Samenvatting van thema 5: Regeling en waarneming uit deel 5b van het boek Biologie voor Jou VWO. Alle begrippen worden duidelijk uitgelegd en alle belangrijke informatie uit het boek is verwerkt in de samenvatting. Sommige dingen zijn verduidelijkt met afbeeldingen en waar nodig heb ik de aantekeni...
Regelkringen & homeostase
Stressoren Veroorzakers van stress
Dynamisch evenwicht Verandert, maar keert weer terug naar normale niveau
Homeostase Het min of meer constant houden van de omstandigheden in een
organisme door middel van regelkringen zelfregulatie
Sensor: zintuigcel, neemt veranderingen in normwaarde waar
Controlecentra: hormoonklieren & neuronen (zenuwcellen)
Effectoren: weefsels en organen
Controlecentrum en effector
Negatieve terugkoppeling Toename resultaat zorgt voor remming proces
Positieve terugkoppeling Toename resultaat zorgt voor versterking proces
Celcommunicatie Hormoonstelsel en zenuwstelsel
Signaalmoleculen; hormonen & neurotransmitters
Binden aan receptoren op of in andere cellen: doelwitcellen
Exocriene klieren Klieren met een afvoerbuis; zweetklieren of speekselklieren
(excretie/uitscheiding)
Hormonen & hormonale regulatie
- Hormonen oa. groei, ontwikkeling, stofwisseling en voortplanting
- Hormonen regelen de werking van doelwitorganen
o Genregulatie: hormoon wordt opgenomen door de cel bindt in cytoplasma aan
receptoreiwit hormoon-receptorcomplex via kernporie in kernplasma
transcriptie gen vorming eiwit (enzym, hormoon of receptoreiwit)
o Hormoon bindt aan receptoreiwit op membraan vorming/activatie second messenger
(signaalmolecuul in de cel) activatie enzym doorgeven signaal aan volgend
signaalmolecuul/specifieke reactie/aanzetting tot genregulatie
o Adrenaline & noradrenaline kunnen door het membraan, maar oefenen ook invloed uit
met second messengers
- Signaalcascade: wanneer een signaal via meerdere schakels in de cel wordt doorgegeven
- Hormoonspiegel: concentratie van een bepaald hormoon ‘
Endocriene klieren: Hormoonklieren hebben geen afvoerbuis en geven de hormonen af aan het
bloed (secretie)
- Hypofyse
o Onder de hypothalamus (deel hersenen) ligt de hypofyse produceert hormonen
o Hypothalamus: controleert homeostatische regelmechanismen en bestuurt
hormoonstelsel
o Zenuwstelsel en hormoonstelsel zijn verbonden via neuronen in de hypothalamus
Neurosecretie: vorming van hormonen door neuronen
o Hypofyseachterkwab (neurohypofyse): hormonen komen via uitlopers neuronen in
hypofyse neurohypofyse geeft deze neurohormonen af aan het bloed
o Hypofysevoorkwab (adenohypofyse): neuronen in hypothalamus beïnvloeden
endocriene cellen in adenohypofyse door afgifte neurohormonen
Inhibiting hormonen: remmen productie hormonen door endocriene cellen
, Releasing hormonen: stimuleren productie hormonen door endocriene cellen
Worden afgegeven aan hypofyse-poortaderstelsel hormonen komen in
adenohypofyse stimuleren afgifte van hypofysehormonen
- Schildklier
o Produceert thyroxine
Stofwisseling: thyroxine stimuleert verbranding van glucose
Kinderen: thyroxine stimuleert eiwitsynthese groei & ontwikkeling
o TSH uit hypofyse stimuleert vorming schildklierweefsel, opname jood en productie
thyroxine. Thyroxine remt productie TSH.
o Te veel thyroxine toename stofwisseling rusteloosheid, eetlust & gewichtsverlies
o Te weinig thyroxine afname stofwisseling gewichtstoename, vermoeidheid, sneller
koud, achterblijven van lichamelijke en geestelijke ontwikkeling kinderen
Dwerggroei & beperkte geestelijke ontwikkeling: thyroxinetekort vanaf geboorte
Oorzaak: te weinig jood in het voedsel
- Eilandjes van Langerhans
o Groepjes celen in alvleesklier
o Alfa-cellen produceren glucagon & bètacellen produceren insuline regelen
bloedsuikerspiegel (glucoseconcentratie in het bloed)
o Koolhydraten worden in darmen verteerd tot o.a. glucose opname in bloed
Insuline: verlaagt glucoseconcentratie bloed
Versnelling transport glucose door membranen
Glucose glycogeen (in lever en spieren)
Glucose wordt omgezet in eiwitten en vetten
Glucagon: verhoogt glucoseconcentratie bloed
Glycogeen glucose (in lever en spieren)
Glucose wordt afgegeven aan bloed
- Nieren & bijnieren
o Nieren: epo stimuleert productie rode bloedcellen bij zuurstoftekort nieren
o Bijniermerg: produceert adrenaline
Stressvolle situaties
Snelle, kortdurende werking
Bevordert dissimilatie, omzetting glycogeen in glucose en afgifte glucose aan het
bloed snel handelen
o Bijnierschors: produceert corticosteroïden onderdrukken activiteit afweersysteem
Zenuwstelsel
Indeling op grond van bouw
- Centrale zenuwstelsel: grote hersenen, kleine hersenen, hersenstam en ruggenmerg
- Perifere zenuwstelsel: zenuwen
Indeling op grond van functie
- Animale zenuwstelsel: bewuste reacties, houding en beweging lichaam, reflexen
- Autonome/vegetatieve zenuwstelsel: werking inwendige organen
Neuronen & gliacellen
- Neuronen (zenuwcellen): geleiden impulsen en geven signaalmoleculen (neurotransmitters) af
- Gliacellen: kunnen delen, in tegenstelling tot neuronen. Veel meer gliacellen dan neuronen.
Zorgen voor stevigheid, bescherming, voeden neuronen, handhaving homeostase omgeving
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper annevos123. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
