Dit is een samenvatting van de historische context Duitsland in Europa uit het boek Feniks Geschiedenis 4/5/6 VWO. Het betreft de geschiedenis van Duitsland van 1918 t/m 1991. De dikgedrukte woorden zijn begrippen die bij de methode horen. Met deze samenvatting heb je de lange teksten uit het boek ...
Paragraaf 1 ~ Duitsland: van de 1e naar de 2e wereldoorlog
Duitsland in het najaar van 1918
De oorlogvoerende landen in WW1 waren uitgeput. Duitsland wilde nog 1 veldslag leveren
om te winnen. Dit lukte niet door de extra Amerikanen. Von Hindenburg en Ludendorff
wisten dat het tevergeefs was maar wilden geen wapenstilstand ondertekenen -> eer
leger. Ze hoopten dat het parlement dit deed. Het was voor veel Duisters een onverwachte
schok dat het slecht ging, jarenlang hoorden ze alleen maar positief nieuws door de
censuur en propaganda. Er kwam onrust en het leger wilde niet meer vechten. Keizer
Wilhelm II was niet meer welkom in Duitsland.
Op de rand van een burgeroorlog
Sociaaldemocraten ondertekende in Compiègne de wapenstilstand. Toch was er veel
spanning -> veel doden, honger en tekorten. Politiek gezien ook sterk verdeeld. Grootste
deel was sociaaldemocraat en kwam op voor de arbeiders. Verder had je de conservatieve
elite die weer een keizer wilden. Ook probeerden veel extremistische groepen de regering
ten val te brengen, zoals de communisten (Spartakisten) die een revolutie wilden.
Het ontstaan van de Republiek van Weimar
Er was in 1919 een burgeroorlog tussen linkse en rechtse groepen. Er kwamen
verkiezingen, driekwart van de stemmen werd behaald door de SPD, Centrum (katholiek)
en DDP (liberaal). Parlement kwam in Weimar samen, na de periode van een keizerrijk
werd Duitsland nu de Republiek van Weimar. Er moest een nieuwe grondwet komen met
3 principes: democratie, gelijkheid voor de wet en rechten en vrijheden voor iedereen.
Parlement had wetgevende macht en regering uitvoerende. Ook had je een rijkspresident
die door volk gekozen ws, mocht regeringen ontslaan en de noodtoestand uitroepen
(democratie beschermen).
De vrede van Versailles
Er werd in Versailles onderhandeld (zonder Duitsland erbij). Ze mochten pas tekenen
nadat het beslist was anders zou de oorlog hervat worden. Verdrag luidde als volgt:
1) Gebiedsafspraken -> veel grondgebied afstaan. In noorden aan Denemarken, in
oosten aan Polen en Elzas-Lotharingen aan Frankrijk. Ook koloniale bezittingen
afstaan.
2) Militaire afspraken -> vooral door Frankrijk om oorlog aan Franse grens te
voorkomen. Klein leger, geen luchtmacht, geen vloot meer. Geen wapenindustrie
en Rijnland werd gedemilitariseerd.
3) Financiële afspraken -> herstelbetalingen van 132 miljard goudmark
De dolkstootlegende
Duitsland was verbaast: hoe kon het trotse en sterke leger nou verloren hebben? Veel
mensen vonden dat het door de politici of delen van het volk kwam -> het dappere leger
kreeg een dolk in de rug. De ene groep vond dat het door grootkapitaal kwam, de anderen
door de joden. Versailles was de schuld van de Duitse politici. Veel wantrouwen in
Republiek van Weimar, enorm veel verschillende regeringen.
De eerste economische crisis en het Dawesplan
Het lukte Duitsland niet om de herstelbetalingen te voldoen. Ze moesten veel schepen etc
afgeven en waren veel gebied kwijt. Toch deed Duitsland zijn best. Frankrijk bezette het
, Ruhrgebied, Duitsland riep arbeiders op tot staking, om die lonen te kunnen betalen werd
geld bijgedrukt, hyperinflatie. Amerikaan Charles Dawes had een oplossing in 1924, het
Dawesplan. Er kwam een nieuwe munt in Duitsland en Amerika leenden veel geld om de
economie te herstellen. Zo kon Duitsland herstelbetalingen aan FR en GB doen, en deze
konden vervolgens weer schulden aan VS terugbetalen. De werkloosheid daalde en de
lonen stegen, verhouding met buitenland verbeterde. In Verdrag van Locarno erkende
Duitsland de westgrens.
De tweede economische crisis
Het economische herstel was tijdelijk, Duitsland was afhankelijk van de Amerikaanse
leningen en dus kwetsbaar. Er kwamen problemen in Amerika. Er werd daar veel
geproduceerd door vraag tijdens WW1. Toen de vraag af nam kwam er overproductie,
daalden de prijzen en moesten mensen ontslagen worden. In 1929 was de beurskrach die
leidde tot veel faillissementen van banken en bedrijven. Uiteindelijk werd het een
wereldcrisis en Duitsland werd door de afhankelijkheid hard getroffen. Werkloosheid steeg
torenhoog en de Republiek van Weimar kon het niet oplossen, steeds meer voorkeur naar
extreme partijen.
De opkomst van Hitler
Meer aanhang voor politici die een andere richting van de samenleving beloofden, zo ook
Hitler. Sloot zich aan bij de extreemrechtse NSDAP. Die nationaalsocialisten waren tegen
kapitalisme, communisme, liberalisme, democratie, verdrag van Versailles etc. Maar vooral
tegen joden, het antisemitisme. Hiermee onderschijdt de NSDAP zich van het facisme.
Het Duitse nationaalsocialisme is eigenlijk facisme + racisme. Facisme heeft 4 kenmerken:
1) Eenheid van de natie, individuele belangen ondergeschikt
2) Verheerlijking geweld en militarisme
3) Gevoel en intuïtie belangrijker dan verstand
4) Er is een natuurlijke ongelijkheid tussen mensen, diegene die boven je staat moet
je volgen
Hitler komt aan de macht
Hitler pleegde in 2023 in München een mislukte staatsgreep. Schreef Mein Kampf toen hij
zijn straf uit zat. Na zijn vrijlating ging hij meedoen aan de democratie en maakte van de
NSDAP een politieke partij, haalde weinig stemmen toen het economisch goed ging. Er
waren in de Republiek van Weimar allemaal verschillende partijen die lastig konden
samenwerken. De werkloosheid liep verder op en NSDAP kreeg meer aanhang en werd
een massaorganisatie. Ook aanhang door hoe Hitler campagne voerde: propaganda,
massabijeenkomsten en goede toespraken. Hitler werd in 1933 rijkskanselier doordat de
NSDAP de grootste partij was en er geen andere regering gevormd kon worden.
De NSDAP aan zet
Hitler organiseerde gelijk nieuwe verkiezingen, hij wilde absolute meerderheid om zo
zonder andere partijen te kunnen regeren. Die verkiezingen waren een heftige strijd met
veel geweld. Vlak voor de verkiezingen vloog het Rijksdaggebouw in brand en Hitler gaf de
communisten de schuld. Er kwam een noodtoestand en Hitler kreeg van van Hindenburg
de bevoegdheid om alles te kunnen doen zolang er maar orde kwam, dit kon volgens de
grondwet. Hitler verwachtte nu absolute meerderheid maar dat lukte niet. Toen verbood
hij de KPD en had hij opeens wel de meerderheid. Er was een vergadering over de
machtigingswet en de regering kreeg veel rechten van de Rijksdag. Hitler had de
grondwet veranderd en dus vrij spel.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper db6. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,39. Je zit daarna nergens aan vast.
