Inhoud
Week 1 2
College Ethiek 2
College Herstelgerichte zorg bij mensen met een psychiatrische kwetsbaarheid 4
College Recht 6
College Stemmingsstoornissen, Angst- en dwangstoornissen 9
Werkgroep Angst- en dwangstoornissen 20
Werkgroep Organisatie van de GGZ; Wanneer is anders anders?; Neurocognitieve
stoornissen 20
Werkgroep Stemmingsstoornissen 23
Week 2 25
College Crisisopname 25
College Psychotische stoornissen 30
College Therapeutische relatie en therapeutisch milieu 33
College Verslavingsproblematiek 35
Werkgroep Psychotische stoornissen en Zelfverwonding 40
Werkgroep Recht en Ethiek 41
Werkgroep Therapie- en behandelvormen in de GGZ 42
Werkgroep Verslavingsproblematiek 46
Week 3 49
College Autisme en ADHD 49
College Persoonlijkheidsstoornis 54
Werkgroep ASS/ADHD 57
Werkgroep Persoonlijkheidsstoornis 58
1
,Week 1
College Ethiek
Wilsbekwaamheid vanuit Ethische Perspectief
De WGBO spreekt over beslisbekwaamheid als de patiënt in staat is tot een redelijke
waardering van zijn belangen ter zake. Het gaat om redelijk, over met je verstand. Het moet
wel begrijpelijk zijn ook voor anderen en het moet over het onderwerp gaan dat nu op tafel
ligt.
Volgens het ministerie van Justitie is een patiënt wilsbekwaam als hij blijk geeft van de op
zijn bevattingsvermogen afgestemde informatie begrijpen. Het gaat erom dat om die
beslissing die hier en nu op tafel ligt. Daar is informatie over gegeven in een begrijpelijke taal
voor de patiënt. Het gaat niet alleen om de goede dingen van een onderzoek of
behandeling, maar ook over wat gebeurt er als ik niks doe.
Wilsbekwaamheid wil dus zeggen dat:
- Iemand moet begrijpen wat zijn belang is in deze situatie
- De informatie is afgestemd op bevattingsvermogen van patiënt en gerelateerd aan
de vraag die nu ter tafel ligt.
- Niet alleen de informatie over de behandeling, maar ook over het te verwachten
nut/belang ervan is besproken
- Het moet voor de patiënt helder zijn wat er gebeurt als er niet behandeld/onderzocht
wordt.
Beoordeling Wilsbekwaamheid is context-afhankelijk. De variabele Standaard
Het ligt er maar aan in welke situatie, waar gaat het nu over, waar bevinden we onszelf nu.
Dit noemen we context-afhankelijk (variabele standaard/risicogerelateerde standaard).
Risico-gerelateerde standaard wil zeggen: Hoe hoger het risico, hoe hoger de eisen aan de
beslisbekwaamheid. De mate van beslisbekwaamheid moet variëren al naar gelang de
risico’s die verbonden zijn aan de keuze/beslissing.
Risico: de uitkomst van de afweging van de ernst van de eventuele schade en de
waarschijnlijkheid dat het zal ontstaan. Het gevolg van de ernst van de schade die je zou
kunnen voorspellen en de mate waarin dat ook te verwachten valt.
De uitkomst van het proces is niet een onafhankelijk criterium vanuit dat proces, maar een
onlosmakelijk onderdeel daarvan: de uitkomst is de laatste fase van dat proces.
Beoordeling Wilsbekwaamheid is context-afhankelijke
Hoog complexe situatie stelt hoge eisen aan ons begripsvermogen: Jongen van 12 jaar met
hersentumor die geen chemo/bestraling meer wil. Ofschoon dat statistisch gezien een
hogere overlevingskans geeft. Moeder is akkoord, vader niet. Vader gaat naar de rechter,
moeder wint.
Situatie niet hoog complex, maar besluit wel fikse consequenties voor patiënt stelt dat de
eisen aan besef en waardering van de informatie ook hoog zijn: hartpatiënt die niet
gereanimeerd wil worden
Wel of geen toestemming levensreddende of ingrijpende/belastende behandeling of gunstig
risk-benefit-ratio (risico/opbrengst verhouding). Als het om levensbedreigende of ingrijpende
2
,ingrepen gaat zijn de eisen aan de beslisvaardigheid hoger. Jonge vrouw met anorexia.
Handen acrocyanose, adem ketotisch, zwakke pols, lage lichaamstemperatuur.
Levensbedreigend, maar weigert de handeling.
De vraag die centraal staat is of de beslisvaardigheid van de patiënt goed is. Wij zijn nogal
geneigd om te zeggen als een patiënt een onverstandige beslissing maakt, deze gelijk als
wilsonbekwaam te zien.
Beoordeling Wilsbekwaamheid staat los van de context. De vast/theoretische standaard
Het risico (het mogelijke gevolg) van het besluit van de patiënt staat los van de beoordeling
van diens wilsbekwaamheid.
Kritiek op de variabele standaard: Door variabele standaard wordt teveel nadruk gelegd op
het principe van weldoen waardoor verleiding om paternalistisch te handelen groot is.
