Ervaringen van patiënten met het
hyperemesis gravidarum
spreekuur
Scriptie kwalitatief onderzoek
29 MEI 2023
ACADEMIE VERLOSKUNDE AMSTERDAM
Eefje de Boer 642198
Bregje Jimmink 658291
Begeleiders: Lianne Holten en Aafje Sluis
, ABSTRACT
Introductie: Hyperemesis gravidarum (HG) is van een ernstige vorm van misselijkheid en braken bij
zwangere vrouwen die kan leiden tot verschillende gezondheidsproblemen. HG gaat vaak gepaard
met ernstige negatieve psychosociale gevolgen. Uit onderzoek blijkt dat psychologische interventies
zoals counseling, in combinatie met een medicamenteuze behandeling de uitkomsten bij vrouwen met
HG mogelijk zou kunnen verbeteren. Dit onderzoek evalueert de ervaringen van HG patiënten met het
telefonische spreekuur van het OLVG-ziekenhuis te Amsterdam. Het doel van dit onderzoek is de
zorg, informatie en ondersteuning voor HG patiënten te verbeteren.
De hoofdvraag van dit onderzoek is: “Hoe ervaren hyperemesis gravidarum patiënten het telefonische
spreekuur van het OLVG-ziekenhuis te Amsterdam?”.
Methode: Er heeft een kwalitatief onderzoek plaatsgevonden met behulp van de Abbreviated
Grounded Theory. Er zijn zes semigestructureerde interviews afgenomen met behulp van een topic
list bij patiënten die deelgenomen hebben aan het HG spreekuur. De data is open, axiaal en selectief
gecodeerd met behulp van MAXQDA.
Resultaten: Uit de analyse zijn vier thema’s en een overkoepelend thema naar voren gekomen. Het
eerste thema is contact, hierbij ligt de focus op de continuïteit van zorg, de consulten op afstand en de
bereikbaarheid van het spreekuur. Het tweede thema is erkenning, waarbij de nadruk ligt op de
erkenning van HG en de daar bijkomende problemen waarmee patiënten met HG worden
geconfronteerd. Het derde thema richt zich op de behandeling. Dit thema benadrukt het flexibel
aanpassen van medicamenteuze behandeling, de regelmatige check-ups van de effectiviteit van de
behandeling en de toegang tot rehydratie. Het vierde thema is hoop, waarbij de focus ligt op het
bieden van optimisme en het perspectief van cliënten op een eventuele volgende zwangerschap. Het
overkoepelend thema is: “maakt het verschil”.
Discussie: Uit de analyse blijkt dat respondenten tevreden zijn over het telefonische HG spreekuur.
Hierbij kwam naar voren dat continuïteit op afstand zeer gewenst is, erkenning een positief effect
heeft, vroegtijdige signalering van belang is en dat het HG spreekuur hoopgevend is. De
onderzoekers adviseren om het spreekuur in het OLVG te continueren en dat er
meerdere ziekenhuizen in Amsterdam een HG spreekuur oprichten. Vanwege de
beperkte steekproefgrootte en het gebrek aan datasaturatie, bevelen de onderzoekers
aan om vervolgonderzoek te doen naar het telefonische HG spreekuur.
1
, Introductie
Het OLVG is In januari 2022 gestart met een telefonisch spreekuur voor hyperemesis gravidarum
patiënten. Het telefonische HG spreekuur is een nieuwe vorm van zorg die ontstaan is vanuit de wens
van zorgverleners om patiënten een betere behandeling, informatievoorziening en ondersteuning te
bieden. Daarnaast was het vergroten van continuïteit van zorg bij deze patiënten ook een belangrijke
reden voor het oprichten van het HG spreekuur. Deze telefonische consulten zijn een vorm van een
tertiaire volksgezondheidinterventie, waarbij het doel is om het hoogste niveau van functioneren te
herstellen, de nadelige effecten van ziekte te verminderen en ziektecomplicaties te voorkomen (Brug
et al., 2007). Elke maandag neemt de verloskundige contact op met de patiënten, waarbij ze haar
werk vaak vanuit huis uitvoert. De frequentie van het contact wordt bepaald door de verloskundige in
samenspraak met de patiënt, waarbij er wekelijks of om de week contact plaatsvindt. Wanneer er
sprake is van een taalbarrière, schakelt de verloskundige een tolk in.
Hyperemesis gravidarum (HG) is een aandoening die voorkomt bij zwangere vrouwen waarbij er
sprake is van een ernstige vorm van misselijkheid en braken waardoor problemen ontstaan zoals
metabolische stoornissen, uitdroging, snel gewichtsverlies en een verstoorde elektrolytenbalans
(Jansen et al., 2021; McCarthy et al., 2014). In 2021 hebben Jansen et al. vier criteria opgesteld
welke alle vier aanwezig moeten zijn om de diagnose HG te stellen. De vier criteria zijn: de
symptomen moeten voor de zestiende week gestart zijn, misselijkheid en braken waarvan ten minste
één ernstig moet zijn, niet normaal kunnen eten en/of drinken en een sterke beperking op het
dagelijks functioneren. De prevalentie van HG is 0,2-3,6% (Prins et al., 2019).
Er zijn verschillende theorieën over de multifactoriële etiologie van HG en tot op heden blijft deze
onduidelijk (McCarthy et al., 2014). In een onderzoek van Fejzo et al. (2018) zijn de twee genen:
GDF15 en IGFBP7 sterk in verband gebracht met een hoger risico op het ontwikkelen van HG.
Vrouwen met HG in de voorgeschiedenis hebben 15-80% meer kans op HG in een volgende
zwangerschap (Dean et al., 2018).
HG is geassocieerd met obstetrische complicaties zoals een laag geboortegewicht, vroeggeboorte en
small for gestational age baby’s (Bailit, 2005; Jansen et al., 2023; Dodds et al., 2006; Veenendaal et
al., 2011). Uit een recente meta-analyse van Jansen et al. (2023) blijkt dat HG het risico op
vroeggeboorte (<34 weken) verhoogt (OR 2,81) en een lager geboortegewicht (<1500 gram) kan
veroorzaken.
Onderzoek van Dean et al. (2018) laat zien dat HG vaak gepaard gaat met ernstige negatieve
psychosociale gevolgen. Deze gevolgen zijn schuldgevoelens, sociale isolatie en gedachten hebben
over afbreking van de zwangerschap. Er zijn aanwijzingen dat deze gevolgen na de zwangerschap
aan kunnen houden. Bij 20% van de vrouwen met HG zijn er meldingen van posttraumatische stress
symptomen (Dean et al., 2018). In een ander onderzoek naar de perspectieven van vrouwen op HG
en de behandeling ervan, rapporteerden de vrouwen een gebrek aan steun van zorgprofessionals.
2
