Dit document is een samenvatting van het vak Economie gegeven door prof Jan Bouckaert (1ste jaar bachelor UA). De samenvatting is geschreven in jaar en is dus actueel. Het bestaat uit een combinatie van de prof zijn powerpoints en het handboek. Naast de samenvatting, mag je zeker niet vergeten de o...
1 HFDST 1: Wat is economie?
1.1 Inleiding
Verschillende opvattingen:
- Hulp bij het nemen van beslissingen in:
o Bedrijven, organisaties, gezinsverband, …
- Actuele problemen beter begrijpen
- Toekomstige problemen voorkomen
1.2 Het fundamenteel economisch probleem: veelvuldige behoeften
vs schaarse middelen
Behoeften: menselijke behoeften en maatschappelijke behoeften
- Zijn talrijk, wisselend en hiërarchisch
Iedereen heeft het schaarsteprobleem: middelen en tijd zijn beperkt volstaan niet om in alle
behoeften te voorzien en alle doelstellingen te realiseren we moeten keuzes maken
Zelfs de overheid en rijkste mensen
Economische analyse: gaat na hoe beslissingsmakers (mensen, bedrijven, overheden en andere
organisaties) keuzes maken en wat daarvan de individuele en maatschappelijke gevolgen zijn
1.2.1 Menselijke en maatschappelijke behoeften
Behoefte = verwijst naar het aanvoele van een tekort en naar het verlangen om dit tekort aan te
vullen (individuele en collectieve behoefte)
- Persoonlijk
- Kunnen wijzigen doorheen tijd of door omstandigheden
OPM: economie spreekt zich niet uit over de waarde van behoeften
1.2.2 Schaarse middelen en de noodzaak te kiezen
Schaarse middelen = economische G (materiële en immateriële diensten)
VW: schaars, nuttig en alternatief aanwendbaar
Niet-schaarse middelen = vrije G – BV: lucht, water
Echter ontstaat hier ook schaarste in = nieuwe schaarsten – BV: zuivere lucht
1.2.3 Het maken van keuzes en opportuniteitskosten
Opportuniteitskost = de waarde van het best mogelijke alternatief datmen opgeeft door een
bepaalde keuze te maken.= de kostprijs van de gemiste kans
1.2.4 Economie: een definitie
Economie (volgens Scitovsky) = sociale wetenschap die tot voorwerp heeft het beheer van schaarse
middelen
Hierbij zijn 3 beheersproblemen:
- Stabilisatieprobleem: volledige aanwending van beschikbare middelen vereist
o Volledige werkgelegenheid nastreven
- Allocatieprobleem: hoe de schaarse middelen toewijzen
, - Verdelingsprobleem: hoe de economische G en diensten verdelen over bevolking
o Laatste twee: Wat, Hoeveel, Hoe, Waar, Voor wie?
1.2.5 Micro- en macro-economie
Mirco-economie = studie van het gedrag van economische agenten (individueel en onderling)
- Betrekking tot allocatie- en distributieprobleem
Macro-economie = studie van invloed van menselijk gedrag op de werking van economie
- Betrekking op stabilisatieprobleem
1.3 Het productieproces
1.3.1 De productiefactroen
3 eigenlijke PF op macro-economisch vlak:
- Arbeid
o Fysieke arbeid en intellectuele arbeid
o Moeilijk te meten: vaak kijken naar # gepresteerde arbeidsuren of # arbeidsdagen
- Natuur
o Natuurlijke rijkdommen (bodem met vruchtbaarheid, ondergrond met GR, …)
o Moeilijk te meten: vaak kijken naar ligging, bereikbaarheid en moeilijkheidsgraad van
ontginning
- Kapitaal
o Reële kapitaalgoederen: geheel van de door de mens geproduceerde
productiemiddelen
! ook de infrastructuur van een land behoort tot nationale kapitaalvoorraad
BV: wegen, haven, elektriciteitsinfrastructuur
Vaak gecombineerd met bijkomende PF: ondernemingsinitiatief
1.3.2 Het productieproces
Productieproces = elke fase waarbij de waarde van de geproduceerde G
toeneemt
Inzet van:
- Primaire PF: arbeid en natuur
- Afgeleide PF: kapitaal (ook menselijk kapitaal:
ondernemingsinitiatief)
o Omwegproductie = kapitaalgoederen komen niet direct
in aanmerking voor consumptie MAAR ze dragen indirect,
langs een omweg, bij tot de uiteindelijke bevrediging van
behoeften
Meerdere stadia:
GR intermediaire producten eindproducten economische G naar finale consument die erover
moeten kunnen voer beschikken
Consumptie door gezinnen: eenmalig of meermalig gebruik (= duurzame consumptie)
Investeren = verhogen van de hoeveelheid reële kapitaalG
,1.3.3 De productiefunctie
Productiefunctie = technische relatie tss de hoeveelheid PF (inputs) en de maxime hoeveelheid
