HC Duitsland 1918-1991
1 Zwakke plekken van de Republiek van Weimar
Laatste dagen WO1: het Duitse keizerrijk wordt uitgeroepen tot de Republiek van Weimar —>
Waarom de democratie in de Republiek van Weimar van het begin al wankel was:
-de sociaal-democratische regering moest de wapenstilstand tekenen in de oorlog die door hun
zelf was begonnen + verloren
-er was weinig vertrouwen in de leiders
-de economie van Duitsland stond er zeer slecht voor door de oorlog, de hoge herstelbetalingen
en het verlies van grondstofrijk gebied
De Republiek van Weimar kreeg tegenstand van communisten, nationalisten, conservatieven en
teleurgestelde ex-soldaten —>
-de communisten (KPD) deden veel aan propaganda, om hun eigen ideaal te promoten, zij wilden
de macht —> de KPD hoopte op een revolutie, maar deed toch ook mee aan de verkiezingen, in
hoop op macht
-nationalisten en conservatieven wilden het keizerrijk terug —> meer macht voor henzelf, minder
voor politieke partijen —> vonden het verlies de schuld van socialisten + hadden angst voor
communisme
-ex-soldaten sloten zich aan bij communistische, conservatieve of fascistische groepen
Mede door de Dolkstootlegende kreeg de sociaal-democratische regering overal de schuld van:
-nederlaag WO1
-het opgestelde verdrag van Versailles in 1919 —> de hierdoor slechte economie
Dolkstootlegende: Duitsland is verslagen doordat de socialisten en communisten in november
1918 een dolk in de ‘rug’ staken van Duitsland
Negatieve dingen voor Duitsland uit het verdrag van Versailles (Duitsland mocht niet meepraten):
-Duitsland kreeg de schuld van de oorlog + kreeg enorme herstelbetalingen opgelegd
-Duitsland moest veel grondgebied afstaan
-Duitsland moest ontwapenen (alleen kleine oorlogsschepen en beroepslegers)
1923: Frankrijk en België bezetten het Ruhrgebied vanwege een achterstand op de
herstelbetalingen —> arbeiders gingen in staking —> de Duitse regering wilde doorbetalen, dus
lieten ze enorm veel extra biljetten drukken —> er ontstond een hyperin atie
Halverwege jaren ’20: de Duitse economie bloeit weer op door
-een verzoeningspolitiek met Frankrijk (door nieuwe minister van buitenlandse zaken in FR
Aristide Briand)
-het Dawesplan: Charles Dawes (uit VS) kwam met 2 maatregelen: de herstelbetaling van
Duitsland jaarlijks hangt af van hun economische draagkracht en de VS ging van 1925 leningen
aan Duitsland verstrekken
Hierdoor kwam er tussen 1924 en 1929 een stabiele regering
2 De nazi’s pro teren van de economische crisis van 1929
Oktober 1929: Amerikaanse beurskrach (economische crisis met faillissementen van banken/
bedrijven, daling vd productie/handel, grote werkloosheid) —> vooral Duitsland werd getro en, zo
hadden zij veel leningen uitstaan in de VS, die niet zomaar konden verdwijnen —> stijging
werkloosheid
Economische crisis is gunstig voor de nazi’s —> partijen die de republiek van Weimar steunde
wisten geen oplossing, de democratische coalitie viel uiteen —> op de Rijksdag lukt het de
Rijkskanselier met de Rijkspresident niet om de meerderheid te krijgen voor de nieuwe regering —
> zij gaan uit van artikel 48 vd grondwet: regeren met noodverordeningen —> macht in handen
van de Rijkskanselier + president
fi fl ff
, NSDAP met Hitler bood een alternatief voor de parlementaire democratie, zij beloofde dat met
Hitler er welvaart en nationale eenheid kwam + ongedaanmaking van Verdrag van Versailles
Kenmerken fascisme (totalitaire ideologie)
