Samenvatting
Samenvatting ~ Maatschappijleer h4
- Vak
- Maatschappijleer
- Niveau
- VWO / Gymnasium
In dit document vindt u een samenvatting over hoofstuk 4: parlementaire democratie.
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 7 pagina's
Voorbeeld 2 van de 7 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Parlementaire democratie H3 MAATSCHAPPIJLEER§1 – Wat is democratie?
Vrede van Münster = vredesverdrag = vrede van Westfalen (1648)
- maakte een eind aan lange tijd van conflicten en godsdiensttwisten in Europa
- centraal in dit verdrag staat: erkennen van soevereine staat
o Soevereiniteit: staat oefent op een bepaald, duidelijk, begrensd gebied het hoogste gezag uit en heeft geweldsmonopolie
o Staat kan bepalen welke wetten er gelden en wie macht heeft
‘Burgers hebben belang bij een systeem van soevereine staten waarbij alle macht bij één vorst/heerser ligt.’
‘Als er geen soevereine vorst is, is het alternatief een oorlog van allen tegen allen.’ Thomas Hobbes
o Soeverein bepaald alles: uitoefen geweld, uitdelen straffen, maken wetten en bepalen inhoud onderwijs
Politiek: gaat over het maken van keuzes waaraan allen in een staat zijn gebonden.
- Maakt overheidsbeleid en voert dit uit om maatschappelijke problemen op te lossen
- Wetten worden uitgevoerd door de ‘dienaren van de macht’ (ministers, ambtenaren, politie en leger)
- Dilemma van politiek 1. snel, daadkrachtig en efficiënt besturen (kijk naar doelmatig resultaat)
2. maximale participatie van burgers in politiek (proces van democratische besluitvorming / belangen afwegen)
Democratie: het volk regeert Directe democratie: volk heeft directe zeggenschap en stemt zelf over belangrijke beslissingen
Indirecte (representatieve) democratie: volk kiest vertegenwoordigers die beslissingen nemen
Voordelen: verschillende instituties controleren elkaar (trias politica)
kenmerken
Parlementair stelsel = bevolking kiest door verkiezingen een parlement
- op basis van hiervan wordt een bestuur van ministers/staatssecretarissen gevormd (kabinet)
- staatshoofd (koning) meestal niet gekozen en heeft beperkte macht
Presidentieel stelsel = bevolking kiest parlement en president
- president staat aan hoofd regering en kan ministers benoemen en ontslaan
- heeft vaak geen ontbindingsrecht (recht om parlement te ontbinden)
1. Individuele vrijheid: je mag mening uiten en binnen grenzen van vastgelegde wetten leven zoals je wilt
2. Politieke grondrechten: iedereen vanaf 18 jaar mag stemmen, zich verkiesbaar stellen en een politieke partij/vereniging oprichten
3. Wettelijk beperkte bevoegdheden: burgers mogen nooit zomaar worden aangehouden en geweld mag alleen in bepaalde situaties
4. Onafhankelijke rechtspraak: rechters staan los van parlement/regering, politici en bestuurders moeten die beslissingen accepteren
5. Persvrijheid: media controleren machthebbers en moeten het volk informeren
In de grondwet staat
Taken en bevoegdheden van de drie machten
Politieke grondrechten
Regels politieke besluitvorming
Media zijn vrij en overheid moet ervoor zorgen dat ze over de juiste informatie beschikt
De Nederlandse staat
- 1814) Nederland wordt een constitutionele monarchie (taken/bevoegdheden koning zijn in grondwet vastgelegd)
- 1848) Europese landen komen in opstand tegen soevereine machthebbers
Koning Willem II besloot dat ook in Nederland macht koning grondwettelijk beperkt moest worden
- 2024) Koning/koningin moet zich houden aan grenzen die regering aangeeft
Nederland is parlementaire democratie met constitutionele vorst (macht vorst is vastgelegd in grondwet)
Autoritair regime ( = dictatuur): wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht niet van elkaar gescheiden maar in handen van kleine groep
- Geen onafhankelijke rechtspraak: machthebbers kiezen rechters waardoor burgers niet beschermd worden tegen overheid