economische G (output) die daarmee geproduceerd kan w
X = f (L,N,K)
Een verhoging van arbeid, natuur of kapitaal (…) verhoging van output
Marginaal product van … = toename in de productie van kleine verhoging van ingezette …
- Wiskundig gezien: eerste afgeleide naar …
VB: markt met twee goederen: graan en kleding
- Veronderstel PF kapitaal en natuur als cte, enkel arbeid
varieert
- Graan: afnemend marginaal product: toegevoegde
productie per extra hoeveelheid arbeid vermindert
- Kleding: constant marginaal product: toegevoegde
productie per extra hoeveelheid arbeid blijft gelijk
1.4 De productiemogelijkhedencurve
Productiemogelijkhedencurve = stelt alle mogelijke combinaties van
de productie van economische G voor die tot stand komen bij
volledige aanwending van de beschikbare productiefactoren
Ligging van punten:
- Alles op de curve, kan geproduceerd w
- Alles onder de curve, kan geproduceerd w MAAR er zijn
arbeidseenheden over – economisch inefficiënt
- Alles boven de curve, kan NIET geproduceerd w
2 beheersproblemen:
- Allocatie van middelen: in welk punt w er geproduceerd
- Volledige aanwending van middelen: economie streeft
naar een productiecombinatie die op de curve ligt
1.5 Verruimen van de productiemogelijkheden
- Meer PF inzetten
- Betere PF inzetten
o Arbeidsverdeling: specialisatie in productieproces
(+): stijging arbeidsproductiviteit
(-): aliënatie = arbeider herkent zijn persoonlijke bijdrage niet en vervreemdt
van het eindproduct
o Technologische vooruitgang
o Nieuwe economische ordening/ instituties
BV: verlening schoolplicht, invoering van verplichte sluitingsdagen
= > samenvattend aangeduid met technologische vooruitgang
productiemogelijkhedencurve verschuift naar rechts en w herschreven als:
X = f (L,N,K,T)
1.6 Centrale planning vs het marktmechanisme
DOEL: allocatie- en distributieproblemen oplossen
, 1.6.1 Centrale planning
In centraal geleide economie w relevante beslissingen aan centraal orgaan toevertrouwd, dat ze
vastlegt in een plan
Cruciaal: interne consistentie van het plan
Succesvol bij: stimuleren van de productie van kapitaalgoederen ten koste van de productie van
consumptiegoederen
MAAR moeilijkheden:
- Informatiedoorstroming
- Motivatieprobleem: Gebrekkige motivatie van bedrijfsleiders en WN
- Rantsoeneringsprobleem: beperking in het vrije gebruik van levensmiddelen (DOEL hiervan:
noodzakelijke en eerlijke verdeling over de bevolking)
1.6.2 Het marktmechanisme
Markt werkt obv beslissingen van individuele consumenten en producten
Markteconomie w gekenmerkt door:
- Gedecentraliseerde organisatie (geen centraal organisme)
- Principe van onzichtbare hand = automatische regelaar die evenwicht in economisch leven
brengt
Nadeel markteconomie: inkomensverdeling gebaseerd op marktwaarde van geleverde prestaties kan
zeer ongelijk zijn
Cruciaal: prijsvorming = wensen van V en A w gecoördineerd voor zowel outputmarkten (G en
diensten en inputmarkten (PF)
Rol van prijsmechanisme:
- Informatiefunctie: verschaffen info over relatieve schaarste en relatieve nut van
verschillende G (of PF)
- Motivatiefunctie: bepaalt inkomensvorming – wat V betaald vormt inkomen van A
- Rantsoeneringsfunctie: signalen en prikkels geven aan consumenten en producenten die er
hun beslissing op baseren
o Stijging prijs consument w gerantsoeneerd en producent gemotiveerd
Oorzaken slecht functioneren van markten:
- Te sterke economische macht van bedrijven de signaalfunctie van prijsmechanisme aantast
- G die door hun specifieke kenmerken moeilijk aan markt kunnen w overgelaten
o Publieke of collectieve G met 2 kenmerken:
Meerkosten om het goed aan bijkomende individuen beschikbaar te stellen
zijn zo goed als nul
Moeilijk om mensen uit te sluiten van het gebruik van het goed
Vrijbuitersprobleem = niem kan uitgesloten w van het genot vh G
- Externe effecten = Productie van een G gaat gepaard met ongeprijsde en meestal
ongewenste neveneffecten
Conclusie markteconomie:
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper maudtorfs. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,49. Je zit daarna nergens aan vast.