-fascisme is negatief: men is vooral tegen (parlementaire democratie, persoonlijke vrijheid, en de
stromingen die hier bij horen)
-het belang van de eigen groep is het belangrijkst
-het is ultra-nationalistisch (hun staat is de beste in de wereld, en heeft het recht de anderen te
overheersen)
-wil 1 corporatieve staat (samenleving georganiseerd in beroepsgroepen, privébezit mag blijven)
-mensen zijn niet gelijk, ‘hogeren’ moeten leiden
-aan het hoofd staat 1 leider
-de fascistische partij beheerst alle uitingen van cultuur in de staat
-verstand als basis voor handelen minder geschikt dan gevoel
-verheerlijkt de daad (daden met veel kracht en geweld zijn belangrijk)
-vrouwen moeten kinderen voortbrengen en voor hun gezin zorgen
Kenmerken nationaal-socialisme, 2 aanvullende kenmerken op het fascisme:
-de rassenleer van de nazi’s —> een hoogwaardig ras (arisch: blanke, niet-slavische Europeanen),
een minderwaardig ras (gekleurde en slavische volken), een verderfelijk ras (parasietrassen, joden
en zigeuners) —> antisemitisme tegen de joden
-lebensraum voor het Germaanse ras
3 De nazi’s grijpen de macht
juli 1932 behaalde NSDAP 37% vd zetels en werd daarmee de grootste partij, waardoor Hitler het
Rijkskanselierschap opeiste —> conservatieve rijkskanselier Von Papen met president Von
Hindenburg waren het hier niet mee eens, en wilde nieuwe verkiezingen in november —> deze
verkiezingen veranderen weinig —> Hitler werd rijkskanselier met Von Papen als vice-kanselier —
> januari 1933: Von Hindenburg benoemt Hitler tot rijkskanselier, in een kabinet vol
conservatieven/nationalisten —> Hitler wilde meteen in februari opnieuw verkiezingen, hij was
overtuigd van absolute winst
Avond 27 februari 1933: plotseling staat het Rijksdaggebouw in brand —> Göring kwam tot de
conclusie dat dit een poging tot communistische revolutie was (van de KPD), waardoor gedurende
die nacht en dagen erna werden duizenden communistische leiders gearresteerd
Na de Rijksdagbrand gingen de nazi’s gelijk over op noodverordeningen, die het mogelijk maakte
willekeurige arrestaties te doen —> communisten werden hun burgerrechten ontnomen, zo
konden de communisten ook niet meer in de partij komen
5 maart 1933: er werd een nieuwe Rijksdag gekozen —> NSDAP krijgt 44%, maar Hitler wil niet
met andere partijen regeren —> hij laat zich machtigen door de Rijksdag, met de machtigingswet:
zette zowel de Rijksdag als de grondwet buiten spel, bevat 5 artikelen, de 1e 2 het belangrijkst:
1. Wetten kunnen behalve op de in de grondwet beschreven wijze ook door de regering worden
uitgevaardigd
2. Door de regering uitgevaardigde wetten kunnen van de grondwet afwijken
De SPD onder leiding van Otto Wels was tegen, maar de Centrumpartij van Ludwig Kaas stemde
in, omdat zij vonden dat Duitsland in een noodsituatie verkeerde —> Hitler kreeg de meerderheid
De nazi’s schakelen vervolgens alle andere bronnen voor verzet uit:
-de vakbonden werden verboden, behalve het Deutsche Arbeitsfront
-de andere politieke partijen werden verboden (SDP, KPD), hun leiders werden gearresteerd,
kleinere partijen werden onder druk ‘zelf verheven’
-een deel van de SA (vooral hoge mannen) tijdens de nacht van de lange messen (30 juni 1934)
vermoord door de SS (een deel vd SA)
-president Von Hindenburg overleed zelf, waardoor Hitler Führer werd van het Duitse Rijk
-het leger moest een eed van trouw a eggen aan Hitler, ondanks dat een groot deel van hen
conservatief was
-kerken mochten blijven, hiermee kreeg Hitler de steun van de christenen
fl