6 Het begin van de oorlog
Oorzaak en belang van de Tweede Punische Oorlog (p. 52, 54 en 56)
Missus Hannibal in Hispaniam primo statim adventu omnem exercitum in
Nadat Hannibal naar Spanje was gestuurd, richtte hij meteen bij zijn eerste komst de aandacht van het hele leger
35 se convertit; Hamilcarem iuvenem redditum sibi veteres milites credere;
op zich; de oude soldaten geloofden dat Hamilcar als jongeman aan hen was teruggegeven;
eundem vigorem in voltu vimque in oculis, habitum oris lineamentaque s
zij zagen dezelfde levendigheid in zijn gezicht en kracht in zijn ogen, gezichtsuitdrukking en gelaatstrekken.
intueri. Dein brevi effecit ut pater in se minimum momentum ad favorem
Vervolgens heeft hij in korte tijd bereikt dat de gelijkenis met zijn vader de meest onbelangrijke beweegreden was
conciliandum esset. Nunquam ingenium idem ad res diversissimas,
om steun oor zich te winnen. Nooit was eenzelfde karakter meer geschikt voor zeer verschillende dingen,
parendum atque imperandum, habilius fuit. Itaque haud facile discerneres
gehoorzamen en bevelen. Dus had je niet makkelijk kunnen onderscheiden
40 utrum imperatori an exercitui carior esset; neque Hasdrubal alium
of hij bij de opperbevelhebber of het leger geliefder was; en Hasdrubal wilde niet een ander
quemquam praeficere malle ubi quid fortiter ac strenue agendum esset,
iemand liever aan het hoofd stellen wanneer iets moedig en krachtig gedaan moest worden,
neque milites alio duce plus confidere aut audere.
en de soldaten waren met een ander als aanvoerder niet meer vol vertrouwen en moed.
Plurimum audaciae ad pericula capessenda, plurimum consilii inter ipsa
Hij had zeer veel moed om gevaarlijke acties te beginnen, zeer veel inzicht tijdens de
pericula erat. Nullo labore aut corpus fatigari aut animus vinci poterat.
gevaren zelf. Door geen enkele inspanning kon of zijn lichaam vermoeid worden of zijn geest overwonnen worden.
45 Caloris ac frigoris patientia par; cibi potionisque desiderio naturali,
Hij kon hitte en kou even goed verdragen; de hoeveelheid eten en drinken werd door een natuurlijk verlangen,
non voluptate modus finitus; vigiliarum somnique nec die nec nocte
niet door genot bepaald; de tijden van waken en slaap werden noch door dag noch door nacht
discriminata tempora; id quod gerendis rebus superesset quieti datum;
gescheiden; wat aan tijd over was van zijn werkzaamheden werd aan rust gegeven;
ea neque molli strato neque silentio accersita; multi saepe militari sagulo
deze werd noch met een zacht bed noch door stilte bereikt; velen zagen hem dikwijls bedekt met een korte
1
, opertum humi iacentem inter custodias stationesque militum conspexerunt.
soldatenmantel op de grond liggend tussen de wachten en wachtposten van de soldaten.
50 Vestitus nihil inter aequales excellens: arma atque equi conspiciebantur.
Zijn kleding onderscheidde zich helemaal niet tussen zijn leeftijdsgenoten: zijn wapens en paarden werden
Equitum peditumque idem longe primus erat; princeps in proelium ibat,
bekeken. Van de ruiters en infanteristen was hij ook veruit de beste; als eerste ging hij het gevecht in, als laatste
ultimus conserto proelio excedebat. Has tantas viri virtutes ingentia vitia
verliet hij het nadat de strijd geleverd was. Enorme fouten evenaarden deze zo grote kwaliteiten van de man,
aequabant, inhumana crudelitas, perfidia plus quam Punica, nihil veri, nihil
onmenselijke wreedheid meer dan Punische onbetrouwbaarheid, helemaal geen achting voor waarheid,
sancti, nullus deum metus, nullum ius iurandum, nulla religio. Cum hac
helemaal geen achting voor heiligheid, geen enkele vrees voor de goden, geen enkel respect voor een eed, geen
55 indole virtutum atque vitiorum triennio sub Hasdrubale imperatore meruit,
enkel godsdienstig besef. Met deze natuurlijke aanleg voor voortreffelijke eigenschappen en fouten heeft hij
nulla re quae agenda videndaque magno futuro duci esset praetermissa.
gedurende drie jaar onder opperbevelhebber Hasdrubal dienst gedaan, waarbij geen enkele zaak achterwege is
gelaten die gedaan en gezien moest worden door een grote toekomstige aanvoerder.
