Jeugdrecht
Voorbereidingen les 1
Nationaal recht zijn de rechten binnen een land & de internationale recht zijn de rechten tussen
verschillende staten.
Europees verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden
(EVRM) worden benoemd in de nationale wetgeving. Verder heb je nog het internationaal verdrag
inzake de rechten van het kind (IVRK, waarin de lidstaten zich aan moeten houden. Bijvoorbeeld dat
een kind recht heeft op gezondheidszorg, een nationaliteit, een naam, onderwijs en omgang met beide
ouders.
UIT: Pagina 20 van Jeugdrecht begrepen
2.1 Inleiding
Dit hoofdstuk gaat over de familierechtelijke relatie tussen een jeugdige en zijn ouders. Door het
juridische ouderschap ontstaat een levenslange band tussen ouders en kinderen. Die band blijft
bestaan, ongeacht wat er in het leven van ouder of kind gebeurt.
2.2 Juridische moeder
De juridische moeder is de vrouw uit wie het kind geboren is. Deze regel geldt ook als er bij de
bevruchting genetisch materiaal van anderen is ingebracht.
Draagmoederschap wil zeggen dat een vrouw (draagmoeder) voor een andere vrouw (wensmoeder)
een kind ter wereld brengt.
2.3 Juridische vader
De juridische vader is de man:
Die bij de geboorte met de moeder is gehuwd;
Die de jeugdige heeft erkend;
Van wie door de rechter het vaderschap is vastgesteld;
Die de jeugdige heeft geadopteerd.
De over het juridisch vaderschap luidt: vader van het kind wordt de man die getrouwd is met de vrouw
die het kind ter wereld brengt. Zelfde geldt voor de man die op het moment van de geboorte de
geregistreerde partner is van de moeder.
Vaderschap wat ontstaan is door het huwelijk kan ontkend worden. Dit kan worden gedaan door de
man, de vrouw en het kind door bij de rechtbank een verzoek in te dienen. Voorwaarde is dat het
duidelijk is dat de man niet de biologisch vader is van het kind.
Overlijdt een man tijdens het huwelijk en brengt de vrouw een kind ter wereld binnen 306 dagen na
het overlijden, dan wordt de overleden man gezien als de juridische vader van het kind.
Een jeugdige die geen juridische vader heeft, kan door een man (die minstens 16 jaar oud is) worden
erkend. Na de erkenning is de erkenner de juridische vader van de jeugdige, ook al is in werkelijkheid
een andere man de biologische vader (hoeft niet zo te zijn).
Erkenning is een feit wanneer de erkenner bij de burgerlijke stand van de gemeente verklaart dat hij
de juridische vader van de jeugdige wil zijn. Hier wordt een akte van gemaakt, die wordt ingeschreven
in de registers van de burgerlijke stand.
Voor de erkenning van een jeugdige tot 16 jaar heeft de man toestemming van de moeder nodig. Is de
jeugdige tussen de 12 en 16 jaar oud, dan moeten moeder en jeugdige beiden toestemming geven.
Wil een man een jeugdige van 16 jaar of ouder erkennen, dan is alleen de toestemming van de
jeugdige nodig.
Geven moeder en/of jeugdige geen toestemming, dan gaat de erkenning in principe niet door. Maar
kan de vader aantonen dat hij de verwekker is van de jeugdige, kan hij de rechtbank inschakelen. De
rechter geeft de man toestemming voor de erkenning als hij meent dat de erkenning:
, De belangen van het kind niet zal schaden; én
De belangen niet zal schaden die de moeder heeft bij een ongestoorde verhouding met haar
kind
Erkenning is niet mogelijk:
Door een man die, vanwege te nauwe verwantschap, geen huwelijk met de moeder zou
mogen sluiten. De broer, de vader of zoon van de moeder kan haar kind dus niet erkennen;
Door een man die nog geen 16 jaar oud is;
Door een man die onder curatele staat, tenzij hij toestemming heeft van de kantonrechter;
Als de jeugdige al twee ouders heeft.
