EIGENTIJDSE GESCHIEDENIS – GE1V21003
Terwijl de vroegmoderne periode van het einde van de 15e tot het einde van de 18e eeuw de basis legde
voor de wereld zoals we die nu kennen, kreeg deze pas in de 19e en 20e eeuw de vorm die het vandaag de
dag heeft. Zowel op politiek, sociaal, economisch als cultureel vlak werden Europa en de wereld
geconfronteerd met onvoorstelbare gebeurtenissen en ontwikkelingen die elkaar in een adembenemend
tempo afwisselden.
Nieuwe ideologieën als liberalisme, socialisme en nationalisme brachten de bestaande orde in veel
landen, zowel binnen als buiten Europa, aan het wankelen. Pogingen om de internationale vrede te
handhaven werden verstoord door verwoestende wereldoorlogen en genocide. Industrialisatie,
wetenschappelijke en technologische vooruitgang zorgden voor hoop op een betere wereld, maar
effenden tegelijkertijd de weg voor de uitvinding van massavernietigingswapens en racisme (sociaal
darwinisme). Buiten Europa stonden nieuwe machten op in Amerika (de Verenigde Staten, Brazilië,
Mexico) en Azië (Japan, China, India) die hun deel van de groeiende wereldeconomie opeisten. Maar de
economische globalisering heeft niet alleen winnaars voortgebracht. Afrikaanse landen hebben zich
bevrijd van de ketenen van slavernij en kolonialisme, maar in veel gevallen niet van oorlog en
economische afhankelijkheid.
Aan het begin van het nieuwe millennium leek de wereld te zijn veranderd in een global village, maar niet
noodzakelijkerwijs een plezierige voor veel van haar inwoners. De verschillende werelddelen probeerden
samen te werken in internationale organisaties zoals de Verenigde Naties en de Europese Unie. Maar ze
waren niet noodzakelijkerwijs succesvol in het bestrijden van nieuwe bedreigingen, variërend van de
opwarming van de aarde en pandemieën tot internationaal terrorisme en een opkomende ‘nieuwe Koude
Oorlog’.
De rode lijn van deze cursus is ‘Europa in de wereld’. We beginnen in 1814-1815 toen na de
Napoleontische oorlogen de vrede terugkeerde op het Europese continent. We eindigen in 2024 om vast
te stellen dat de wereld in twee eeuwen tijd enorm veranderd is, maar tegelijkertijd nog altijd onderhevig is
aan soortgelijke dreigingen als toen, terwijl nieuwe zich inmiddels hebben aangediend.
Hoewel Europa zowel ons vertrekpunt als onze eindbestemming is, wil deze cursus geen eurocentrisch
perspectief bieden op de hedendaagse geschiedenis, integendeel. Deze cursus neemt je mee op een
historische reis die je naar alle uithoeken van de wereld brengt. En niet alleen om te bespreken hoe
Europa de buitenwereld beïnvloedde, maar ook om te ontdekken hoe historische gebeurtenissen en
processen in Afrika, Amerika en Azië het Europa zoals we dat nu kennen hebben gevormd.
LEERDOELEN
• Kritisch denken: kennis van en inzicht in de belangrijkste ontwikkelingen, thema's, structuren,
veranderingen en verbanden in de periode van de 19e eeuw tot nu;
• Kritisch denken: kennis van historiografische debatten over thema's in de periode van de 19e eeuw
tot nu;
• Primaire bronnen: kritisch omgaan met primaire bronnen;
• Onderzoeksvaardigheden: het uitvoeren van een beperkt onderzoeksproject naar een specifiek
historisch concept en het analyseren en gebruiken van een primaire bron;
• Schrijfvaardigheid: het schrijven van een kort werkstuk.
