Goede, uitgebreide samenvatting van thema 2 uit het Biologie Voor Jou boek 5vwo. De tekst wordt ondersteund met verduidelijkende afbeelding. Samenvatting voor een goed cijfer.
Samenvatting Biologie Thema 2 Gedrag en waarneming
Het zintuigstelsel bestaat uit verschillende zintuigen. De zintuigcellen (receptoren) nemen prikkels uit
het milieu waar. Zintuigen zoals het gehoorzintuig en het gezichtszintuig nemen prikkels uit het
externe milieu op (externe prikkels). Zintuigen die prikkels uit het inwendige milieu (interne prikkels)
ontvangen, worden gebruikt bij homeostase.
Er zijn ook zintuigen die verandering spanning van een spier of verandering stand lichaamsdeel
registreren propioceptoren (spierspoeltjes, evenwichtszintuig)
- Mechanische receptoren > reageren op mechanische energie (druk, beweging, geluid,
aanraking)
o Er ontstaan een impuls waardoor het celmembraan buigt of uitrekt
o Gehoorreceptoren, evenwichtsreceptoren > mechanische receptoren met zeer fijne
haartjes
o Tastreceptoren, drukreceptoren > mechanische receptoren waarin impuls ontstaan
als celmembraan wordt vervormd door aanraking of druk
Tastreceptoren liggen vlak onder opperhuid, drukreceptoren liggen dieper in
huid
- Chemische receptoren kunnen bepaalde moleculen uit omgeving binden
o Smaakreceptoren, reukreceptoren
- Temperatuurreceptoren reageren op warmte en kou (in de huid)
o Wanneer temperatuur boven of onder normwaarde komt, ontstaat een impuls
- Pijnreceptoren uiteinden bepaalde neuronen (hele lichaam)
o Er ontstaat een impuls bij extreme druk, extreme temperaturen of door stoffen die
vrijkomen bij beschadiging weefsel
- Lichtreceptoren ontstaan een impuls door zichtbaar licht
Zintuigcellen zijn gespecialiseerde neuronen of uitlopers van neuronen. Er ontstaat een impuls als de
prikkel sterker is dan de drempelwaarde (prikkeldrempel). Elk type zintuigcel heeft voor elk soort
prikkel een bepaalde prikkeldrempel. Voor lichtreceptoren is de prikkeldrempel van lichtprikkels erg
laag > licht is een adequate prikkel voor lichtreceptoren.
- De prikkeldrempel is voor niet-adequate prikkels veel hoger als je licht op je ogen drukt
ontstaat er geen impuls, maar als je een klap op je ogen krijgt ontstaat er wel een impuls en
zie je ‘sterretjes’
Naarmate de prikkel sterker is, is de impulsfrequentie hoger. Als een prikkel enige tijd aanhoudt,
wordt de prikkeldrempel hoger en neemt de impulsfrequentie af adaptatie (gewenning)
- Ook een verlaging van de prikkeldrempel noem je adaptatie
- Adaptatie voorkomt dat het centrale zenuwstelsel overbelast raakt met onbelangrijke
informatie of dat het voldoende informatie krijgt.
De bouw van het oog Het witte gedeelte van het oog heet het harde oogvlies, het beschermt het
binnenste van het oog. Aan de voorzijde gaat het harde oogvlies over in het
hoornvlies. Dit is doorzichtig zodat licht erdoor kan. Het gekleurde deel van het
oog heet de iris (pigmenten, de opening in de iris is de pupil. De iris regelt
hoeveel licht er door de pupil valt. Onder de huid liggen traanklieren die
traanvocht produceren om het oog te beschermen tegen uitdroging en om het
oog te reinigen. Door de oogspieren wordt het oog in de juiste richting
gedraaid.
Een oog is voor het grootste deel gevuld met een geleiachtige massa: het
glasachtig lichaam. Onder het harde oogvlies bevindt zich het vaatvlies. Deze
laag bevat veel bloedvaten en zorgt voor voeding. Achter de pupil ligt de
ooglens, rondom de ooglens ligt het straalvorming lichaam. Het hoornvlies,
straalvorming lichaam en de ooglens zorgen voor een scherp beeld. De
binnenste laag van het oog is het netvlies, hier liggen de lichtreceptoren. In het
centrum van het netvlies ligt de gele vlek, hier kun het scherpste zien. De
plaats waar de oogzenuw het oog verlaat, is de blinde vlek.
, Als je ergens naar kijkt, valt het beeld op het netvlies. Dit beeld is omgekeerd en verkleind
- In de lichtreceptoren ontstaan impulsen die naar het gezichtscentrum worden geleid. Deze
verwerken de impulsen zo, dat je het beeld goed en op juiste grootte waarneemt.
Je kunt dichtbij en veraf scherp zien, niet tegelijkertijd. Dit komt omdat de vorm van de ooglens
verandert
- Een ooglens hangt met lensbandjes in het straalvorming lichaam. Als je naar een voorwerp
ver weg kijkt, zijn de kringspieren (accommodatiespieren) in het straalvormig lichaam
ontspannen. Door de druk van het glasachtig lichaam wordt de doorsnede van het
straalvormig lichaam groot. Hierdoor worden de lensbandjes strak gespannen, de ooglens
wordt platter.
- Als je kijkt naar een voorwerp dichtbij trekken de kringspieren in het straalvormig lichaam
samen waardoor de doorsnede kleiner wordt. De lensbandjes worden minder strak
gespannen, de ooglens wordt boller.
Evenwijdige lichtstralen worden door de lens gebroken
- Convergeren door een bolle lens komen de lichtstralen achter de lens bij elkaar
(brandpunt)
- Divergeren door een holle lens lijkt het alsof de lichtstralen uit 1 punt komen, het
brandpunt ligt voor de lens.
- De afstand van het voorwerp tot de lens-as is de voorwerpsafstand (v), de afstand
van de lens-as tot het scherm heet de beeldafstand (b)
- Ooglenzen zijn altijd bol, door accommodatie verandert de brandpuntsafstand en
ontstaat altijd een scherp beeld.
Oogafwijkingen
- Bijziendheid de oogbol is te lang, voorwerpen dichtbij wel scherp maar veraf niet
- Verziendheid de oogbol is te kort, voorwerpen dichtbij niet scherp maar veraf wel
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper wenkesnijders. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
