Interculturele communicatie
Interculturele communicatie: het gaat om de bewustwording van de basiswaarden van onze eigen
cultuur. En om het herkennen van de basiswaarden van andere culturen.
Hoofdstuk 1; Wat is cultuur en wat is interculturele communicatie?
1.1 Cultuur: zichtbaar en onzichtbaar
Cultuur zou je kunnen zien als een ui, met vele verschillende schillen ofwel lagen. Van
de buitenste laag tot aan de diepste laag ga je van direct waarneembare zaken naar
onzichtbare of abstracte zaken. (edgar Schein)
1: Tastbare zaken/ artefacten (buitenste laag)
De eerste dingen die je opvallen. Je kunt het zien als waar een buitenlander naar kijkt
als hij in NL binnenkomt.
Bijvoorbeeld: fietspaden, gebouwen, grote ramen, mensen, kleding, bedrijfslogo, huisstijl,
medewerkers die formeel gekleed gaan, wat Nederlanders lunchen etc.
2: Normen en waarden
Ongeschreven en geschreven standaarden voor correct en gewenst gedrag.
- Normen: gedragsregels, hier kun je iemand op afrekenen.
Bijvoorbeeld: op tijd te komen, mag dit wel of niet?
- Waarden: zeggen of we iets goed of fout vinden.
Bijvoorbeeld: is het goed om op te staan voor iemand in de bus?
3. Basiswaarden (diepste laag)
Abstract en onzichtbaar; we leren ze al op jonge leeftijd -voor je 7 bent- en we zijn ons niet bewust
van de invloed die ze hebben op ons doen en laten.
1.2 Definitie van cultuur
Cultuur ‘met de grote C: literatuur, kunt, muziek, etc.
cultuur ‘met de kleine c: patronen van denken, voelen en handelen die we hebben aangeleerd. Daar
gaat het over in dit boek.
Geert Hofstede (wordt gebruikt in dit boek)
Cultuur is een collectieve mentale programmering die de leden van één groep onderscheidt met die
van andere groepen.
Edgar Schein
Een samenstelling van fundamentele veronderstellingen van een bepaalde groep, bedacht of
ontwikkeld tijdens een leerproces met betrekking tot externe aanpassingen en interne integratie.
Daarom overgedragen aan nieuwe leden als juiste manieren van waarnemen, denken en voelen.
Mijnd Huijser
Bestrijf cultuur als: comfort zone
De door een groep gedeelde normen en waarden zoals uitgedrukt in het gedrag van de leden van de
groep.
Fons Trompenaars
Cultuur is de manier waarop een groep mensen problemen oplost
1.3 Culturele programmering
Cultuur is aangeleerd (programmering) dit gebeurd via:
, - Opvoeding (hand schudden)
- Socialisatie (je leert dingen door met anderen om te gaan)
- Normen en waarden (opstaan voor ouderen in de bus)
- Waarnemingen (door om ons heen te kijken leer je hoe je wel of wil gedragen)
Je hebt 3 lagen van programmering:
1. Individu/ Persoonlijkheid
2. Cultuur
3. Menselijke cultuur
Voorbeeld: je kan dagenlang niets eten dan zegt de
- Menselijke natuur: eten met je handen
- Cultuur: met stokjes/ mes en vork / handen
- Individu: je kan zelf kiezen wat je wil
1.4 Cultuur en subculturen
Cultuur: de collectieve mentale programmering die de leden van één groep onderscheid van die van
andere groepen.
Hierin betekend collectief: groep of subgroepen.
Subgroepen: middenklasse cultuur, regionale cultuur, bedrijfscultuur.
Voorbeelden van subgroepen:
Werelddeel- Aziatisch of Amerikaans
Land- Nederlandse of Poolse cultuur
Etnische cultuur- Etnische minderheidsculturen in Nederland, zoals Marokkaans of Turks
Regio- Cultuur van Brabant of Friesland
Stad of platteland- De cultuur van de randstad
Geloof- Katholiek of protestants
Sociale klasse- Middenstand of arbeider
Geslacht- Verschillen tussen de cultuur van mannen en vrouwen
Leeftijd- Babyboomers of de vooroorlogse generatie
Beroep- Gezondheidszorg of techniek
Hobby- Voetbal of schaken
Bedrijfscultuur- Verschillen tussen de Hogeschool in Rotterdam of de Hogeschool in Utrecht
Culturen kunnen met elkaar overlappen.
Bijvoorbeeld: op scholen omdat je het vak of de studie allemaal interessant vindt.
1.5 Interculturele communicatie
Communicatie is het uitwisselen van informatie. Als je informatie geeft aan iemand anders ben je de
zender → jouw zending wordt gecodeerd met juiste taal, gebaren of non verbale houding. De
informatie wordt overgebracht door een kanaal, dat het medium van informatie is. Bij mondelinge
communicatie is het medium de lucht en ruimte. Het medium is dus de manier hoe je communicatie
wordt verstuurd (bijvoorbeeld ook schriftelijke communicatie, het medium is dan papier). De
ontvanger decodeert de boodschap en reageert hierop.
Alle communicatie vindt plaats in een context. Bijvoorbeeld een zakelijke context of familie context.
Interculturele communicatie: communicatie tussen zenders en ontvangers uit verschillende culturen.
Het vereist interculturele competentie, aangezien cultuureffect heeft op ieder onderdeel van het
communicatiemodel (zie hier beneden).
, - Een goed bedoelde boodschap, juist gecodeerd in de ene cultuur, kan een totaal andere,
zelfs zeer onbeleefde, betekenis krijgen zodra deze in een andere cultuur gedecodeerd
wordt.
- Ook kun je het verkeerde kanaal kiezen, bijvoorbeeld via e-mail ipv mondeling.
Vaak ben je je hier niet van bewust, omdat het hier gaat om culturele verschillen die zich in de
diepste, onzichtbare laag van de cultuur bevinden, de basiswaarden.
Grote valkuil in interculturele communicatie is in (negatieve) stereotypes denken en aannames maken.
1.6 Communicatieruis
Misverstanden kunnen worden veroorzaakt door een ruis in de communicatie. Ruis is alles wat een
boodschap verstoort of blokkeert, zorgt ervoor dat de boodschap niet begrepen wordt.
1. Externe ruis/fysieke: verstoring vanuit de omgeving, zorgt ervoor dat de ontvanger je
moeilijker zou zal begrijpen. Bijvoorbeeld iemand naast je praat zo hard dat jouw ontvanger
je niet kan verstaan.
2. Interne ruis/ psychologische: ruis omvat emoties, zorgen of persoonlijke vooroordelen die je
ervoor zorgen dat je minder aandacht hebt voor communicatie. Bijv verliefdheid.
3. Culturele ruis: ontstaat wanneer verschillende in culturele programmering de boodschap kan
beïnvloeden. Bijvoorbeeld de ene cultuur vindt veel oogcontact heel normaal, andere niet.
1.7 Het TOPOI-model
Het TOPOI-model is een schema dat kan worden gebruikt om te kun dealen met culturele ruis
(ontworpen door Edwin Hoffman). Het onderscheidt vijf gebieden op communicatie waar we
eventuele misverstanden kunnen achterhalen. Gebruik de vijf letters en het gebied waar ze staan als
een checklist om te reflecteren op een misverstand. Stel dan de 3 sleutelvragen voor interventie die
nodig kunnen zijn voor feedback of helderheid.