1.
Wat is een psychische stoornis?
Een psychische stoornis is een psychologische disfunctionaliteit bij een
persoon die geassocieerd kan worden met leed of een beperkt
functioneren. Daarbij vertoont deze persoon gedrag dat als atypisch wordt
gezien of dat niet aan de verwachtingen van de cultuur voldoet. Een
speciaal soort psychologische stoornis is een fobie. Een fobie wordt
gekenmerkt door een constante angst voor een object of een situatie.
Een psychische stoornis, ook wel abnormaal gedrag genoemd, heeft drie
kenmerken:
1. Psychische disfunctionaliteit: een defect in cognitief, emotioneel of
gedragsmatig functioneren.
2. Verontrusting/beperking: wanneer een psychische stoornis het
normaal functioneren belemmert of wanneer het zorgt voor leed en
verontrusting.
3. Atypisch of niet volgens de culturele normen: iets is atypisch als het
ver afwijkt van het gemiddelde of als het niet overeenkomt met de
sociale normen.
Deze drie kenmerken afzonderlijk zijn niet genoeg als criteria voor
abnormaal gedrag. Het is moeilijk om onderscheid te maken tussen
normaal en abnormaal. Jerome Wakefield (1999, 2009) gebruikt de
definitie van schadelijk disfunctioneren. De meest geaccepteerde definitie
van abnormaal gedrag wordt geformuleerd in de Diagnostic and Statistical
Manual, de handleiding met criteria voor bepaalde stoornissen. Volgens de
vijfde editie van de DSM luidt deze definitie als volgt: disfuncties van het
gedrag, psychologische disfuncties of biologische disfuncties die
onverwacht zijn in hun culturele context en geassocieerd worden met
lijden en beperkingen in het functioneren of een toenemend risico op
lijden, dood, pijn of beperking. Een typisch profiel van een stoornis wordt
een prototype genoemd.
Wat is psychopathologie?
Psychopathologie is de wetenschappelijke studie naar psychische
stoornissen. In dit veld zijn psychologen, psychiaters en therapeuten
werkzaam. De meeste professionals benaderen hun werk op een
wetenschappelijke manier. Dit doen ze door middel van onderzoek,
evaluatie van hun eigen werk, en op de hoogte blijven van de laatste
ontwikkelingen in het veld.
Mental health professionals gebruiken een wetenschappelijke invalshoek
bij hun klinische werk. Om deze reden worden zij scientist-
,practitioners genoemd. Scientist-practitioners functioneren op één of meer
van de volgende manieren:
1. Ze zijn op de hoogte van de laatste ontwikkelingen in hun werkveld,
zodat hun werk beter wordt.
2. Ze evalueren hun eigen beoordelingen of therapieën om te controleren
of deze werken.
3. Ze lopen mee met onderzoek dat nieuwe informatie oplevert over
stoornissen en hun behandeling.
Wat is een klinische beschrijving?
De term presenting problem wordt gebruikt om aan te geven met welke
klacht(en) een persoon in eerste instantie in een ziekenhuis of een kliniek
is beland. De eerste stap naar het uitvinden van het probleem is
de klinische beschrijving, de unieke combinatie van gedragingen,
gedachten en gevoelens die samen tot een specifieke stoornis leiden.
Eerst wordt vastgesteld wat de stoornis onderscheidt van andere
stoornissen. De prevalentie van een stoornis is hoe vaak een stoornis
binnen een bepaalde populatie voorkomt. Het aantal nieuwe gevallen van
de stoornis binnen een bepaalde periode wordt de incidentie van een
stoornis genoemd en wordt bepaald door middel van statistieken. De sex
ratio, het percentage mannen en vrouwen die een bepaalde stoornis
hebben, wordt onder andere ook bepaald door middel van statistieken.
Stoornissen verschillen sterk van elkaar wat betreft patroon, aanvang en
verloop. De meeste stoornissen volgen een individueel patroon, ook
wel verloop genoemd. Sommige stoornissen, zoals schizofrenie, volgen
een chronisch verloop. Deze duren een lange of levenslange tijd. Andere
stoornissen volgen een episodisch verloop, waarbij herstel mogelijk is
binnen een paar maanden. Er bestaat ook een tijd-gelimiteerd verloop,
hierbij verbetert een stoornis zonder behandeling en binnen een korte tijd.
Een ander verschil tussen stoornissen kan gevonden worden in de
aanvang van de stoornis, deze kan acuut of geleidelijk zijn.
Een prognose voorspelt hoe de stoornis zal verlopen. Etiologie ook wel de
‘studie van oorsprongen’, kijkt naar de beginselen van stoornissen. De
etiologie probeert een antwoord te vinden op de vraag: wat zijn de
onderliggende oorzaken van een stoornis? Hierbij wordt gekeken naar de
biologische, psychologische en de sociale dimensie van een stoornis.
Wat zijn verschillende historische opvattingen over
abnormaal gedrag?
