Veel burgers in Nederland hebben te maken gehad met onterechte beschuldigingen van fraude door
de Belastingdienst, zonder enige inzicht in de achterliggende besluitvorming. Dit is het gevolg van
risicomodellen zoals de Fraude Signalering Voorziening (hierna FSV), het Systeem Risico Indicatie
(hierna SyRI) en het risicoclassificatie model dat werd gebruikt bij de toeslagenaffaire.1 Hoewel deze
systemen zijn ontworpen om fraude op te sporen, hebben ze geleid tot ernstige problemen op het
gebied van transparantie en privacy.2
De Belastingdienst moet ervoor zorgen dat iedereen de verschuldigde belasting betaalt. Gezien de
enorme schaal van dit proces, is de inzet van softwaretools en automatische verwerking
onvermijdelijk. Echter, de geheimhouding van de controlestrategieën roept vragen op over de
rechtvaardigheid en mogelijke schending van grondrechten. Het arrest van de Hoge Raad uit 2018
benadrukt het belang van transparantie bij geautomatiseerde besluitvorming.3 Transparantie is
cruciaal voor het waarborgen van gelijkheid en het recht van burgers om beslissingen te begrijpen en
aan te vechten. Het gebrek aan inzicht in deze processen zorgt voor een gevoel van
onrechtvaardigheid en machteloosheid bij burgers. Ook heeft geautomatiseerde besluitvorming
heeft een wezenlijke impact op een grote groep mensen tegelijkertijd binnen een kort tijdsbestek.4
Door dit korte tijdsbestek kunnen er snel grondrechten worden geschonden, wat de noodzaak van
transparantie alleen maar vergroot.
In dit betoog stel ik dat risicomodellen moeten worden afgeschaft vanwege hun gebrek aan
transparantie en de daarmee gepaarde risico's. Deze systemen beschermen de privacy en rechten
van burgers niet en ondermijnen het vertrouwen in de rechtvaardigheid en legitimiteit van de
Belastingdienst.
Problemen en gevolgen van risicomodellen
Een groot probleem met de door de overheid gebruikte risicomodellen is hun black box- karakter. Dit
betekent dat burgers geen inzicht hebben in hoe deze systemen werken, welke data wordt gebruikt
1
S. Douma, Gastcollege, 13 juni 2024.
2
Trouw, ‘De Belas>ngdienst zeAe omstreden risicomodel breder in bij Toeslagen’,
hAps://www.trouw.nl/binnenland/de-belas>ngdienst-zeAe-omstreden-risicomodel-breder-in-bij-
toeslagen~bb2991bd/?referrer=hAps://www.google.com/, (Laatst geraadpleegd op 15 juni 2024).
3
Hoge Raad 17 augustus 2018, ECLI:NL:HR:2018:1316, r.o. 3.4.
4
R. Zeldenrust, Symposium Digitalisering, 3 juni 2024.
1
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper saharzafar271203. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,16. Je zit daarna nergens aan vast.