Werkcollege aantekeningen GE1V21003 Jeske Bouma
,INHOUDSOPGAVE
Leerdoelen ..........................................................................................................................................1
Week 1: Europese veiligheid en nationalisme als instrument tot natievorming .........................................4
werkcollege 1 – 23 april 2024.............................................................................................................8
schrijfopdracht .............................................................................................................................8
kranten als primaire bron...............................................................................................................9
werkcollege 2 – 26 april 2024........................................................................................................... 11
Politiek-ideologische ontwikkelingen, 1815 – 1914 ........................................................................ 12
Erfenis van Napoleonistische periode: Het ‘concert van Europa’.................................................... 13
Week 2: Slavernij, imperialisme en verzet ............................................................................................ 18
Thema’s en onderwerpen ............................................................................................................ 19
werkcollege 1 – 30 april 2024........................................................................................................... 21
Vragen bij Wiesner ...................................................................................................................... 21
Imperialisme: Achtergronden en definities ................................................................................... 24
The White man’s burden.............................................................................................................. 25
scramble for africa ...................................................................................................................... 28
werkcollege 2 – 3 mei 2024.............................................................................................................. 30
Eigenschappen slavernij.............................................................................................................. 30
Wanneer werd slavernij afgeschaft? ............................................................................................. 31
Rosemarijn Hoefte, ‘Indenture in the Long Nineteenth Century’ .......................................................0
Week 3: Eerste wereldoorlog, grote depressie en de opkomst van het totalitairisme ................................2
wERKCOLLEGE 1 – 7 MEI 2024 ..........................................................................................................2
Vragen bij Wiesner ........................................................................................................................3
Het Verdrag van Versailles – de verschillende doelstellingen ...........................................................5
de VOlkenbond .............................................................................................................................6
Week 4: Tweede wereldoorlog, holocaust en het ontstaan van een nieuwe wereldorde ............................7
Werkcollege 1 – 14 mei 2024 .............................................................................................................7
Verklaren van de Holocaust ...........................................................................................................8
Ian Kershaw, Working towards the Führer & Jan Gabrowski, The Blue POlice .................................. 10
Werkcollege 2 – 17 mei 2024 ........................................................................................................... 12
Peter Malcontent, Facing the past ................................................................................................ 13
Week 5: Dekolonisatie en Koude Oorlog .............................................................................................. 15
werkcollege 1 – 21 mei 2024 ............................................................................................................ 15
Situatie na 1945 .......................................................................................................................... 15
Del Pero: Incompatible universalisms: The United States, the Soviet Union, and the beginning of the
Cold War’ ................................................................................................................................... 16
Dekolonisatie en revoluties ......................................................................................................... 18
Werkcollege aantekeningen GE1V21003 Jeske Bouma
, Werkcollege 2 – 24 mei 2024 ........................................................................................................... 21
Soekarno en de Bandungconferentie............................................................................................ 22
De bandungconferentie: uitkomsten en nalatanschap: Amitav Acharya, ‘Studying the Bandung
Conference From a Global IR perspective’. ................................................................................... 25
Week 6: Liberalisering en globalisering ................................................................................................ 28
Werkcollege 1 – 28 mei 2024 ........................................................................................................... 28
liberalisering en olie-embargo...................................................................................................... 29
Liberalisering en het einde van de Koude Oorlog ........................................................................... 32
Fukuyama, “The end of history” ................................................................................................... 34
werkcollege 2 – 31 mei 2024 ............................................................................................................ 36
Europese integratie: van gemeenschap tot unie ............................................................................ 36
Verdrag van Maastricht................................................................................................................ 37
Luuk Middelaar, The Passage to Europe ....................................................................................... 38
De ‘grote belofte’ na de Koude Oorlog .......................................................................................... 39
Week 7: Nieuwe wereldwijde bedreigingen .......................................................................................... 41
Werkcollege 1 – 4 juni 2024 ............................................................................................................. 42
De Milieubeweging – Marvin Gaye ................................................................................................ 42
J.R. McNeill en Peter Engelke, The Great Acceleration: An Environmental History of the Anthropocene
since 1945. ................................................................................................................................. 43
Werkcollege 2 – 7 juni 2024 ............................................................................................................. 46
De oorlog in Oekraïne in historisch perspectief ............................................................................. 46
Internationale betrekkingen theorieën .......................................................................................... 47
IR-theorie en Oekraïne ................................................................................................................ 51
Werkcollege aantekeningen GE1V21003 Jeske Bouma
, WEEK 1: EUROPESE VEILIGHEID EN NATIONALISME ALS INSTRUMENT TOT
NATIEVORMING
Na Napoleontisch Frankrijk te hebben verslagen, vestigden de conservatieve monarchieën van
Oostenrijk, Groot-Brittannië, Pruisen en Rusland op het Congres van Wenen (1814-1815) een collectief
veiligheidssysteem dat ertoe bijdroeg dat er vijftig jaar lang geen grote interstatelijke oorlog plaatsvond in
Europa. Op binnenlands vlak probeerden ze de orde te herstellen en de verspreiding van sociale,
economische en democratische hervormingen, die hun oorsprong vonden in de industriële revolutie en
de Atlantische revoluties aan het einde van de 18e eeuw, te beperken. Buiten Europa droeg het Europese
Congres systeem van diplomatiek conferenties er toe bij dat de grote Europese mogendheden bij het
vergroten en beschermen van hun invloedssferen – zoals in het Ottomaanse Rijk – onderlinge conflicten
niet uit de hand lieten lopen.
Zoals jullie tijdens de laatste week van de cursus Vroegmoderne Geschiedenis hebben geleerd,
bleek de opkomst van nieuwe politieke ideologieën zoals socialisme, liberalisme en nationalisme moeilijk
te onderdrukken. In 1848 resulteerde deze in verschillende Europese landen in liberale en
nationalistische revoluties die door de heersende conservatieve elites met harde hand werden
neergeslagen. Om de onvrede onder de bevolking te beteugelen begonnen reactionaire en gematigde
krachten datzelfde nationalisme vervolgens te gebruiken als een verenigend politiek instrument. Dat werd
niet alleen zichtbaar bij de eenwording van Italië en Duitsland, maar ook bij de modernisering van het
tsaristische Rusland.
Werkcollege aantekeningen GE1V21003 Jeske Bouma