- Grondrechten niet gerespecteerd: vrijheid van godsdienst of recht op privacy bestaat meestal niet
- Oppositiepartijen vaak verboden: politieke tegenstanders worden gevangengezet, gemarteld of vermoord
- Verkiezingsfraude/manipulatie: om te winnen frauderen machthebbers de uitslag
- Geen persvrijheid: media staat onder censuur van overheid
-> Soorten regimes
1. Ideologische: communistische partij alle macht (Noord-Korea)
alleen aanhangers ideologie (geheel ideeën machthebbende partij) kunnen politieke invloed uitoefenen
indoctrinatie: opdringen van bepaalde mening
2. Religieuze ( = theocratie): godsdienst is verheven tot staatsideologie (Iran)
bevolking mag stemmen maar niet-gekozen geestelijke leiders moeten politieke besluiten goedkeuren
3. Militaire: leger heeft alle macht en leider is een militair (Myanmar)
, Parlementaire democratie H3 MAATSCHAPPIJLEER
§2 - Politieke stromingen
Bijna alle politieke partijen ontstaan uit een ideologie: samenhangend geheel van ideeën over de mens en de gewenste samenleving
Heeft standpunten over: 1. Waarden en normen (normen komen voort uit waarden)
2. Sociaaleconomische verhoudingen (linkse en rechtse ideologieën onderscheiden zich)
De drie hoofdstromingen
1. Liberalisme | Belangrijke waarde = vrijheid | rechts
Economische vrijheid
Minder regels / vrijemarkteconomie / lagere belastingen
Persoonlijke vrijheid
Homohuwelijk / euthanasie / genotsmiddelen
2. Socialisme | Belangrijke waarde = solidariteit en gelijkheid | links
Ontstaan als reactie op slechte werkomstandigheden
- Communisten probeerden revoluties onder arbeiders te veroorzaken
Eerlijke verdeling van kennis, inkomen en macht
Tegenwoordig sociaaldemocratie: vrijemarkteconomie is wenselijk, maar met uitgebreidere verzorgingsstaat
3. Confessionalisme | Belangrijke waarde = christelijk geloof | midden
Confessie = geloofsovertuiging
Gaat uit van organische staatsopvatting: alle onderdelen zijn afhankelijk van elkaar en functioneren alleen in samenhang
Tegenwoordig christendemocraten
- Rentmeesterschap: mensen moeten goed zorgen voor de aarde die God ons heeft toevertrouwd
- Solidariteit (= naastenliefde): zorgen voor kwetsbare groepen in samenleving
- Gespreide verantwoordelijkheid: mensen verantwoordelijk van elkaar en overheid heeft slechts aanvullende rol
> maatschappelijk middenveld: organisaties als sportverenigingen en schoolbesturen
Andere politieke stromingen
Ontideologisering: verdwijnen van een ideologie als leidraad voor hoe de samenleving moet worden ingericht
-> Gevolg = nieuwe stromingen en partijen
Ecologisme (GroenLinks & Partij voor de Dieren)
- Wederzijdse afhankelijkheid tussen mensen en natuurlijke omgeving staat centraal
- Economische waarden (economische groei) moeten ondergeschikt worden gemaakt aan ecologische waarden (duurzaamheid)
Populisme (PVV & Forum voor Democratie)
- Zegt namens het volk te spreken (zetten zich af tegen politieke elite en komen op voor ‘gewone burger’
- Niet ideologisch en hebben zeer nationalistische standpunten (tegen immigratie)
Progressief: vooruitstrevende politieke ideeën gericht op de toekomst (homohuwelijk / abortus / klimaat)
Conservatief: behoudende politieke ideeën gericht op heden en verleden. Geen voorstander van veranderingen
Reactionair: willen dat de situatie van vroeger terugkeert
Kosmopolitische partijen: hebben een open houding naar andere landen en culturen, benadrukken dat samenwerking nodig is
Nationalistische partijen (populisten): zien globalisering als bedreiging en willen land op meerdere gebieden afsluiten
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper boudyn. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,26. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 76747 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen