2024
Startende verpleegkundige, niet zonder uitdaging
,Startende verpleegkundige, niet zonder uitdaging. 31 mei 2024.
Samenvatting
Inleiding: Het verpleegkundig tekort is alarmerend. Recent afgestudeerde verpleegkundigen
zijn verantwoordelijk voor het grootste aantal verpleegkundigen dat uitstroomt, daarom is het
essentieel om te focussen op behoud in de vroege loopbaan.
Ook op de afdeling Cardiothoracale Chirurgie (CTC) vertrekt een aanzienlijk aantal
verpleegkundigen binnen het eerste jaar na diplomering.
Doelstelling: Om de personeelscontinuïteit op de afdeling CTC te bevorderen, is het cruciaal
om de ervaringen van startende verpleegkundigen inzichtelijk te maken. De resultaten kunnen
worden gebruikt om startende verpleegkundigen beter voor te bereiden op de uitdagingen die zij
tegenkomen.
Hoofdvraag: ''Hoe ervaren startende verpleegkundigen op de afdeling Cardiothoracale
Chirurgie de eerste twee jaar als gediplomeerd verpleegkundige?’’
Methode: In dit kwalitatieve onderzoek zijn acht semigestructureerde interviews gehouden
onder startende verpleegkundigen op de CTC, met maximaal twee jaar werkervaring. De
respondenten zijn geïnterviewd middels een topiclijst welke is opgesteld aan de hand van
wetenschappelijke literatuur. De verzamelde data is vervolgens getranscribeerd en
geanalyseerd.
Resultaten: Startende verpleegkundigen ervaren uitdagingen op het gebied van kennis,
werkdruk, stress, emotionele belasting, werk-privé balans, onregelmatige werktijden en de
begeleiding van studenten.
Conclusie: De eerste twee jaar als startende verpleegkundige zijn intensief en uitdagend. Het
onderzoek bevestigd wat reeds in de wetenschappelijke literatuur is beschreven: er bestaat
daadwerkelijk een kloof tussen opleiding en de verpleegkundige praktijk.
Aanbevelingen: Aanbevolen wordt om een ondersteuningsprogramma te ontwikkelen voor
startende verpleegkundigen en handvatten te bieden op het gebied van studenten begeleiding.
Ook is het belangrijk om uitdagingen in werk-privé balans aan te pakken en het onderzoek uit te
breiden naar andere verpleegafdelingen. Op macroniveau is het cruciaal om de transitie van
opleiding naar praktijk te vergemakkelijken, om zo het behoud van startende verpleegkundigen
in de gezondheidszorg te waarborgen.
1
,Startende verpleegkundige, niet zonder uitdaging. 31 mei 2024.
Inhoudsopgave
Samenvatting .............................................................................................................................................. 1
Inleiding........................................................................................................................................................ 3
Methoden ..................................................................................................................................................... 5
Ethische overwegingen ......................................................................................................................... 6
Resultaten ................................................................................................................................................... 0
Discussie ..................................................................................................................................................... 4
Belangrijkste onderzoeksresultaten .................................................................................................... 4
Inhoudelijke discussie ............................................................................................................................ 4
Methodologische discussie ................................................................................................................... 5
Implicaties voor de verpleegkundige beroepsgroep ......................................................................... 6
Conclusie ..................................................................................................................................................... 7
Advies .......................................................................................................................................................... 8
Literatuurlijst ................................................................................................................................................ 9
Bijlagen ...................................................................................................................................................... 11
Bijlage 1: Literatuurstrategie ............................................................................................................... 11
1.1 Zoekplan ..................................................................................................................................... 11
1.2 In- en exclusiecriteria ................................................................................................................ 11
1.3 Zoektermen................................................................................................................................. 11
1.4 Zoekstrategie .............................................................................................................................. 12
Bijlage 2: Topiclijst ............................................................................................................................... 14
Bijlage 3: Beoordelingslijst wetenschappelijke onderzoekspublicaties ........................................ 18
Bijlage 4: Informed Consent formulier ............................................................................................... 21
Bijlage 5: Checklist zorgvuldigheid persoonsgebonden data ........................................................ 22
Bijlage 6: Reflectieverslag................................................................................................................... 23
2
, Startende verpleegkundige, niet zonder uitdaging. 31 mei 2024.
