WETENSCHAPSFILOSOFIE SAMENVATTING II
Hoofdstuk 7: Kritisch Rationalisme: Science on Piles, Above a
Swamp
Titelverklaring: “Science does not rest upon solid bedrock. The bold structure of its theories
rises, as it were, above a swamp. It is like a building erected on piles.”
Twee methoden van kennisvergaring:
1. We verkrijgen kennis door te redeneren met ons verstand (rationalisme)
2. We verkrijgen kennis door middel van zintuiglijke ervaring (empirisme)
Logisch positivisten (hoofdstuk 5): de bron van kennis is de wetenschap, maar wat is kennis?
Karl Popper (1902-1994)
- Filosoof uit Wenen die in nauw contact stond met de logisch positivisten van de Wiener
Kreis (hield van rationalistische aanpak), maar was nooit lid
o Popper had kritiek op het positivisme en zijn benadering van de wetenschap
bleek heel anders te zijn dan die van de Wiener Kreis
- Door Karl Popper gingen we terug van empirisme naar (kritisch) rationalisme
o Boek: The Logic of Scientific Discovery
- Het fundamentele onderdeel dat de Wiener Kreis volgens Popper miste was dat theorie
altijd voorafging aan observatie.
“Everybody knows nowadays that logical positivism is dead. But nobody seems to suspect that
there may be a question to be asked here – ‘Who is responsible? or rather, ‘Who has done it?
[…] I fear that I must admit responsibility.”
- Popper omarmde vroeger het Marxisme, maar brak met deze organisatie na een
demonstratie, voelde zich schuldig dat hij aanhanger was.
- Popper ontmoet Alfred Adler: Individualpsychology
o De theorie van Adler bleef overeind, leidde ertoe dat Popper twijfel kreeg over de
wetenschappelijke waarde van theorieën die elke observatie konden uitleggen
van verificatie naar falsificatie
- Freud’s Oedipuscomplex: als klein jongetje wil je seks met je moeder en je vader
vermoorden. Dit is een voorbeeld van dat mensen hun theorieën gingen aanpassen, en
dat ze niet falsificeerbaar zijn. Dit Oedipuscomplex is dus niet falsificeerbaar, omdat
Freud zei dat iedereen die zegt dat hij deze gevoelens niet heeft (gehad), aan het
ontkennen is. Daarom kan je deze theorie nooit falsificeren.
Van verificatie, via confirmatie, naar falsificatie
- Demarcatiecriterium tussen wetenschap en non- wetenschap
o Popper worstelt net als Hume met inductieprobleem: hoe weet je, dat alle
zwanen wit zijn als je er maar 100 hebt gezien? We kunnen alleen maar gissen
naar kennis verificatie werkt niet goed en is te beperkend en streng (volgens
Carnap). Maar, Hume zegt dat alle kennis afhankelijk is van onze zintuigen,
Popper zegt dat verstand en zintuigen samen kunnen werken (verschil)
o Carnap stelde confirmatie (corroboratie) voor: een theorie moet in
overeenstemming zijn met empirisch vastgestelde feiten.
Maar, confirmatie was een te zwak demarcatiecriterium
o Popper stelde falsificationisme voor: we moeten op zoek gaan naar
verwerpingen voor onze theorieën.
De context of discovery is nodig om hypotheses te generen, en de context of justification is nodig
om statements te verifiëren.
Popper’s falsificationisme
Eerste aspect: Falsificeerbaarheid
- Hoe waarschijnlijker een uitspraak, hoe minder informatief deze uitspraak vaak is.
Voorbeeld: tomorrow it will either rain, or it will not.
[NAAM VAN AUTEUR] 1
, WETENSCHAPSFILOSOFIE SAMENVATTING II
- Een uitspraak moet te falsificeren zijn om wetenschappelijk te kunnen worden genoemd.
- Iedere theorie heeft een falsificator in zich, die maakt dat je een theorie zou kunnen
falsificeren.
- Marxisme werd gefalsificeerd, maar marxisten deden ad-hoc aanpassingen om de kritiek
te omzeilen.
- De theorie van Adler had geen falsificator, dus ook deze was niet wetenschappelijk
Tweede aspect: Informativiteit
- Alle falsificeerbare theorieën zijn informatief. Hiermee onderscheiden we niet alleen
wetenschap en pseudowetenschap, maar ook informatief van non-informatief.
Derde aspect: Feilbaarheid (fallibility)
- “We do not know; we can only guess.”
o We kunnen alleen maar gissen naar de waarheid, maar we zullen deze nooit
bezitten.
- Het beste wat we kunnen doen is leren van onze fouten Popper noemt dit de negative
way to truth.
Kennis groeit door gissen en weerleggen; trial and error
- Geen inductieve methode (zoals de logisch positivisten), maar deductief redeneren, want
dat is wel logisch.
- Deductieve methode start met een algemene uitspraak en gaat dan naar specifiek. Het
lastige aan deze methode is dat je niet zeker weet of de eerste uitspraak de waarheid is,
dit kun je ook niet weten volgens Popper, je moet het aannemen.
Kritisch Rationalisme
- Popper was een rationalist
- Popper was het met Immanuel Kant eens dat onze zintuiglijke capaciteiten kunnen
samenwerken met ons verstand. We zien de wereld an sich niet, maar we zien de wereld
alleen door onze theorieën.
