Duurzame delta
Hoorcollege 1
Definieren van delta
Fysische geograaf: delta is een gebied waar getijde, golven en rivieren zorgen voor landschap vormende
processen. Landschap vormende processen.
Ecoloog (specialisatie in biologie, flora en fauna, hoe werken ecosystemen, milieuvraagstukken): delta is een
gebied met ecosystemen op overgang van zoet naar zout water
Waterbouwkundige ingenieur (veel rekenen van stabiliteit dijken, computermodellen) (kortere tijdschalen dan
fysische geograaf): delta is gebied dat overstroombaar is vanuit zowel zee als rivieren
Binnenvaartschipper: gebied met overslaghavens voor zeevaart en binnenvaart, die verbonden zijn door
langzaam-stromende rivieren en brede kanalen, goed bevaarbaar
Boer op schouwen duivenland (eigen omgeving waar boerderij staat, wat nodig om te telen, grondlagen,
droogte): gebied waar we wonen, waar boerderij staat. Het zijn de akkers waar wij al generaties lang
aardappelen telen. Kleipolders, met zout grondwater …
Afbakenen van de delta .
Fysisch geograaf: (tot 1200 na chr.)Erosie en sedimentatie, zand van zeebodem omhoog en bracht naar kust,
dus bijna heel nederland delta.
Nu niet meer, kust is vastgelegd, dijken gebouwd, in riviergebied nauwelijks sedimentatie.
Ecoloog: geleidewlijk zoet en zout water en mengt, bijzonder ecosystemen. Maar nu dammrn met scherpe
scheiding water soort
Waterbouwkundig: wat is gebied dat kan overstromen
Binnenvaartschipper: netwerken van kanalen, wat erachter ligt maak niet uit. Havens en hoe verbonden
Boer: directe omgeving
Alle actoren hebben andere afbakeningen door achtergrond en ideeen.
Oorsprong van de term delta.
In griekse tijd door Ptolomeus in geographoa: beschrijving van landschappen, vooral beschrijving van volkeren
in verschillende gebieden in romeinse rijk. Delta werd gedefinieerd: splitsing van rivieren was driehoek,
driehoek in Grieks alfabet is delta.
In 1830 kwam begrip opnieuw: gebied waar zand en klei wordt afgezet door rivieren/zee en nieuw land wordt
gevormd. Alleen gebruikt door fysisch geografen en niet in volksmond. Bij waterbeheer terecht gekomen na
watersnoodramp. Na deze ramp kwam commissie ter bescherming van zuidwest Nederland, moesten zorgen
dat toekomst niet nog een keer zou gebeuren (plan ter bescherming van zuidwest Nederland) na oorlog
kwamen beginselen van deze ideeën al (inpoldering, dijken, zoetwater). In dit plan moeten ze naam geven aan
het gebied, dus niet beschrijven (gebied rond zeearmen, riviermonding), en werd deltagebied. Plan werd
deltaplan genoemd en deltacommissie.
Twee samenhangende verhaallijnen:
- Strijd tegen de zee
- Wij hebben geweldige deltakennis (moesten gevoel van trots hebben wat bereikt hebben). Blijkt ook
uit monumenten bij afsluitdijk en deltawerken en Oosterschelde kering. Kritiek hierop is
waterbouwhoogmoed, overschatten onszelf. Moeten ook kritisch kijken
Gebruik van term deltaplan: veehouderij, zorg, belastingdienst, onderhoud kerkgebouwen. Deltaplan heeft
betekenis van iets krachtigs, iets oplossen.
Framing
,Kennis – actor – positie – netwerk
- Framing vertalen als vangen van werkelijkheid in foto of schilderlijst
- Betekenis geven aan dingen of situaties door waarnemingen te organiseren en ordenen
- Classificeren en aanbrengen van hiërarchie; wat telt wel en wat telt niet
-
- Veelheid aan feiten maakt framing nodig om betekenis te geven aan het leven
Framing in natuurwetenschappen: moeilijk begrip, zij bestuderen wereld als outsider, kijken neutraal naar
wereld en meten. Mensen buiten natuurwetenschappen zeggen: outsider positie is een theoretisch frame. Je
moet wel weten wat je moet meten.
Waarom nadenken over framing?
- Creëert waarheid
- Frames zijn altijd deelwaarheden
- Gebaseerd op aannames
- Raken altijd aan belangen
- Sluiten uit door (mis)representatie
- Liggen vaak ten grondslag aan conflicten
- De termen ‘duurzaam’ en ‘delta’ zijn frames
- Waterbeheer en ruimtelijke planning zit vol met frames
Waar vinden?
- Plaatjes, fotos
- Taal en woorden
- Gebouwen, infrastructuur
- Praktijk en instituties
Reflectie is belangrijk, want:
- Gaat gepaard met re-framing
- Doorgaande complexe, open-ended vraagstukken
- Achterhalen van ingesleten aannames en pre-concepties
- Doorgronde actoren, conflicten en belangentegenstellingen
- Nodig voor bedenken alternatieven
- Nodig voor duurzame delta
Beknopte geschiedenis van mens – natuur – omgeving
Feodalisme en vroegkapitalistische ontwikkeling:
Ontgingen: leenheren en ‘copers’. Verdeling van land en ontwikkelinge van burgerij en zelfstandige boeren: zelf-
bestuur (heemraden) in polders door edelen, kerk, grondbezitters en stadsbesturen. Probeerde leenheer weg te
houden, zo eerst wateschappen ontstaan (niet perse deocratie)
Vaak conflicten heemraden en steden; afsluiting waterpeil en dam. Conflicten achterland want wilde andere
waterpeilen. Dam ligt vaak midden in stad.
Waterbeheer: hydraulische techniek en stedelijk ontwerp: kanalen, havens, pieren,s sluizen > hoofdnetwerk van
steden.
Ontwikkeing in 4 stedelijke groepen (riviersteden, steden in rijn schelde estuarium,
Eerste ingenieur: Simon Stevins
Benaderingen deltawetenschappen
Positivistisch:
, - Werkelijkheid bestaat, onafhankelijk van waarnemer
- Een mogelijke verklaring
- Probleem is objectief af te bakenen
- Wetenschap is op afstand onafhankelijk
- Ziet kennis als neutraal
Nuttig om: te begrijpen hoe deltasysteem werkt, begrijpen wat effecten van maatregelen kunnen zijn
Toegepast door: natuurwetenschappers en sociaal-wetenschappers
Perspectief: globaal perspectief, bekijkt deltas/omgeving vanuit de positie van een outsider
Methodes: boringen, watermonsters, enquêtes, satellietbeelden (meten is weten)
Constructivistisch:
- Werkelijkheid bestaat, afhankelijk waarnemer
- Meerdere mogelijke verklaringen
- Meerdere theorieën van wat her probleem is
- Wetenschap is context gebonden
- Kennis subjectief, gebaseerd op de positie van de onderzoeker
Nuttig om: begrijpen wat standpunten en gedrag is van actoren en delta, begrijpen hoe conflicten in deltas
ontstaan, beoordelen van ontwikkelingen en beleid in deltas op duurzaamheid, rechtvaardigheid, etc.
Toegepast door: antropologen, filosofen, sociaal-wetenschappers
Perspectief: leefwereldperspectief, bekijkt vanuit positie van insider
Methodes:
Framing is politiek: bij framing hebben altijd sommigen mensen er baat bij, winnaars en verliezers
Positie nemen als onderzoeker:
Onderzoeker verduidelijkt positie in relatie tot context van het onderzoek
DPSIR
Pressure: druk op systeem, er wrodt iets onttrokken, ontbossing
State: verandering in toestand van systeem, kenmerken systeem veranderne
Impact: gevolg voor mens en natuur
Response
Hoorcollege 2
Kustprocessen
Getijden: hoog- en laagwater door getijdensysyteem
Golfbasis: plek in water waar waterdeeltjes niet meer bewegen (0.5 * golflengte)
Golflengte en golfhoogte
Stormgolven is optelsom van verschillende golven
Na storm gaan golven uitdempen -> zwaartekracht en watermoleculen trekken aan elkaar. Kleinste golflengte
als eerst weg, van klein naar groot. Grootste blijft over -> deining (restant van stormgolven) (zandtransport naar
kust)
Ontstaan golven: opwekkende kracht; wind, kleine golven botsen tegen andere kleine golven en gaan samen tot
grotere golven
Kenmerken van golven: hangen af van; wind duur, wind sterkte, afstand waarover de wind waaide, afstand tot
de bron
Noorde weste storm gevaarlijker dan zuid west want komt recht op Nederland en ander schaaft er langs.
Daarnaast heeft de wind ook langer om af te leggen, afstand is groter, dus meer impact