Inleiding
Het tekort aan verpleegkundigen is uitgegroeid tot een alarmerend probleem waar
gezondheidszorgorganisaties wereldwijd mee worden geconfronteerd. Alhoewel diverse landen
zich inzetten om meer mensen op te leiden tot verpleegkundigen, blijkt dat er niet genoeg
nieuwe verpleegkundigen het werkveld betreden om het tekort aan te vullen of zelfs maar
merkbaar te verminderen. Het hoge verloop van verpleegkundigen, dat momenteel wereldwijd
als aanzienlijk wordt beschouwd, speelt hierbij een belangrijke rol. Dit veroorzaakt bezorgdheid
onder beleidsmakers in de gezondheidszorg en ziekenhuisbestuurders (Wu et al., 2024).
Met ruim 1,6 miljoen werkzame personen, is de gezondheidszorg de grootste bedrijfstak in
Nederland. Vanwege de toenemende vergrijzing zal de vraag naar zorg verder groeien.
Tegelijkertijd is de verwachting dat de personeelstekorten in de zorg de komende jaren nog
verder zullen toenemen (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, 2022).
Gezien recent afgestudeerde verpleegkundigen verantwoordelijk zijn voor het grootste aantal
verpleegkundigen dat het beroep uitstroomt, is het essentieel om te focussen op het behoud
van verpleegkundigen in de vroege loopbaan (Brook et al., 2019).
Dit benadrukt de noodzaak om de kloof tussen opleiding en de verpleegkundige praktijk te
dichten. Van Camp en Chappy (2017) stellen dat recent afgestudeerde verpleegkundigen
geconfronteerd worden met de schokkende realiteit van het verzorgen van meerdere patiënten
met zeer complexe casuïstiek. Zij worstelen met twijfels over het bezitten van voldoende
klinische kennis en ervaren een gebrek aan zelfvertrouwen bij het uitvoeren van
verpleegtechnische handelingen, kritisch denken, prioriteren, organiseren en effectief
communiceren. De kloof tussen beginnende en competente verpleegkundige wordt ook
onderkend door leidinggevenden. Sommige zijn van mening dat slechts 10% van de
afgestudeerde verpleegkundigen volledig is voorbereid om te voldoen aan de eisen van de
steeds complexer wordende verpleegkundige arbeidsmarkt (Van Camp & Chappy, 2017).
Om veilige en hoogwaardige gezondheidszorg te kunnen waarborgen is het essentieel dat
verpleegkundigen over de nodige vaardigheden en expertise beschikken (Zaitoun et al., 2023).
Dit onderstreept de ernst van een eventueel tekort aan bekwaamheid, dat de kwaliteit van zorg
en de uitkomsten voor patiënten in gevaar kan brengen (Bae, 2022).
De transitie wordt verder bemoeilijkt door de toenemende werkdruk in de zorg, welke
bovengemiddeld hoog is. Hoge werkdruk leidt tot minder beschikbare tijd voor begeleiding van
startende verpleegkundigen (Van der Fels, 2023). Een (langdurige) hoge werkdruk kan een
bedreiging vormen voor de gezondheid en daarmee de inzetbaarheid van werknemers in
gevaar brengen (Van Den Heuvel et al., 2022). Mogelijk heeft dit te maken met de stijging in het
zorggebruik onder zorgprofessionals zelf, wat betekent dat steeds meer zorgmedewerkers
gebruik maken van medische- en psychische zorg. Dit is vooral merkbaar bij jonge
medewerkers onder de 36 jaar, die een opvallende toename in het gebruik van psychische zorg
laten zien (Van der Fels, 2023). De uitdagende transitie naar competente verpleegkundige gaat
vaak gepaard met gevoelens van stress. In 2021 ondervond 26% van de zorgmedewerkers
stress, dit is ruim boven het gemiddelde van 18% in andere bedrijfstakken. De stress wordt
veroorzaakt door een combinatie van hoge taakeisen, lage autonomie en de intense emotionele
belasting in de zorg (Dirven & Gielen, 2022).
Maar liefst 43% van de nieuwe zorgmedewerkers in Nederland verlaat binnen twee jaar de
sector. Naast adequate begeleiding is er onvoldoende aandacht voor persoonlijke ontwikkeling,
3