- Aangeboren kennis bestaat, we zijn geen tabula rasa bij onze geboorte, we hebben
aangeboren theorieën die ons in staat stellen om regelmatigheid in de wereld te
ontdekken.
- Maar, Popper is het niet met Kant zijn absolutisme eens: deze aangeboren theorieën zijn
niet zeker, vaak worden ze niet vervuld.
o Observatie is altijd selectief, wetenschapper zal een bepaald standpunt innemen
o Het zoeken naar regelmatigheden en structuren in de natuur leidt tot dogmatisch
denken, want dit is er vaak helemaal niet.
Het rationaliteitsprincipe in de sociale wetenschap
- In de twee boeken die Popper schreef tijdens WOII, past hij zijn falsificatiemodel ook toe
op sociale wetenschappen.
- Sociale wetenschappen hebben een eigen tool nodig om de wetten te ontdekken:
Verstehen, de methode van sympathieke verbeelding of ‘het begrijpen’.
o Maar, sociale wetenschappen zijn complexe systemen, bestudeerd door beperkte
wezens (mensen) geen wetten, maar trends. We moeten dan ook niet bang
zijn voor falen. Vereist wel een kritische houding, niet alleen op wetenschappelijk
vlak.
- Popper: er is maar een methode, hiermee worden zowel natuur- als sociale
wetenschappen onderzocht.
o Popper ontwikkelt een rationaliteitsprincipe (hoofdstuk 13)
o In de sociale wetenschap maken we gebruik van “situational description and
analysis”. : we can try, conjecturally, to give an idealized reconstruction of the
problem situation in which the agent found himself and to that extent make the
action understandable, that is to say, adequate to his situation as he saw it.
[NAAM VAN AUTEUR] 2
, WETENSCHAPSFILOSOFIE SAMENVATTING II
Kritiek op het Kritsch Rationalisme
- Moeten we wel een hele theorie verwerpen? Veel mensen vinden Popper te naïef.
- Soms maken pseudosciences (zoals astrologie) falsificeerbare claims, maar dit kun je
dan niet tot non-wetenschap rekenen.
- Negative way to truth: het voegt niets toe om een foute theorie te vervangen met een
andere foute theorie.
- Inductie gaat vooraf aan deductie: hoe weten we dat het dier dat we observeren een
zwaan is?
Reader Popper tekst 2
- Popper stelt een pluralistische visie voor waar drie werelden met elkaar samenhangen
(realisme)
Hij onderscheidt de volgende werelden:
1. Wereld 1: Alle fysieke objecten. Deze wereld kunnen we volgens Popper ook weer
opdelen in biologische objecten en niet-levende objecten, maar het is een vage
scheidingslijn.
2. Wereld 2: De wereld van mentale of psychologische toestanden of processen, of van
subjectieve ervaringen. Vooral voor mensen is deze wereld erg belangrijk. Deze wereld
kun je op verschillende manieren opdelen:
a. Een onderscheid tussen menselijk en dierlijk bewustzijn
b. Een onderscheid tussen bewuste ervaringen en dromen
c. Een onderscheid tussen bewuste ervaringen en subjectieve ervaringen etc.
- Het bestaan van wereld 2- objecten wordt soms ontkend, vooral door materialisten en
fysicalisten.
3. Wereld 3: De wereld van de menselijke creaties, zoals talen, verhalen, mythes, kunst,
maar ook vliegtuigen en airports (en andere bouwkunde). Hier kunnen we een
onderscheid maken tussen wetenschap en fictie en tussen de wereld van de kunsten en
de bouwkunde. Veel wereld 3- objecten behoren ook tot wereld 1.
Materialisten en fysicalisten zijn het niet met Popper eens, zij zijn van mening dat alleen wereld 1
(wereld van de fysieke objecten) bestaat. Volgens hen bestaat een muziekstuk (wereld 3) niet,
maar de opnames en optredens die we ervan hebben wel (wereld 1). Volgens de fysicalisten is
de belangrijkste belichaming de herinnering in de geest van zowel de muzikant als de luisteraar.
Popper’s pluralisme vs. dualisme & monisme
- Popper is het eens met alles wat de monist zegt, behalve met zijn ontkenning van wereld
2 & wereld 3- objecten.
- Popper is het eens met de dualist, behalve met het geloof dat de Vijfde Symfonie
geïdentificeerd moet worden met onze ervaringen.
o Wanneer een muziekstuk beoordeeld wordt, is het een wereld 3- object. Daarom
kunnen dualisten en monisten volgens Popper nooit zeggen dat een muziekstuk
‘marvelous’ was, ze kunnen alleen maar zeggen wat mensen ervan vonden.
Popper: “Ik stel voor dat er een wereld 3 is van de producten van de menselijke geest, en ik
probeer te laten zien dat de objecten van wereld 3 in een zeer duidelijke zin echt kunnen zijn,
heel reëel: ze kunnen echt zijn in die zin dat ze een causaal effect op ons kunnen hebben, op
onze wereld 2 ervaringen, en verder op onze wereld 1 hersenen, en dus op materiële lichamen.”
Wereld 3- objecten
- Zijn wereld 3-objecten, zoals de zwaartekrachttheorie van Newton echt?
o Popper’s antwoord op dit probleem is dat objecten van wereld 3 echt zijn; echt in
zekere zin zoals de betekenis waarin de fysici fysieke krachten en velden van
krachten zouden noemen. Dit realistische antwoord moet echter worden
verdedigd door rationele argumenten.
[NAAM VAN AUTEUR] 3
