Dit is een samenvatting over het deel adolescentie in het boek van Robert S. Feldman. Hoofdstuk 14, 15 en 16 zitten hierin verwerkt. Ik heb zowel de info uit de slides, het boek en mijn eigen notities hierin verwerkt. In het document heb ik een andere nummering gehanteerd (hoofdstuk 5, 6 en 7), maa...
HOOFDSTUK 5 – DE FYSIEKE ONTWIKKELING
DEEL 1: FYSIEKE GROEI EN HERSENONTWIKKELING
ADOLESCENTIE
LICHAMELIJKE VERANDERINGEN
• adolescentie = fase tussen kindertijd en (jong)volwassenheid
• in die fase gebeurd de transformatie: kinderlichaam volwassen lichaam
• dit is een heel ingrijpende transformatie die in diverse culturen/religies wordt gevierd met eigen
overgangsrituelen
o bat mitswa en bar mitswa (joodse traditie, ceremonie die gaat over het feit dat dochter/zoon
overgaat naar een fase waar zij/hij verantwoordelijkheid neemt om aan de geboden en
verboden van de joodse wet te gehoorzamen)
o quinceañera (meisje heeft leeftijd van seksuele rijping bereikt)
o vormsel (katholieke kerk, zalving en handoplegging)
o lentefeest (vrijzinnige gemeenschappen)
o …
vooraf:
• primaire geslachtskenmerken
o van bij geboorte aanwezig
o organen en structuren van het lichaam rechtstreeks betrokken op de voortplanting
o primaire geslachtskenmerken ondergaan veranderingen in de puberteit
o mannen: penis, scrotum/testikels
o vrouwen: vagina, schaamlippen
• secundaire geslachtskenmerken
o zichtbare tekenen van seksuele rijping
o ontstaan in puberteit
o mannen: schaamhaar, okselhaar, baard, stem
o vrouwen: borsten, schaamhaar, okselhaar
Puberteit komt op gang door activatie van neuro-endocriene systemen:
• HPG-as (verantwoordelijk voor gonadarche)
o H: hypothalamus
o P: hypofyse
o G: gonaden (= geslachtsklieren)
• HPA-as (verantwoordelijk voor adrenarche)
o H: hypothalamus
o P: hypofyse
o A: adrenal (= bijnieren)
Gonadarche en adrenarche zijn activatieprocessen die allebei een rol spelen in de puberteit.
activatie van de HPG-as:
• hypothalamus scheidt Gonadotropine Releasing Hormone (GnRH) af
• GnRH stimuleert hypofyse tot aanmaak gonadotrope hormonen namelijk:
, o LH (luteïniserend hormoon)
o FSH (follikelstimulerend hormoon)
• LH en FSH stimuleren de geslachtsklieren (= gonaden)
o jongens: testikels
o meisjes: eierstokken
• gonaden beginnen geslachtshormonen te produceren
o jongens: testosteron
o meisjes: oestrogeen/progesteron
• proces start bij meisjes gemiddeld twee jaar vroeger dan bij jongens (10/11j vs 12/13j)
activatie van de HPA-as:
• hypofyse maakt ook hormonen aan die de bijnieren activeren
• bijnieren produceren een aantal specifieke geslachtshormonen (J: androgenen, M: oestrogeen)
• dit proces komt al op gang voor de activatie van de HPG-as
• het is na start van de gonadarche mee verantwoordelijk voor enkele secundaire
geslachtskenmerken (o.m.: groei schaamhaar, acne…)
• hypofyse produceert ook meer groeihormoon
↓
• versnelde aanmaak v nieuwe kraakbeencellen in groeischijven
↓
• pubertaire groeispurt
o gemiddeld 9 à 10.5 cm per jaar (bijna even snel als in babytijd)
o MAAR groeipatronen tegengesteld aan die van babytijd
o start en einde bij meisjes gemiddeld twee jaar vroeger dan bij jongens (vanaf 10 vs. 12 jaar en
tot rond 14/15 vs 17 jaar)
o groei stopt wanneer groeischijven dichtgegaan zijn geen verdere groei meer mogelijk
vanaf dan
meisjes:
- borstontwikkeling (= telarche)
- schaamhaar
- groei schaamlippen en clitoris
- groeispurt, heupen breder
- okselhaar, zweet, acne
- baarmoeder groeit
- eisprong en eerste menstruatie (= menarche) (eerste menstruatie is zonder echte eisprong)
jongens:
- groei testikels (= teelballen)
- schaamhaar
- groei penis en scrotum
- groeispurt, schouders breeder
- okselhaar, zweet, begin baardgroei, acne
- spermatogenese → eerste zaadlozing (= spermarche/semenarche)
- stemverandering (doordat strootenhoofd groeit stembanden w langer diepere/lagere
stem)
, tannerschaal ( referentiekader voor artsen)
• vijf stadia puberteit
• gebaseerd op borstontwikkeling (V), schaamhaar (M en V) en externe genitaliën (M)
Verschil bij meisjes en jongens in timing van puberteit.
• verandering vet- en spiermassa verschillend naar gelang van geslacht
o jongens: sterkere toename spiermassa en minder vetpercentage in armen en benen
o meisjes: toename vetpercentage in armen en benen en relatief kleinere toename spiermassa
• bij jongens nemen ook longvolume en aantal rode bloedcellen in sterkere mate toe dan bij
meisjes
J meer fysiek uithoudingsvermogen
J betere atletische vaardigheden
HERSENONTWIKKELING
• hormonale veranderingen brengen grote veranderingen in structuur van en communicatie tussen
hersengebieden mee
o myelinisatie (= coating van axonen wat zorgt voor betere geleiding)
o pruning (= snoeien van overbodige synapsen)
• emotioneel/sociaal netwerk binnen hersenen rijpt sneller dan het cognitieve controlenetwerk →
tijdelijk onevenwicht
o verhoogde reactiviteit ten aanzien van zowel positieve als negatieve stimuli
o verhoogde sensitiviteit voor sociale stimuli
o impulsiviteit, roekeloosheid, sensatie zoeken, regelovertredend gedrag...
hersenontwikkeling tss 5 en 20 jaar:
- bij 5j nog heel wat niet-rijpe delen
- bij 20j zijn de grootste delen gerijpt, wat overblijft en dus nog niet gerijpt is zijn nog een paar
stukjes in de prefrontale cortex (= deel vd hersenen waarmee mensen denken, oordelen en
complexe inschattingen maken)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jitsevanderhulst. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,36. Je zit daarna nergens aan vast.
