Europees Strafrecht
Onderdeel Punt Bladzijde
Hoorcollege 1 1.1 – 1.7 2–4
Introductie
Hoorcollege 2 2.1 – 2.9 5–8
Rechtsmacht en rechtsmachtconflicten
Hoorcollege 3 3.1 – 3.13 9 – 15
Harmonisatie van materieel en formeel strafrecht
Werkgroep 1 4.1 – 4.6 16 – 18
Europeanisering, rechtsmacht en harmonisatie
Hoorcollege 4 5.1 – 5.16 19 – 25
Uitlevering en overlevering
Werkgroep 2 6.1 – 6.6 26 – 28
Uitlevering en overlevering
Hoorcollege 5 7.1 – 7.12 29 – 34
Wederzijdse rechtshulp en het Europees onderzoeksbevel (EOB)
Werkgroep 3 8.1 – 8.5 35 – 36
Wederzijdse rechtshulp en het Europees onderzoeksbevel (EOB)
Hoorcollege 6 9.1 – 9.17 37 – 42
Overdracht en overname van strafvervolging en strafexecutie
Werkgroep 4 10.1 – 10.6 43 – 44
Overdracht en overname van strafexecutie
1
,Hoorcollege 1
Introductie
1.1 Actualiteiten
Uitleveringen en overleveringen met Polen, terwijl er twijfels zijn of wederzijdse erkenning in
die verhouding terecht is omdat er vraagtekens worden geplaatst bij de Poolse rechtsstaat.
Ontwikkeling en inzet van het Europees OM. Het EOM is een Europese vervolgingsinstantie,
momenteel gericht op het bestrijden van EU-fraude. Let op: dit is niet hetzelfde als EuroJust,
omdat EuroJust puur coördinerend is.
1.2 Ontwikkeling
De landsgrenzen zijn van minder groot belang door bijvoorbeeld technologische
ontwikkelingen. Mensen bewegen zich gemakkelijker en criminaliteit beweegt mee, dus
wordt de noodzaak om samen te werken ook groter.
In EU-context zijn de landsgrenzen nog minder geworden door de vier vrijheden. Eventueel
kan daardoor juist wel forumshopping gaan spelen, maar vooral in de context van
forumshopping by authorities.
Bijvoorbeeld door het oprichten van tribunalen of berechting door het Internationaal
Strafhof is informatie-uitwisseling ook gemakkelijker.
Er is dus ook een toegenomen bereidheid om soevereiniteit gedeeltelijk af te staan in ruil
voor samenwerking. Denk aan: NAVO, VN, Raad van Europa, Europese Unie, Raad van
Europa. Er worden bindende afspraken gemaakt, regelgeving wordt onderling afgestemd,
invloed vanuit Straatsburg.
2
,1.3 Verschillende Europa’s
- Raad van Europa, hieronder valt het EVRM.
- Europese Unie, met Europese Raad (regeringsleiders) voor de algemene koers van de
EU en Raad van Ministers/De Raad, zie VEU.
- Schengenzone, eigenlijk binnen de EU.
- Eurozone
- Douanezone
Op verschillende Europa-niveaus is ook verschillende regelgeving.
1.4 Sleutelmomenten Europees Strafrecht
- Situatie voor Schengen
Europese Gemeenschap van Kolen en Staal, om oorlogen te voorkomen.
Samenwerking met name op economisch terrein, hetgeen is uitgegroeid tot de
interne markt. Nog geen strafrechtelijke bevoegdheden.
- Schengen (1990)
Op initiatief van lidstaten, later ook geïncorporeerd in EU-recht. Hiermee werd vrij
verkeer van personen gefaciliteerd.
- Maastricht (1992)
Introductie strafrechtelijke bevoegdheden voor de EU, als gevolg van vrij verkeer.
Bevoegdheden zijn wel met enige voorzichtigheid/voorbehoud geformuleerd, op
basis van pijlerstructuur:
1. Economie
2. Buitenlands veiligheidsbeleid
3. Strafrechtelijke bevoegdheden
Tot 2009 was voor alle strafrechtelijke regelgeving ook unanimiteit vereist, vooral
gericht op bepaalde elementen.
- Amsterdam (1998)
Ruimte van vrijheid, veiligheid en rechten geïntroduceerd, waarna er toegewerkt
werd naar een intensief systeem van samenwerking dat gebaseerd was op
wederzijdse erkenning.
- Lissabon (2009)
Het huidige verdrag, waarin los van de pijlerstructuur is gewerkt: complete merger of
the pillars. Allerlei wetgeving kon makkelijker worden aangenomen en unanimiteit
was niet langer vereist.
1.5 Ruimte van vrijheid, veiligheid en recht (sinds Verdrag van Amsterdam)
Gaat uit van een EU zonder binnengrenzen, wat verwijst naar vrij verkeer van personen. Het
is deels vooral een politieke rechtvaardiging, die verklaart waarom bevoegdheden op een
bepaalde manier geformuleerd zijn. Dat vrij verkeer in de praktijk ook de rechtvaardiging is,
kan niet zonder meer worden aangenomen.
3
, Alles waartoe de EU bevoegd is, wordt gezien als rechtvaardiging voor justitiële
samenwerking. Een definitie voor delict X maakt samenwerken makkelijker, terwijl je soms
gewoon iets wil aanpakken op EU-niveau.
1.6 Uitvoering Europees strafrecht
Primair: Verdragen
Secundair: Richtlijnen (alleen rechtstreekse werking onder voorwaarden) en verordeningen
(wel rechtstreekse werking)
Het verdrag noemt dit rechtshandelingen.
Verloopt via artikel 82 jo. 83 VWEU, gewone wetgevingsprocedure.
Op grond van art. 86 VWEU is unanimiteit vereist, zeker voor zeer ingrijpende gevallen, maar
als dat niet lukt dan kunnen 9 lidstaten een alternatieve procedure starten.
1.7 Bronnen Europees strafrecht
- Verdrag van Lissabon (VEU+VWEU)
Primair Unierecht, dus er kunnen verplichtingen voor lidstaten uit voortvloeien.
- EU-grondrechtenhandvest
Primair Unierecht (zie art. 6 VEU), heeft dezelfde status als verdragen dus directe
doorwerking en verdedigingsrechten.
- EVRM
- Secundair Unierecht: Richtlijnen (staan in verbinding met Handvest), Kaderbesluiten,
Verordeningen
- Internationale verdragen
- Nationale implementatiewetgeving
Let op: er is verschil tussen implementatiewetgeving en uitvoeringswetgeving.
- Rechtspraak Hof van Justitie EU
- Rechtspraak EHRM
4