Erkenning kan ongedaan worden gemaakt als de erkenner niet de biologische vader is.
Bij de gerechtelijke vaststelling van het vaderschap legt de rechter het juridisch vaderschap van de
verwekker op.
Voor een vrouw is het mogelijk om de tweede juridische ouder, duo-ouder, te worden:
Wordt de vrouw met wie de moeder bij de geboorte is getrouwd automatisch de tweede ouder
van het kind. Voorwaarde is dat het kind is verwerkt met genetisch materiaal dat is verstrekt
door een officiële donorbank waardoor de identiteit van de donor beschermd wordt;
Kan een vrouw in alle andere gevallen met toestemming van de moeder het kind erkennen;
Heeft een vrouw die als levensgezel van de moeder heeft ingestemd met een daad van
verwekking van het kind, het recht om vervangende toestemming voor de erkenning te vragen
bij de rechtbank;
Kunnen de moeder en het kind gerechtelijk het duo-ouderschap van een vrouw laten
vaststellen indien deze vrouw de levensgezel is van de moeder en heeft ingestemd met een
daad van verwekking van het kind.
Ontstaan ouderschap
Juridische moeder: geboorte of adoptie
Juridische vader: huwelijk of geregistreerd partnerschap moeder, erkenning, gerechtelijke vaststelling,
adoptie
2.4 Adoptie
Na de rechterlijke uitspraak over adoptie worden de adoptiefouders de juridische ouders van de
jeugdige. Gelijktijdig worden de juridische banden met oorspronkelijke ouders verbroken.
Adoptie is een uitzondering op de regel dat juridisch ouderschap een levenslange band schept tussen
ouders en kind. Want door adoptie wordt de band tussen de juridische ouders en het kind verbroken.
Tegelijkertijd ontstaan een nieuwe band met de adoptiefouders.
Adoptieprocedure
- Gezinsonderzoek door de Raad voor de Kinderbescherming
- Voorlichtingscursus
- Beginseltoestemming
- Bemiddeling
Voorwaarden voor adoptie
- Algemene voorwaarde: adoptie is alleen mogelijk als het in kennelijk belang van de jeugdige
is.
- Voorwaarden adoptiekind: jeugdige kan alleen worden geadopteerd als hij op het moment van
het adoptieverzoek minderjarig is. Is de jeugdige 12 jaar of ouder, dan moet de rechter hem
vragen hoe hij over adoptie denkt.
- Voorwaarden biologische ouders: als de biologische ouders bezwaar maken tegen de adoptie
gaat de adoptie niet door. In sommige gevallen (als het beter is voor het kind) kan de rechter,
ondanks bezwaren van de ouders, de adoptie toch door laten gaan.
- Voorwaarden adoptiefouders: Zijn minstens 18 jaar. Zijn er twee adoptiefouders, dan moet de
jeugdige, voor de adoptie, al minstens één jaar bij hen thuis wonen en de ouders moeten
minstens 3 jaar samenwonen. Is er één adoptiefouder, voor adoptie, moet de jeugdige
minstens drie jaar bij hem thuis zijn verzorgd en opgevoed.
, - Voorwaarden in de Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie: is alleen toegestaan
voor echtparen en in sommige gevallen voor alleenstaanden. De adoptiefouders mogen nog
geen 42 jaar oud zijn en tussen de jeugdige en de ouder mag niet meer dan veertig jaar
leeftijdsverschil zitten.
We spreken van partneradoptie als de partner van de ouder de jeugdige adopteert.
Het geadopteerde kind kan vanaf zijn 20e verjaardag tot het moment dat hij 23 jaar wordt, bij de
rechtbank een verzoek indienen om de adoptie te herroepen. De rechtbank wijst dit verzoek toe als:
- De herroeping ‘in het kennelijk belang van de geadopteerde is’; en
- De rechter overtuigd is van de redelijkheid van het verzoek tot herroeping
2.5 Gevolgen van het ouderschap
Juridische ouders hebben in veel gevallen het gezag over hun kind, of kunnen de rechter om dit gezag
vragen. Gezag wil zeggen dat de ouders hun kind mogen opvoeden en zeggenschap over hem
hebben.
Heeft een juridisch ouder geen gezag, dan heeft hij wel recht op omgang met zijn kind.
Juridische ouders zijn onderhoudsplichtig. Zij zijn verplicht om de kosten te dragen van de verzorging
en opvoeding van hun kind. Volgt de jeugdige een opleiding, dan loopt de verplichting door tot zijn 21e
verjaardag. Dit geldt ook voor de verwekker van de jeugdige, ook al heeft hij hem niet als kind erkend,
en voor de stiefouder.
De jeugdige draagt de achternaam van zijn juridische ouders. De jeugdige is wettelijke erfgenaam van
zijn ouders.
Heeft een van de ouders ook de Nederlandse nationaliteit, dan krijgt de jeugdige dit ook.
In juridische procedures omgang en kinderbeschermingsmaatregelen heeft de juridisch oudere
bepaalde rechten als de rechtszaak betrekking heeft op zijn minderjarig kind.
2.6 Positie van de eicel- of spermadonor
Een zaad- of eiceldonor die meewerkt aan kunstmatige bevruchting, kan ten opzichte van de jeugdige
in de meeste gevallen niet anoniem blijven. De wet geeft de jeugdige het recht op bekendmaking van
de identiteitsgegevens van de donor. Alleen als de donor zwaarwegende belangen heeft bij het
behoud van zijn anonimiteit kan een uitzondering op dit recht worden gemaakt.
UIT: H2 van Jeugdrecht begrepen
Het gezag over de jeugdige
3.1 Inleiding
Dit hoofdstuk gaat over het gezag dat wordt uitgeoefend op de jeugdige. Bij gezag gaat het om de
vraag wie de zeggenschap heeft over de jeugdige. Het is niet altijd het geval dat juridische ouders het
gezag heeft over hun kinderen.
3.2 Gezag over jeugdigen
Alle minderjarigen staan onder gezag. Gezag bestaat uit een mengeling van:
1. Opvoeden en verzorgen;
2. Beheer van het eventuele vermogen van de jeugdige;
3. Verrichten van juridische handelingen namens de jeugdige of het voeren van een proces.
Een minderjarige zijn jeugdigen tot 18 jaar. Gezag is kenmerkend voor hen, want voor alle
minderjarigen moet gezag worden uitgevoerd. Is een jeugdige eenmaal 18 jaar, dan is hij meerderjarig
en wordt er geen gezag meer over hem uitgeoefend.
Ouderlijk gezag is als het gezag door de ouders wordt uitgeoefend. Voogdij is wanneer er geen
ouders (meer) zijn om het gezag uit te oefenen, dan oefent een voogd het gezag uit.
In een conflict kan een rechter tussen de belangen van ouder en kind een bijzonder curator
benoemen, die de belangen van de minderjarige behartigt en zo nodig namens hem een rechtszaak
voert. Voorwaarde van een bijzonder curator is dat er een concreet en fundamenteel probleem is
, waarover ouders en jeugdige (of ouders onderling) van mening verschillen en waarvoor, als de curator
ouders en jeugdige niet op één lijn kan krijgen, in een door de curator in gang te zetten juridische
procedure, een oplossing moet worden gezocht. Tweede voorwaarde is dat de benoeming van de
curator in het belang van de jeugdige noodzakelijk is. De rechter benoemt een bijzonder curator op
verzoek van een belanghebbende op eigen initiatief. Dit wordt gedaan door middel van een informele
brief tot de rechter om hem te vragen een bijzonder curator te benoemen. De functie van bijzonder
curator wordt vaak uitgeoefend door een advocaat.
