SM: Ruimtelijke Ordening & Planologie
Auteur: > Brian Bakker
Schooljaar: > 2018/2019
Studierichting > Civiele techniek
Instituut: > Windesheim
Datum voltooiing: > 10-08-2019
,Inhoud
1. HET VAKGEBIED RUIMTELIJKE ORDENING EN PLANOLOGIE (ROP)....................................................
1.1 INLEIDING....................................................................................................................................................................
1.2 OPBOUW VAN HET BOEK.............................................................................................................................................
1.3 GESCHIEDENIS.............................................................................................................................................................
2. DE STAD, DE BURGERS EN DE PLANNEN...........................................................................................................
2.1 DE STAD VERSCHILLEND BEKEKEN.............................................................................................................................
2.2 VOORZIENINGEN..........................................................................................................................................................
2.3 ACCOMMODATIE VAN RUIMTEVRAAG........................................................................................................................
2.4 SOORTEN PLANNEN EN HET BESTEMMINGSPLAN.......................................................................................................
2.5 ZONDER BURGER GEEN STAD......................................................................................................................................
2.6 BEVOLKINGSANALYSE.................................................................................................................................................
3. VRIJE TIJD IN DE BINNENSTAD...........................................................................................................................
3.1 DE BINNENSTAD...........................................................................................................................................................
3.2 RECREATIE...................................................................................................................................................................
3.3 CULTUREEL ERFGOED.................................................................................................................................................
3.4 VISIES EN CONCEPTEN.................................................................................................................................................
3.5 DE GEMEENTE..............................................................................................................................................................
3.6 KRACHTENVELDANALYSE...........................................................................................................................................
4. STEDELIJKE NETWERKEN....................................................................................................................................
4.1 STEDELIJKE NETWERKEN............................................................................................................................................
4.2 INFRASTRUCTUUR EN MOBILITEIT..............................................................................................................................
4.3 ECONOMISCHE GROEI..................................................................................................................................................
4.4 BELEIDSCOÖRDINATIE.................................................................................................................................................
4.5 HET RIJK......................................................................................................................................................................
4.6 EX-ANTE EVALUATIES.................................................................................................................................................
5. OUDE EN NIEUWE WOONWIJKEN......................................................................................................................
5.1 WOONWIJKEN..............................................................................................................................................................
5.2 WONEN EN WOONBELEID............................................................................................................................................
5.3 SOCIALE DUURZAAMHEID...........................................................................................................................................
5.4 PLANVORMINGSPROCES..............................................................................................................................................
5.5 WONINGCORPORATIES...............................................................................................................................................
5.6 DE SWOT-ANALYSE....................................................................................................................................................
6 EFFICIËNT GRONDGEBRUIK IN WERKGEBIEDEN.........................................................................................
1
,6.1 BEDRIJVENTERREINEN................................................................................................................................................
6.2 WERKEN.......................................................................................................................................................................
6.3 EFFECTIEF GRONDGEBRUIK, HERGEBRUIK EN TRANSFORMATIE..............................................................................
6.4 GRONDGEBRUIK...........................................................................................................................................................
6.5 PROJECTONTWIKKELAAR............................................................................................................................................
6.6 VASTGOEDONTWIKKELINGSPROCES..........................................................................................................................
7. PROVINCIE, MATRIX RUIMTELIJKE KWALITEIT, LAGENBENADERING..............................................
7.1 PROVINCIE...................................................................................................................................................................
7.2 MATRIX RUIMTELIJKE KWALITEIT............................................................................................................................
7.3 LAGENBENADERING....................................................................................................................................................
8. RUIMTELIJKE ORDENING EN WATERVRAAGSTUKKEN.............................................................................
8.1 WATERGEBIEDEN.........................................................................................................................................................
8.2 WATER EN RUIMTELIJKE INRICHTING.......................................................................................................................
8.3 VEILIGHEID..................................................................................................................................................................
8.4 PROGRAMMASTURING EN PROJECTEN.......................................................................................................................
8.5 WATERSCHAPPEN........................................................................................................................................................
8.6 TOEKOMSTVERKENNING EN SCENARIO’S...................................................................................................................
9 ONDERGROND, ENERGIE EN GEBIEDSONTWIKKELING..............................................................................
9.1 ONDERGROND..............................................................................................................................................................
9.2 ENERGIE.......................................................................................................................................................................
9.3 ECOLOGISCHE DUURZAAMHEID.................................................................................................................................
9.4 INTEGRALE GEBIEDSONTWIKKELING NIEUWE STIJL.................................................................................................