Het twee-stappen-model zegt: Stel weest vast of iemand incompetent/niet wilsbekwaam is
en handel vervolgens paternalistisch (toegestaan)
Beoordeling Wilsbekwaamheid
- Wat is de aanleiding om vragen te stellen bij wilsbekwaamheid van patiënt?
Weigering van noodzakelijke behandeling, abrupte psychologische verandering,
opvallend vlotte toestemming voor zeer belastende behandeling
- Welke waarde weegt het zwaarst? Zelfbeschikking (autonomie) of Weldoen (bestwil)
- Moet er een deskundige bij komen? Psycholoog, psychiater, neuroloog,
orthopedagoog)
- Is een gesprek/discussie met patiënt mogelijk? ik wil het behandelplan met u
bespreken, maar ik vrees dat u niet goed kunt begrijpen..
- Zijn er alternatieven voor de behandeling/het onderzoek? Voor- en nadelen op een
rijtje; feiten duidelijk. Kan dat goed in de woorden van de patiënt vertaald worden?
- Informed Consent stelt hoge eisen aan cognitieve functies. Wat te doen bij
bijvoorbeeld dementerende of verstandelijk beperkte patiënten? Emoties,
identiteitsbesef en levensgeschiedenis zeggen wellicht ook veel over de patiënt zijn
wil
- Tijdelijke wilsonbekwaamheid; besluit uitstellen? Of juist ingrijpen?Psychotische
patiënten; onrustig en opgewonden, kortdurend sederen. Daarnaast patiënt
voorstellen om langwerkende depot neuroleptica te accepteren
- Partiële wilsonbekwaamheid; wie voor de ene beslissing onbekwaam is, hoeft dat
niet voor de andere beslissing te zijn. Daarom bekwaamheid van patiënt per concrete
beslissing beoordelen.
Hoe beoordeel ik of de patiënt de informatie begrepen heeft?
- Was de verstrekte informatie toegesneden op bevattingsvermogen van de patiënt?
- Wat zegt (ook non-verbaal) de patiënt over de verstrekte informatie? Als iemand
alleen maar naar buiten zit te kijken, is de informatie waarschijnlijk niet aangekomen.
- Welke vragen stelt de patiënt (of juist niet)? Als iemand alleen maar ja en amen zegt
moet je wel bij jezelf denken dat er iets mis is.
- Zitten er duidelijke tegenstrijdigheden in de uitlatingen van de patiënt? Iemand heeft
het waarschijnlijk niet goed begrepen en moet je het dus nog een keer op een
andere manier uitleggen.
3
, - Kan de patiënt zijn motieven voor een bepaalde keuze onder woorden brengen? Kan
iemand om die en die reden vertellen waarom hij voor die keuze heeft gekozen.
Wie beslist?
- Probleem: als de patiënt niet meer kan beslissen, moet iemand anders het voor hem
doen.
- Oplossing: In gesprek blijven, ook met wilsonbekwame patiënten. Deze mag geen
willoos object worden.
- Uitgangspunt: behandeling vermeerderd lijden niet en draagt bij aan welbevinden.
Familie lijdt vaak aan tragische bias (benadrukken lijden) en personeel aan rooskleurige bias
(bagatelliseren)
Verschillende visies en vooral emoties maken overleg en samenwerking tussen betrokkenen
soms moeilijk.
Ethische problemen bij wilsbekwaamheid
- Als de patiënt instemt met de behandeling/onderzoek. Is deze dan wilsbekwaam?
- Als de patiënt zijn toestemming weigert, is deze dan wilsonbekwaam?
- Manipuleren van informatie over:
- Aard en doel van onderzoek/behandeling
- Te verwachten risico’s/gevolgen van wel/niet behandelen
- Alternatieven voor de voorgestelde behandeling?
- Huidige gezondheid en vooruitzichten bij wel/niet behandelen.
- Niet voldoende nuanceren in tijd, ruimte en onderwerp
- Het betwijfelen van wilsbekwaamheid is potentiële inbreuk op diens waardigheid.
Zeker als de patiënt besef heeft van wat er speelt.
- Patiënt wilsonbekwaam verklaren bij meningsverschil tussen patiënt en hulpverlener.
Ethiek en Wilsonbekwaamheid
Het is beschamend en grievend om wilsonbekwaam verklaard te worden.
In de manier waarop met wilsonbekwaamheid van patiënten wordt omgesprongen zit veel
ethiek. Kan je iemand ‘respectvol’ opsluiten?
Terughoudendheid bij toepassen van drang en dwang is moreel veruit te prefereren
Maar mag niet ontaarden in besluiteloosheid bij gevaar voor patiënt en omstanders.
Lafheid en paternalisme liggen beide op de loer.
College Herstelgerichte zorg bij mensen met een psychiatrische kwetsbaarheid
In 1795 Bevrijdde de Franse arts Pinel psychiatrische patiënten uit hun ketenen.
Psychiatrisch kwetsbare mensen kom je tegen in de GGZ, MGZ en AGZ;thuis, in de buurt, in
het (psychiatrische) ziekenhuis, in de ouderenzorg, in de geboortezorg etc. Ze zijn kind,
puber, volwassene, oudere.
Normaal gedrag versus psychiatrisch gedrag
Angst tegenover angststoornis; Somberheid tegenover depressie; stemmen horen tegenover
psychose; en Persoonlijkheid en persoonlijkheidsstoornis.
4