Dit document geeft een complete samenvatting van de historische context verlichting VWO. er zitten tijdbalken bij opgedeeld per deel (bijv 2.1) en een lijst met verkorte kenmerkende aspecten bij deze HC.
welke ideeën ontstonden tijdens de verlichting over een meer rechtvaardige samenleving (doel
verlichting) 1650-1789 (eindigt bij de Franse revolutie)
empirisch onderzoek en kritisch verstand belangrijk
De wetenschappelijke revolutie begint
Ontwikkelingen eind 15e eeuw in stroomversnelling gekomen door 3 oorzaken:
1. De ontdekkingsreizen: niet allen rijkdom en nieuwe producten, maar ook gingen
inheemse volkeren anders om met hun geloof, machtsrelaties en bezit. Cartografie,
scheepsbouw en navigatiesystemen stimulans.
2. De boekdrukkunst: er kon snel nieuwe kennis worden verspreid en goedkoop om
groot publieke te bereiken.
3. Renaissance: hernieuwde belangstelling voor de klassieke oudheid, humanisten niet
meer bijbel als uitgangspunt kennis, maar zelf Griekse/Latijnse bronnen bestuderen
zo kregen ze aangepaste inzichten over oudheid en christelijk geloof
Deze ontwikkelingen waren de vooravond van de wetenschappelijke revolutie
Verlichte denkers willen een nieuwe samenleving
17e eeuw verandering houding tegenover klassieke filosofen als Plato en Aristoteles
Onderzoeksmethode veranderde en men ging methodischer werken
René Descartes: 1596-1650
Systematische twijfel: twijfel aan alles
‘’Cogito ergo sum’’ ik denk dus ik
besta
Rationalisme: door te gebruiken van
verstand kom je tot kennis
John Locke 1632-1704
Mens ongeschreven blad, ‘’tabula
Rasa’’
Empirisme: door zintuigelijke
waarnemingen kun je nieuwe kennis
vergaren
De wetenschappelijke revolutie luidde het begin in van de verlichting
Frankrijk en Engeland debatten gevoerd over rationalisme en empirisme
Verlichte denkers waren het niet altijd met elkaar eens, maar over een ding wel: de afkeer
tegen het absolutisme
verlichting 1650-1900
,Kerk en vorst verliezen autoriteit
Kerk argwaan tegen wetenschappelijke ontwikkelingen
Waarom verloor de kerk zijn macht?
1. Newton baseerde zijn onderzoek op het heliocentrische wereldbeeld op die van
Copernicus en Galilei het geocentrische wereldbeeld van de kerk vervaagde
2. Reactie op de reformatie, veel godsdienstoorlogen; 80 jarige oorlog, dertigjarige
oorlog (Duitsland), vorsten en religieuze leiders brachten geen eenheid en vrede in
het land, alleen maar intolerantie, agressie en verdeeldheid.
Galilei Copernicus newton
Op zoek naar nieuwe verhoudingen tot het geloof
De rationele benadering van het geloof
Religie minder vanuit een traditionele invalshoek, meer vanuit een rationele of empirische
Newton zag god als de grote klokkenmaker, hij had de wereld en het universum geschapen,
maar stuurde onze schepping niet constant aan, want alles werkte prima volgens de
natuurwetten
Bepaalde onderwerpen over het geloof werden vermeden
Van een morele gemeenschap naar een politiek samenlevingsverband
Verlichting kritiek op religieuze autoriteiten: waren de vorsten nog wel heilig? Wat waren
de grenzen van de macht van een vorst? etc..
In de samenleving voor 17e eeuw kerk duidelijke functie:
o zij schreven normen en waarden (op basis daarvan een deel van hun eigen
wetgeving)
o jaarkalender (feestdagen, vrije dagen) sprake van een morele gemeenschap
18e eeuw verandering politiek samenlevingsverband:
o door centralisatie sterk staatsgezag
o regels en wetten door overheid
o reformatie en opkomst kritisch denken leiden tot grotere variëteit aan meningen en
visies (meningen waren volgens verlicht denkers een privézaak, geloof was daarmee
ook een persoonlijke keuze) sprake van een secularisatie van de maatschappij
o maatschappij werd een politiek samenlevingsverband met wetten i.p.v. religieuze
tradities die als spelregels functioneerden
verlichting 1650-1900
, De vooruitgangsgedachte
in de wetenschappelijke revolutie: je kon gereedschappen en navigatieapparatuur
verbeteren
door organisatie samenleving wettenschappelijk te benaderen, geloofde men ook de
samenleving te kunnen verbeteren
o Maatschappij: was maakbaar, een goede opvoeding en gedegen onderwijs zou
leiden toet een beter soort mens
o Economie: met nieuwe economische theorieën het laten verdwijnen van de
armoede en stijgen welvaart
o Macht: door macht bestuur aan te passen zou er een rechtvaardige samenleving
ontstaan
Hoe werd er in de nieuwe maatschappij bepaald wat rechtvaardig was na verdwijnen kerk,
religie en morele autoriteit? Verlicht denkers hierover niet altijd eens
Locke en Rousseau: natuurrechten en het sociaal contract
Filosofen bestrijden het absolutisme
De mens heeft van nature bepaalde grondrechten (de natuurrechten) mensen zijn
gelijkwaardig en je mag niet handelen in het nadeel van een ander.
In de vroegere eenvoudige tijd leefde de mens in een natuurtoestand. Aan deze
natuurtoestand kwam een einde toen de bevolking begon te groeien en er regeringen
kwamen in de samenleving
Locke zei:
o het volk maakt vrijwillig afspraken met de heerser
o sociaal contract: de heerser maakt wetten en dwingt deze af, volk doet afstand van
natuurlijke recht om zelf deze beslissingen te nemen. In ruil daarvoor belooft de
heerser zo goed mogelijk te regeren en de natuurwetten na te leven. Doet hij dit niet
dan macht het volk de machthebber afzetten.
Rousseau zei:
o Het verlaten van de natuurtoestand is slecht. Heerser maakt misbruik van die situatie
om meer macht te krijgen en zichzelf te verrijken. De ongelijkheid van mensen zou
worden vergroot.
o Bij een goede versie van het sociaal contract zou de wetgevende macht moeten
handelen volgens de algemene wil. (het algemeen belang van de hele bevolking).
o Het probleem: wie bepaald wat de algemene wil is??
Een directe democratie zou de mooiste staatsvorm zijn, maar als een machthebber bijv een
koning in Frankrijk de algemene wil respecteert, is dat ook goed.
verlichting 1650-1900
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper vgorproos. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,69. Je zit daarna nergens aan vast.
