Bedrijfsrecht
Hoorcollege 9 januari 2024: Inleiding recht + literatuur internationaal en Europees
recht
Tentamen: enkel meerkeuze.
Wat is recht?
Bij ondernemingen: veel afspraken over rechtspersonen, eigendommen.
Recht is het geheel van regels en normen die voor de overheid zijn vastgesteld en erkend en door de
overheid worden gehandhaafd, om vreedzaam samen te leven. Dat alles volgens afspraken verloopt.
Rechtssystemen:
- Common law: uitspraken zijn bepalend hoe het recht zich ontwikkeld. VS, Canada.
- Civil law: wetten zijn basis van het systeem van het recht. NL, Japan.
- Islamic law: gebaseerd op religie, afspraken tussen mensen.
Vaak mengvormen.
De organisatie, de onderneming, het management
Strategisch management: structuur van organisatie, product wat je hebt, marketing en sales, merken.
Personeelsmanagement: mensen optimaal inzetten, uitzendkrachten, vaste kern, directie,
management, afdelingen.
Operations management: hoe is de organisatie georganiseerd?
Financieel en commercieel management: financiële verslaglegging, auditing, control.
Juridisch management: loopt door alle disciplines heen. Houden toezicht op alle contracten, maken
vaak verslagen van verschillende raden.
Het recht loopt door de vele disciplines van de onderneming heen en geeft kansen en mogelijkheden
maar ook bedreigingen en belemmeringen. Bijv. octrooi = bescherming intellectuele eigendommen.
Bronnen van recht
De wet (formele zin; samen met de regering en Staten-Generaal zijn gemaakt), jurisprudentie
(uitspraken van rechters), gewoonte en gebruiken (boek 6, artikel 248; veemarkten), verdrag (EU,
internationale verkoop, merken; afgesloten tussen (lid)staten).
Indelingen recht
Privaatrecht: o.a. verbintenissenrecht en goederenrecht.
Publiekrecht: o.a. strafrecht, bestuursrecht en staatsrecht.
Materieel recht: wetten in materiële zin. Toezien op wetten en plichten van mensen. Strafrecht.
Formeel recht: wetten in formele zin. Hoe het materieel recht wordt gehandhaafd. Wetboek van
strafverordening.
Formeel recht is niet hetzelfde als wetten in formele zin: verschil wetten die door de regering tot
stand zijn gebracht (= wetten in formele zin) versus iemand krijgt een lintje (= formeel recht).
Rechterlijk instanties
Artikel 112 van de Grondwet – Rechterlijke macht.
Rechtspraak in zaken van burgerlijk recht, strafrecht en bestuursrecht. Nader geregeld in Wet op de
Rechterlijke Organisatie.
,Rechtbanken: 11. Verdeeld in sectoren: civiel, straf en bestuur. Sommige rechtbanken hebben nog
een vierde sector: fiscaal. Onderverdeeld in zittingsplaatsen waar (kanton)rechters rechtspreken.
Vanwege grote hoeveelheid zaken spreekt rechter meestal alleen recht (unusrechtspraak).
Gerechtshoven: 5. Verdeeld in sectoren: civiel, straf en fiscaal. Behandelen uitspraken van
rechtbanken waartegen hoger beroep is ingesteld. Vaak collegiale rechtspraak door drie rechters.
Resort: gebied van hun rechtsmacht.
Hoge Raad: 1, in Den Haag. Kamers: civiel, straf en fiscaal. Hoogste rechtscollege in Nederland.
Collegiale rechtspraak (vijf raadsheren bij lastige zaken, drie bij eenvoudige zaken). Behandelen zaken
waarbij een partij – na het hoger beroep – cassatie heeft aangetekend. Geen feitenrechter, oordeelt
alleen over toepasselijk recht.
Absolute en relatieve competentie civiel
Absolute bevoegdheid: welke recht is bevoegd? Artikel 93 van rechtsvordering.
Relatieve bevoegdheid: waar moet je de juridische procedure starten? Uitzondering (art. 103):
procedures onroerende zaken, arbeidsovereenkomst. Artikel 99 van rechtsvordering.
Civiele rechtspraak:
Partijen: eisen en gedaagde. → dagvaarding → deurwaarder → waar en wie? Absolutie competentie
en relatieve competentie → verloop civiele procedure (zitting en uitspraak; mogelijk hoger beroep of
cassatie).
Bijzondere procedure: Kort Geding. Om te voorkomen dat dingen openbaar worden.
Voorzieningenrechter → vonnis.
Vereisten: spoedeisend belang, voorlopige voorziening.
Art. 254 – 258, burgerlijke rechtsvordering. Wettenbundel nr. 13.
Strafrecht
Waar is het strafrecht geregeld?
- Materieel: wetboek van strafrecht. WSr, nr. 9.
- Formeel: wetboek van strafvordering. WSv, nr. 10.
Welke strafrecht bevoegd? Absolute competentie. Strafbare feiten (overtredingen en misdrijven).
Waar? Relatieve competentie.
Verloop strafrechtelijke procedure.
Strafrechtspraak
Alleensprekende rechters: politierechter, economische politierechter, kantonrechter.
Meervoudige kamer rechtbank (drie rechters).
Het openbaar ministerie (OM) mag enkel vervolgen. Vervolgingsmonopolie (art. 124, RO). Verloop
strafrechtelijke procedure.
Straf en maatregelen
Hoofdstraffen (art. 9, lid 1, sub a WvSr):
- Gevangenisstraf.
- Taakstraf.
- Geldboete.