Een minderjarige moeder heeft geen gezag, dit moet zij verzoeken bij de kinderrechter om haar
meerderjarig te verklaren. Onder curatele stellen wil zeggen dat een rechter een meerderjarige weer
de juridische positie geeft van een minderjarige. Raakt één ouder onbevoegd, zet de andere ouder het
gezag alleen verder. Is er maar één ouder en deze is onbevoegd om gezag uit te oefenen, dan
benoemt de rechter een voogd.
3.3 Ouderlijk gezag
Ouderlijk gezag omvat de plicht en het recht van de ouder om zijn minderjarig kind te verzorgen en op
te voeden. Ook de verantwoordelijkheid voor het geestelijk en het lichamelijk welzijn van het kind en
het bevorderen van de ontwikkeling van zijn persoonlijkheid. In de verzorging en opvoeding van het
kind passen de ouders geen geestelijk of lichamelijk geweld of enige ander vernederende behandeling
toe.
Het ouderlijk gezag omvat mede de verplichting van de ouder om de ontwikkeling van de banden met
de andere ouder en zijn kind te bevorderen.
Als ouders samen het gezag uitoefenen, is het recht van het kind op een gelijkwaardige verzorging en
opvoeding voor beide ouders eveneens van belang.
De minderjarige hoort rekening te houden met zijn ouder of voogd. Hij kan niet zomaar zijn eigen gang
gaan.
De gezaghebbende ouders beheren het vermogen van hun kind. De ouders mogen de opbrengst van
dit vermogen houden als ze dat zouden willen. Ouders mogen het vermogen van het kind niet
gebruiken om de kosten van de opvoeding te betalen.
De gezaghebbende ouders vertegenwoordigen de jeugdige in het rechtsverkeer.
3.4 Ouderlijk gezag door twee ouders
Als een getrouwde vrouw een kind ter wereld brengt, oefenen de vader en de moeder automatisch
samen het gezag uit. Wordt er tijdens een huwelijk van twee vrouwen een kind geboren, dan oefenen
deze twee huwelijkspartners ook samen het gezag uit. Dezelfde regels gelden voor ouders die een
geregistreerd partnerschap zijn aangegaan.
Is de moeder niet getrouwd en heeft ze ook geen geregistreerd partnerschap, dan oefent de moeder
alleen het gezag uit. Willen de moeder en haar informele partner samen het gezag uitoefenen dan
moet de partner ten eerste het kind erkennen. Ten tweede schrijven moeder en vader of de duo-ouder
hun gezamenlijk gezin in, in het Centraal gezagsregister.
Gaan ouders die samen het gezag uitoefenen scheiden of uit elkaar, dan geldt als hoofdregel dat zij
ook na het einde van hun relatie samen het gezag blijven uitoefenen. Wenst een ouder het gezag na
de scheiding alleen uit te oefenen, moet er een verzoek bij de rechtbank worden ingediend voor
eenhoofdig gezag. Dit wijzen rechters alleen toe in uitzonderlijke gevallen.
Hebben de ouders die samen het gezag over hun kind uitoefenen, een meningsverschil over de
opvoeding van hun kind, dan kunnen zij dit conflict aan de rechtbank voorleggen. Voordat de rechter
een uitspraak doet, probeert hij eerst te bemiddelen tussen beide ouders.
3.5 Ouderlijk gezag door één ouder
Oefenen twee ouders het gezag uit en overlijdt een van hen, dan zet de andere het gezag alleen
voort. Deze regel geldt voor samenwoners, voor echtgenoten en geregistreerde partners.
Een meerderjarige moeder, die een kind ter wereld brengt, krijgt automatisch het gezag over haar
kind. Is ze niet getrouwd en ook geen geregistreerd partnerschap, oefent ze alleen het gezag uit.
Als één ouder het gezag uitoefent kan deze ouder samen met een niet-ouder de rechtbank verzoeken
het gezag voortaan samen te mogen uitoefenen. Het verzoek om gezamenlijk gezag wordt afgewezen