Hannibal redt zich uit een hinderlaag (p. 68, 70 en 72)
Perventum inde ad frequentem cultoribus alium, ut inter montanos,
Daaropvolgend kwam men bij een ander gebied, voor tussen bergbewoners, dichtbevolkt.
populum. Ibi non bello aperto sed suis artibus, fraude et insidiis, est prope
Daar werd hij niet door een open gevecht maar door zijn eigen tactiek, bedrog en hinderlagen, bijna omsingeld.
circumventus. Magno natu principes castellorum oratores ad Poenum
De bejaarde leiders van de bergdorpen kwamen als woordvoerders bij de Puniër,
260 veniunt, alienis malis, utili exemplo, doctos memorantes amicitiam malle
berichtend dat zij, geleerd hebbend van het ongeluk van anderen, een nuttig voorbeeld, liever de vriendschap van
quam vim experiri Poenorum; itaque oboedienter imperata facturos;
de Puniërs wilden leren kennen dan hun macht; dat zij daarom gehoorzaam zijn bevelen zouden uitvoeren;
commeatum itinerisque duces et ad fidem promissorum obsides acciperet.
hij moest proviand en gidsen voor de tocht aannemen en gijzelaars als garantie voor hun beloftes.
Hannibal nec temere credendum nec †asperandos† ratus, ne repudiati
Hannibal meende dat zij niet blindelings geloofd moesten worden en ook niet geprikkeld moesten worden,
aperte hostes fierent, benigne cum respondisset, obsidibus quos dabant
opdat zij niet afgewezen openlijk vijanden werden, en toen hij vriendelijk geantwoord had, nadat de gijzelaars die
2
, 265 acceptis et commeatu quem in viam ipsi detulerant usus, nequaquam ut
zij gaven ontvangen waren en hij gebruik had gemaakt van de proviand die zij zelf naar de weg hadden gebracht,
inter pacatos composito agmine duces eorum sequitur.
volgde hij hun gidsen in een geordende colonne volstrekt niet zoals tussen vreedzame volkeren.
Primum agmen elephanti et equites erant; ipse post cum robore peditum
De olifanten en ruiters vormden de voorhoede; zelf marcheerde hij met de kerntroepen van de infanterie
circumspectans sollicitus omnia incedebat. Ubi in angustiorem viam et ex
achteraan alles aandachtig in de gaten houdend. Toen men bij een smallere weg was gekomen, waar aan één
parte altera subiectam iugo insuper imminenti ventum est, undique
kant van bovenaf een uitstekende bergrug overheen hing, barstten van alle kanten de barbaren los uit hun
270 ex insidiis barbari a fronte ab tergo coorti, comminus eminus petunt, saxa
hinderlagen van voren van achteren, vielen aan man tegen man uit de verte, lieten enorme rotsblokken naar
ingentia in agmen devolvunt. Maxima ab tergo vis hominum urgebat. In
beneden rollen naar de colonne. Het grootste geweld van de mannen drong van achteren aan.
eos versa peditum acies haud dubium fecit quin, nisi firmata extrema
Het leed geen twijfel dat de tegen hen opgestelde slaglinie van de infanterie, als de achterhoede niet versterkt
agminis fuissent, ingens in eo saltu accipienda clades fuerit.
zou zijn geweest, een geweldige nederlaag in die pas had moeten lijden.
Tunc quoque ad extremum periculi ac prope perniciem ventum est; nam
Ook toen kwamen ze in het ergste gevaar en dichtbij de ondergang; want,
275 dum cunctatur Hannibal demittere agmen in angustias, quia non, ut ipse
terwijl Hannibal aarzelde zijn colonne omlaag te laten gaan in de bergpas, omdat hij niet, zoals hij zelf
equitibus praesidio erat, ita peditibus quicquam ab tergo auxilii reliquerat,
de ruiters tot bescherming was, een dergelijke hulp voor de infanterie in de rug had achtergelaten,
occursantes per obliqua montani interrupto medio agmine viam insedere,
hielden de bergbewoners die van opzij kwamen aanrennen de weg bezet nadat ze de colonne in het midden
noxque una Hannibali sine equitibus atque impedimentis acta est.
hadden doorbroken, en heeft Hannibal één nacht doorgebracht zonder ruiters en bagage.
Hannibal trekt de Alpen over (p. 74)
Postero die iam segnius intercursantibus barbaris iunctae copiae saltusque
De volgende dag, toen de barbaren al minder actief zich ertussen wierpen, zijn de troepen verenigd en is de pas,
280 haud sine clade, maiore tamen iumentorum quam hominum pernicie,
niet zonder verlies, echter met een grotere ondergang van lastdieren dan van mensen, overgetrokken.
3