Mensen proberen abnormaal gedrag al duizenden jaren te verklaren. Lang
geleden werd het bestaan van psychische stoornissen toegewezen aan
,bovennatuurlijke krachten. Deze stoornissen waren niet gewenst en men
probeerde ze te verbannen door middel van exorcisme. Hierbij werden
religieuze rituelen uitgevoerd om kwade geesten te verdrijven. Later
werden psychische stoornissen gezien als iets dat kon worden genezen,
bijvoorbeeld door middel van rust en een vrolijke omgeving. Ook werden
vaak het lot, massa hysterie en de stand van de maan en sterren gezien
als de oorzaak van psychische stoornissen. Een voorbeeld van massa
hysterie zijn groepen mensen die tegelijkertijd door de straten renden,
dansten en schreeuwden in patronen. Sommigen geloofden dat dit een
uiting was van bezetenheid. Ook in de moderne wereld komt massa
hysterie nog voor. Het kan simpelweg een uiting zijn van het fenomeen
van emotionele besmetting, waarbij de ervaring van een emotie uitbreidt
naar mensen in de omgeving. Een gedeelde reactie wordt ook wel mob
psychology genoemd. Paracelsus, een Zwitserse arts, kwam met een
theorie over de bewegingen van de maan en de sterren, wat volgens hem
invloed heeft op het psychologisch functioneren. Hiervan komt ook het
woord lunatic. Deze bovennatuurlijke ideeën bestaan nog steeds, al is dit
vaak in kleine religieuze sektes en primitieve culturen.
Welke ideeën stonden er tegenover de
bovennatuurlijke traditie?
Hippocrates dacht dat de oorzaak van psychische stoornissen te maken
had met de hersenen, hoofdtrauma’s en erfelijkheid. Hij zag het brein als
het centrum van alle wijsheid, intelligentie en emoties. Psychische
stoornissen zouden volgens hem behandeld kunnen worden als elke
andere ziekte. Ook de Romeinse arts Galen had een biologische verklaring
voor psychische stoornissen. Volgens de Hippocrates-Galen benadering is
het functioneren van het brein afhankelijk van vier lichaamssappen: bloed
van het hart, zwart gal van de milt, slijm van de hersenen en gele gal van
de lever.
Elke vloeistof in het lichaam is een aanduiding voor een van de vier
Griekse basiskwaliteiten: hitte, droogte, vocht en kou. Elke vloeistof was
geassocieerd met één van deze kwaliteiten. Overschotten van een of meer
vloeistoffen werden behandeld door de omgeving te reguleren om hitte,
droogte, vocht of kou te laten toenemen of afnemen, afhankelijk van
welke vloeistof uit balans was. Twee behandelingen werden ontwikkeld:
aderlatingen, waarbij een zorgvuldig afgemeten hoeveelheid bloed werd
verwijderd uit het lichaam, of het stimuleren van overgeven. Hippocrates
introduceerde ook het woord hysterie, wat nu bekend staat als somatische
symptoomstoornis. De fysieke symptomen zijn hierbij het resultaat van
een medisch probleem waarvoor geen fysieke oorzaak kan worden
gevonden. Hiervan werd een wandelende baarmoeder gezien als
mogelijke oorzaak, omdat het met name bij vrouwen voorkwam.
, In de 19e eeuw werd het idee van een biologische verklaring voor
psychische stoornissen nieuw leven ingeblazen. Dit kwam ten eerste
omdat er geneesmiddelen werden uitgevonden voor onder andere syfilis.
Syfilis is een SOA waarbij de symptomen hetzelfde zijn als de symptomen
bij een psychische stoornis (met name een psychose): abnormaal
gedrag met wanen en hallucinaties treedt op zoals het denken dat men
God is. Men dacht vanaf dat moment dat alle psychische stoornissen een
geneesmiddel hadden. De kampioen van de biologische traditie in de
VS, psychiater John P. Grey, was ervan overtuigd dat elke psychische
stoornis een fysieke oorzaak had. Hij zorgde er daarom voor dat de
omstandigheden in ziekenhuizen beter werden waardoor de kans op
genezing voor patiënten met een psychische stoornis groter zou zijn.
In de 20e eeuw werd voor het eerst met elektroshocks geëxperimenteerd
wat uiteindelijk leidde tot de elektroconvulsieve therapie (ECT), ontdekt
door Benjamin Frenklin per toeval. Joseph von Meduna, een Hongaarse
psychiater, kwam erachter dat schizofrenie soms voorkwam in patiënten
met epilepsie. Twee italiaanse artsen probeerden depressieve mensen te
genezen door kleine schokjes toe te dienen aan de hersenen. De patiënt
herstelde hierdoor. Ook werden er in die periode effectievere medicijnen
zoals kalmeringsmiddelen gevonden tegen ernstige psychische
stoornissen, in de jaren 50 van de 20e eeuw. Neuroleptica waren in eerste
instantie erg populair maar worden nu minder gebruikt vanwege
bijwerkingen als chronische trillingen, psychotische symptomen en
agitatie.
Emil Kraepelin (1856-1926) was een van de grondleggers van de moderne
psychiatrie. Hij heeft zich met name bezig gehouden met diagnostiek en
classificatie, weinig met behandeling. Hij maakte als een van de eersten
onderscheid tussen verschillende psychische stoornissen.
Wat is de psychosociale benadering van
psychopathologie?
De psychosociale benadering van de oorzaak van psychopathologie richt
zich niet alleen op psychologische factoren, maar ook op sociale en
culturele factoren. In de 19e eeuw werd een toepassing op deze
benadering, de morele therapie, belangrijk. Deze vorm van therapie was
gebaseerd op het normaal behandelen van patiënten die opgenomen
waren, waardoor er ruimte was voor interpersoonlijk contact. Deze vorm
van therapie zorgde voor positieve resultaten. Grondleggers van deze
therapie waren Philippe Pinel en Jean-Baptiste Pussin. Zij verwijderden
bijvoorbeeld kettingen, waardoor patiënten meer vrijheid kregen, en
zorgden voor humane en positieve psychologische interventies. Het
toepassen van morele therapie nam echter af na de Amerikaanse
Burgeroorlog. Destijds moesten zoveel mensen behandeld worden, dat
immigranten vaak werden uitgesloten. Dorothea Dix pleitte voor het