Bijkomende straffen (art. 9, lid 1, sub b, WvSr).
,Bestuursrecht
Het bestuursrecht regelt de verhouding tussen overheid en burger. De bestuurstaken van de overheid
zijn neergelegd in diverse regelingen, met name de Algemene Wet Bestuursrecht (nr. 5).
Wie zijn de overheid?
Bestuurshandelingen overheid:
- Feitelijke handelingen.
- Rechtshandelingen: privaatrechtelijke rechtshandelingen versus publiekrechtelijke
rechtshandelingen.
Begrippen AWB
Besluit van algemene strekking.
Beschikking (schriftelijk, beslissing, van een bestuursorgaan, publiekrechtelijke rechtshandeling, niet
van algemene strekking).
Belanghebbende.
Staatsrecht
De basis van het Nederlands Staatrechts ligt in de Grondwet.
Trias politica – scheiding van machten:
- Wetgevende macht: parlement.
- Uitvoerende macht: bestuur.
- Rechterlijke macht: onafhankelijk.
Nederland is een constitutionele (= met grondwet) monarchie, koning onderdeel van regering.
Nederland is een democratisch rechtsstaat (verkiezingen, vertegenwoordigers; uiteindelijke macht bij
parlement).
Totstandkoming wetten in formele zin:
- Gewone wet: de wet in formele zin.
- Hoe komen wetten in formele zin tot stand?
Wijziging grondwet: zwaardere eisen. Eerste en tweede lezing.
Bronnen internationaal recht
Verdragen, gewoonterecht, algemene rechtsbeginselen, jurisprudentie.
Het internationale recht regelt de betrekkingen tussen de staten onderling, en de betrekkingen
tussen de staten en de internationale organisaties. Het internationale recht bevat ook regels die
betrekking hebben op individuen.
Individuen kunnen rechtstreeks een beroep doen op sommige regels van het internationale recht. Dit
betreft meestal de regels met betrekking tot de rechten van de mens.
Een individu kan strafrechtelijk worden vervolgd als hij misdrijven heeft begaan tegen de vrede of
tegen de menselijkheid.
Het internationale recht is van toepassing op individuen wanneer daar aanleiding voor is. Dit is
meestal het geval wanneer mensenrechten (dreigen te) worden geschonden.
Verdragen
Verdrag is te vergelijken met een overeenkomst tussen twee of meer personen. Verschil: een verdrag
wordt tussen twee of meer staten onderling gesloten, terwijl een overeenkomst tussen twee of meer
personen wordt aangegaan (niet gebonden).
, Internationale organisaties
- Verenigde Naties: algemene vergadering (overlegorgaan), veiligheidsraad (15 leden, waarvan 5 vast
(VS, Rusland, China, Engeland en Frankrijk), secretaris-generaal / het secretariaat (toezichthouder).
Doelstelling: handhaving van de internationale vrede en veiligheid + eerbied voor de rechten van de
mens bevorderen en stimuleren + internationale samenwerking tot stand brengen voor het oplossen
van internationale vraagstukken.
- Internationaal Gerechtshof Den Haag: 15 rechters van verschillende nationaliteiten. Juridisch advies
geven aan VN.
- Instellingen Europese Unie.
- Raad van Europa (anders dan instellingen van EU).
Supranationaal (bijv. VN en EU; besluiten kunnen worden genomen voor de staten, zonder dat de
staten er zelf mee hebben ingestemd) versus intergouvermenteel (Bijv. Raad van Europa en NAVO;
besluiten krijgen pas rechtkracht als alle deelnemende staten ermee instemmen).
ngo’s: zijn geen rechtssubject van het internationale recht, maar zijn internationale organisaties
waarbij in de regel particuliere personen of instanties samenwerken.
Bronnen Europees recht
Primaire bronnen:
- Oprichtingsverdragen EU: VEU (nr. 33), VWEU (nr. 34).
- Diverse andere verdragen.
Secundaire bronnen:
- Verordeningen: vergelijkbaar met wetten in materiële zin in NL. Verschil: gelden in alle EU-lidstaten.
Rechstreeks van toepassing in alle EU-lidstaten.
- Richtlijnen.
- Besluiten (VWEU, art. 288).
- Jurisprudentie (uitspraken HvJEG)
Europese unie
Geschiedenis totstandkoming EU:
- Europese Economische Gemeenschap 1957 (EEG)
- Verdrag van Maastricht: Europese Gemeenschap 1992 (EG)
- Verdrag van Lissabon: nieuwe verdragen Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU, nr 33) en
verdrag betreffende de werking van de Europese Unie zijn ingevoerd (VWEU, nr. 34).
- Vanaf 2009: de Europese Unie.
Doelstelling EU: art. 3 VEU.
Totstandkoming interne markt, monetaire unie, vrede en welzijn, vrijheid en veiligheid.
De instellingen:
- Europees Parlement: in Strasburg. Onderdeel van de wetgeving. Maken wetgeving.
- Europese Commissie: met vanuit NL Frans Timmermans. Dagelijks bestuur. Gemeenschapsbelang
behartigen.
- Raad van Ministers (Raad van de EU): vakministers. Roulatie. Vertegenwoordigt de nationale
regeringen van de lidstaten.
- Hof van Justitie EU: Luxemburg. Het verzekert de eerbiediging van het recht bij de uitlegging en
toepassing van de verdragen.
- Europese Raad: dagelijks bestuur van EU. Bereiden wetgeving voor. Presidenten en wereldleiders.
Richting waarop de EU zicht moet gaan richten.