9.5 GIS EN GEODATE........................................................................................................................................................
2
,1. Het vakgebied ruimtelijke ordening en planologie
(ROP)
1.1 Inleiding
Ruimtelijke ordening is het zo goed mogelijk voor de toekomt aanpassen (praktisch handelen) van de
fysieke leefomgeving aan de eisen van de maatschappij, waarbinnen de maatschappij een allesbepalende
rol heeft. Hierbinnen heeft het netwerk van infrastructuur vergaande maatschappelijke effecten. Het is
moeilijk aanpasbaar maar wel de kern van de bereikbaarheid van een gebied.
█ Planologie is de wetenschap achter de kennis voor het maken van ruimtelijke plannen (structuurvisies)
en het (systematische) voorbereiden van (beleidsvormende of uitvoerende) ingrepen. Dit doen Wij in
Nederland al eeuwen bij de verkavelingen van het land.
█ Ruimtelijke ontwikkeling is het daadwerkelijk aanpassen van de fysieke leefomgeving (weghalen
ruimtelijke knelpunten (verspilde ruimte)). Hierbij zijn milieukundige, bouwkundige en verkeerskundige
bij betrokken.
█ Een ruimteclaim is het benodigde gebied voor de ontwikkeling van functies als wonen, natuur etc.
1.2 Opbouw van het boek
Waar
Schaalniveau: straat, buurt, wijk, gemeente, provincie, land of continent.
Wat
Inrichting met ruimtelijke functies: wonen, werken en sporten.
Waarom
Hoofddoelstelling uiteengezet met de doelboom: In de stam zitten abstracte doelstellingen die
uiteenrafelen tot concrete doelstellingen in de takken.
Hoe
Planvorming: sociale-, economische-, milieu-, ondernemings- en projectplannen.
Beleid: sturingsmiddel (wetgeving, communicatie en prikkels) vanuit de overheid om een doelstelling te
bereiken.
Wie
actoren (partners [MIRT] of stakeholders) zijn individuen en organisaties met invloed op de maatschappij
en ruimtelijke ordening, die voor maatschappelijk draagvlak van een plan kunnen zorgen mits ze
betrokken worden.
[Waarmee] tools voor de planoloog;
Tools van de planoloog (combineert specifieke kennis van planvorming in ruimtelijke context met
ruimtelijke ontwikkeling) of soms een stedenbouwkundige (geen specifieke kennis).
3
,1.3 Geschiedenis
Het planmatig creëren van steden werd al op grote schaal toegepast door de romeinen. Dit voorbeeld werd
gevolgd met een bouwverordening in 1531 van Amsterdam (verplichting om veilige woningen te
bouwen). Vervolgens stelde Napoleon in 1810 de wet Decreet in.
█ Het huidige vakgebied van ROP ontstond in 1901 met de introductie van de woningwet. Dit verplichte
het opstellen van een ruimtelijk plan voor bij de uitbereiding van steden en er werd een nationaal plan
voor wonen, werken, recreatie en verkeer opgesteld.
█ Tussen 1901 en WOII werd de kaderstellende structuurvisie ontwikkeld waarin hoofdlijnen voor de
lange termijnontwikkeling staan.
█ Tussen WOII en 1980 ontwikkelde ROP met de volgende wetgeving:
Basisbesluit
Eerste nota
WRO > subsidiariteitsbeginsel
Tweede nota > gebundelde deconcentratie
Derde nota > compacte stad
█ Tussen 1980 en 2010 ontwikkelde ROP met de volgende wetgeving:
Vierde nota > regio’s op eigen kracht
Vierde Nota Extra (VINEX)
Vijfde nota > decentralisatie
o Ontstaan van de ontwikkelingsplanologie met het begrip ruimtelijke kwaliteit (waarde dat
een persoon hecht aan de gebruiks-, belevings- en toekomstwaarde van de omgeving).
o Bevat van Ruimtelijke Ordening en Milieu zones (ROM) zoals rond Schiphol.
o Bevat ABC-locatiebeleid:
A > stations
B > tussen gebieden
C > Snelweg
2010-heden
█ Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR) uit 2012 is een samenvoeging van de nota mobiliteit en
de nota ruimte. De SVIR is bedoelt ter verbetering van de concurrentiekracht, bereikbaarheid en
leefomgeving op lange termijn.
█ Het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT) is naast het infrastructuurfonds
en de projecten van de het ministerie van infrastructuur en waterstaat (IenW) een machtsmiddel van het
rijk om de ROP te beïnvloeden. In het Mirt staan toekomstplannen van het IenW.
█ De omgevingswet gaat in vanaf 2021 en gaat over alle ruimtelijke en gezondheid thema’s waarbij vele
oude wetten worden vervangen. Deze wet zal worden uitgevoerd met Algemene Maatregelingen van
Bestuur (AMvB). Hierin veranderen structuurvisies in omgevingsvisies.
█ ROP wordt steeds meer uitgevoerd door initiatiefrijke burgers geholpen door de snelle technologische
ontwikkelingen omdat de overheid zich steeds meer terugtrekt. Hierbij is ook een verschuiving van
ruimtelijke ordening naar ruimtelijke ontwikkeling tot stand gekomen.
█ De rol van de provincie binnen ROP is het aanleggen van N-wegen betaald uit het provinciefonds,
opcenten en spaargeld. Dit wordt ondersteunt door een structuurvisie (10 jaar gelding) die verplicht door
overheden vastgesteld moet worden.
█ De rol van de gemeente binnen ROP is het aanleggen van wegen, straten en pleinen met geld uit het
gemeentefonds. De structuurvisie van een gemeente wordt uitgevoerd met machtsmiddelen als het
bestemmingsplan en de parkeernota.
4
, 2. De stad, de burgers en de plannen
2.1 De stad verschillend bekeken
Steden zijn zeer complex en worden begrensd door rommelige mengingen van allerlei functies
(rafelranden). In de randstad zijn steden zelfs dusver aan elkaar gegroeid dat er groene plekken tussen de
steden zijn ontstaan (inversielandschap). De morfologische vorm, grootte en structuur van steden
verschild dus ook gigantisch.
█ Om het historische-, economische- of functionele karakter van de stad inzichtelijk te krijgen kan men
een historische-, structuur, of functionele analyse maken. Hiermee kan men zien welke vorm
(concentrische, satelliet, radiaal of rasterstructuur) een stad heeft, maar ook wat de unieke waarde (genius
loci) van een stad is.
█ Een mental map is de kaart/beeld van een stad in iemands hoofd. Met duidelijke routes (paths zoals
zichtlijnen), grenzen (edges zoals barrières), districten (districts), knooppunten (notes) en
herkenningstekens (landmarks zoals oriëntatiepunten) kunnen steden deze kaart verbeteren. Dit is de
methode van Lynch.
█ Een economisch gebied is aantrekkelijk voor bedrijven om te vestigen dankzij agglomeratie factoren.
2.2 Voorzieningen
Voordat een perifere vestiging (winkel in het buitengebied), winkelcentra of trafficcentra (winkels bij
kantoren of stations) worden geopend doet men een DistributiePlanOlogisch onderzoek (DPO). Met dit
onderzoek kan men bijvoorbeeld zien dat er steeds meer leegstand onder winkels en maatschappelijk
onroerend (buurhuizen) is. Dit komt voornamelijk door schaalvergroting en internetdiensten.
2.3 Accommodatie van ruimtevraag
Per schaalniveau bepaald de overheidsinstantie de verdeling van de functies afhankelijk van de
ruimteclaim die zij vragen. Ook kan er nog ruimteoverschot ontstaan (leegstand).
2.4 Soorten plannen en het bestemmingsplan
Binnen ROP is het bestemmingsplan van vitaal belang. Dit zal worden vervangen door de
locatieontwikkelingsregel uit het omgevingsplan, waardoor het plan gecombineerd wordt met
milieueisen, parkeernormen etc. Het plan is juridisch bindend, geeft rechtsbescherming en wordt door
gemeentes gebruikt om bestemmingen (incl. maatvoeringen) aan gebieden toe te kennen. Het plan met
een planhorizon van 10 jaar wordt gebruikt om bouwplannen te toetsen.
Toelatingsplanologie > alleen toegelaten aanpassingen kunnen uitgevoerd worden.
Ontwikkelingsplanologie > bij de aanleg van een nieuw gebied wordt het gehele gebied
bestempelt als een functie wat na de aanleg wordt
gespecifieerd.
Uitnodigingsplanologie > de gemeente faciliteert initiatieven van participerende burgers
en ondernemingen en stelt enkel de kaders.
Beheersverordening > bij gebieden zonder bestemmingsplan waarbij niks veranderd
mag worden.
Partiele herziening > vroegtijdig herzien van een bestemmingplan waarvoor men
een ruimtelijke onderbouwing moet indienen. Wanneer
dit leidt tot waardedaling van jouw huis dan kan jij deze
herziening aanvechten of planschade
aanvragen.
5
