezet met het oog op het analyseren van gelijkenissen en
verschillen tussen mensen uit verschillende culturen.
Het onderzoeksterrein van sociale psychologie vergeleken met verwante disciplines
Evolutionaire psychologie, Persoonlijkheidspsychologie Sociale psychologie Sociologie
biologie,
neurowetenschap
Studie van natuurlijke De studie van de De studie naar zowel de De studie naar algemene
selectieprocessen, genen, kenmerken die maken dat universele als de wetten en theorieën over
hormonen of individuen uniek zijn en van cultuurbepaalde invloed groepen en
psychologische processen elkaar verschillen van de sociale omgeving samenlevingen, in plaats
in de hersenen. op de gevoelens, van individuen.
gedachten en
gedragingen van mensen.
1.2 De macht van de situatie
De onderschatten de invloed van de situatie vaak.
1.2.1 De fundamentele attributiefout ofwel de correspondentievertekening
Fundamentele attributiefout: neiging om de mate waarin iemands gedrag wordt veroorzaakt door de rol van
persoonlijke eigenschappen en andere interne factoren te overschatten en de rol van externe, situationele
factoren te onderschatten (ook wel correspondentievertekening genoemd).
Attributie: het toeschrijven van oorzaken aan het eigen of aan andermans gedrag en het daarmee voorzien
van verklaringen.
1.2.2 Onderzoek naar de fundamentele attributiefout
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sarahvonk. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,86. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 73918 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen