Samenvatting Financial accounting
1 Plaatsbepaling van externe verslaggeving
– externe verslaggeving;
Financieel georiënteerde informatieverschaffing vanuit organisaties t.b.v. belanghebbenden of
belangstellende buitenstaanders.
Jaarverslaggeving d.m.v. een jaarrekening = belangrijkste verschijningsvorm.
Een aantal (mogelijke) functies van de externe informatieverstrekking:
– verantwoording (rekenschap) ten aanzien van het gevoerde beleid
– informatie tbv de beslissingsvoorbereiding, zoals:
Beleggingsbeslissingen en beslissingen ten aanzien van de winstbestemming.
Bij de externe berichtgeving gaat het om de verantwoordingsrelaties tussen de organisatie en de
externe belanghebbende(n). Het management kiest in beginsel het liefst voor de berichtgeving die
haar belangen het best dient. De organisatie (de agent) zal evenwel in principe moeten rapporteren
op basis van hetgeen voor de externe belanghebbende(n) (de principaal) belangrijk is (agency
theory).
– interne informatieverschaffing;
Geeft inzicht in de informatiebehoefte dat binnen de onderneming ontstaat; besluitvorming binnen
de onderneming. Aantal externe voorschriften moeten in acht worden genomen (belastingen,
privacywetgeving).
– bezitsmodel;
Onderneming als verlengstuk vd eigenaar > eenmanszaak of v.o.f.
Geen strikte scheiding tussen eigen vermogen en die vd onderneming.
– gesloten/klassieke model;
Scheiding onderneming en eigenaren > houden nog wel eigendomsrecht > b.v. (familieonderneming).
Informatieverschaffing is vooral afgestemd op aandeelhouders en overige financiers.
– open/moderne model;
Onderneming als coalitie van participanten/stakeholders > moeten op basis van informatie een beeld
vormen over investeringen.
Subsysteem van totale maatschappelijke systeem > plicht tot verantwoording en openheid over de
gang van zaken binnen de onderneming.
,– wetgeving;
Vraag- en aanbodzijde moeten weten waar ze aan toe zijn (geen marktmechanisme, wel
tegengestelde belangen) > daarom wet- en regelgeving = dynamisch proces, ook behoefte aan
afstemming in internationaal verband.
BW Titel 9 van boek 2.
Geschillen > Ondernemingskamer van het Gerechtshof A’dam en in cassatie de Hoge Raad.
Raad voor de jaarverslaggeving (RJ);
Privaatrechtelijk orgaan; geeft nadere invulling van de verslaggevingsnormen; wetgeving niet erg
gedetailleerd. Heeft geen wettelijke status > ontwikkeld tot een gezaghebbende invulling vd in de
wet geformuleerde maatschappelijk aanvaardbare nomen.
IFRS (International Financial Reporting Standards);
Regelgeving voor (va 2005) de geconsolideerde jaarrekening van alle beursgenoteerde bedrijven;
hebben min of meer een wettelijke status gekregen.
Opgesteld door IASB = International Accounting Standards Board.
2 verschillende vormen van externe verslaggeving;
1. Systematische informatie;
Vaste periodiciteit over de onderneming als geheel; jaarrekening, bestuursverslag, publicatie
kwartaal of halfjaarcijfers.
2. Incidentele informatie;
N.a.v. een bepaalde gebeurtenis of transactie; persberichten bij overname of
emissieprospectus (uitgeven nieuw aandelen).
– fiscale jaarrekening;
Direct verwant aan de bedrijfseconomische of commerciële jaarrekening.
Vooral kleine en middelgrote onderneming proberen de jaarrekening zoveel mogelijk af te stemmen
op de fiscale jaarrekening om dubbelwerk te voorkomen.
Fiscale winst- en vermogensbepaling volgens de regels van goed koopmansgebruik (is mede in
jurisprudentie bepaald).
De fiscale jaarrekening valt onder de externe verslaggeving.
NB: de financiële berichtgeving door middel van jaarverslaggeving is in ons land niet
gebaseerd op fiscale normen.
– commerciële jaarrekening;
De commerciële balans heeft als doel een beeld te geven over de gang van zaken van de
vennootschap vanuit bedrijfseconomisch oogpunt. Er wordt geen rekening gehouden met fiscale
faciliteiten. Uit de commerciële balans moet duidelijk blijken hoe de grootte en de samenstelling van
het vermogen van de onderneming aan het eind van het boekjaar is.
Een jaarrekening op basis van fiscale grondslagen wordt in eerste instantie opgesteld om de te
betalen vennootschapsbelasting over het betreffende jaar te bepalen. Hierbij wordt rekening
gehouden met de fiscale regels. Een voorbeeld hiervan is de beperking op de afschrijvingen van
gebouwen. Een pand in eigen gebruik mag worden afgeschreven tot 50% van de woz-waarde.
Een jaarrekening op basis van commerciële grondslagen houdt over het algemeen meer rekening met
de waarde in het economische verkeer. Zo kan er bij afschrijvingen rekening worden gehouden met
,de daadwerkelijke levensduur, zonder dat bij gebouwen rekening hoeft worden gehouden met de
woz-waarde. Ook komt in een jaarrekening op basis van commerciële grondslagen soms goodwill
voor. Deze goodwill is berekend bij het oprichten van de besloten vennootschap om de werkelijke
waarde van de aandelen te bepalen, maar is niet daadwerkelijk betaald, waardoor de goodwill in een
jaarrekening op basis van fiscale grondslagen niet op de balans staat.
Substance over form;
betekent, dat het economische aspect van transacties en gebeurtenissen van groter belang is dan het
juridische aspect. Ook wel aan als het realiteitsbeginsel.
Bij een geconsolideerde jaarrekening bijvoorbeeld stelt men de jaarrekening op alsof er sprake is van
een juridische eenheid, terwijl het in feite gaat om een economische eenheid. Een onderneming die
voor haar bedrijfsuitoefening de economische beschikkingsmacht heeft over een duurzaam
productiemiddel (bijvoorbeeld een machine of een vrachtauto) op basis van financial leasing, zal
doorgaans dit duurzame productiemiddel activeren, ook al berust het juridisch eigendom bij een
derde.
– tussentijdse berichtgeving;
1. Halfjaarscijfers;
Verplicht voor beursgenoteerde ondernemeingen.
Binnen 8 mnd na begin boekjaar een halfjaarverlag en bestuursverslag over eerste helft va
het boekjaar publiceren.
Interim Financial Reporting (IFR) moet worden toegepast. Opstelling op zelfde wijze als
jaarrekening. Autoriteit Financiele Markten (AFM) houdt toezicht of halfjaarverslaggeving
aan de wettelijke eisen voldoet.
2. Kwartaalcijfers;
In de VS zelfs kwartaalcijfers verplicht (nadeel = leggen nadruk op korte termijn resultaten >
lange termijn doelstellingen in gedrang).
– maatschappelijke verslaggeving;
Steeds meer van belang > MVO.
Internationaal > Global Reporting Initiative (GRI) = instituut verbonden aan VN. Hebben algemene
grondslagen voor maatschappelijke verslaggeving ontwikkeld.
Nederland > Door RJ > Handreiking voor maatschappelijke verslaggeving. RJ richtlijn 400 > advies om
in bestuursverslag van jaarrekening ook verantwoording te leggen over maatschappelijke aspecten.
4 aspecten voor maatschappelijke verslaggeving;
1. Algemene aspecten; belangrijke uitdagingen
2. Milieuaspecten (Planet); verplicht voor bepaald type bedrijven.
3. Sociale aspecten (People)
4. Economische aspecten (Profit)
Het nationale en internationale stramien voor de maatschappelijke verslaggeving bestaat uit vier
aspecten, waaromtrent een vijftal verantwoordingselementen worden onderscheiden.
– de dialoog met de belanghebbenden (stakeholders)
– het beleid
– de organisatie van het beleid
– de uitvoering en de uitkomsten daarvan
– de toekomstverwachtingen.
,– ontwerpend onderzoek;
Bedenken van nieuwe rekenregels, waarderingsgrondslagen en voorstellingswijzen (modellen) om
financiële prestaties van onderneming te meten en vast te leggen.
– verklarend onderzoek;
Begrijpen van het empirische verschijnsel externe verslaggeving; hoe ondernemingen inhoud geven
aan de verslaggeving en waarop bijv. overheid optreedt in deze context.
2 Regelgeving externe verslaggeving
Overheidstaak om regelgeving op te treden; zeker in geval van tegengestelde belangen.
Regelgeving;
Regelgeving uitgevaardigd door niet-wettelijk regelgevende instanties.
Wetgeving;
Belangrijkste Nederlandse regelgevende instantie is de wetgever = verplicht Europese en
internationale regels in Nederlandse wetgeving op te nemen.
– Nederlandse wetgeving;
Door de internationalisering worden we in Nederland met de volgende wet- en regelgeving
geconfronteerd:
– de wetgeving: in hoofdzaak de bepalingen die zijn opgenomen in Titel 9 Boek 2 BW
– de jurisprudentie; de uitspraken van de Ondernemingskamer en de Hoge Raad op het terrein van
de externe verslaggeving > vormen mede een bron voor geldende recht.
Belanghebbenden kunnen in beroep gaan bij de Ondernemingskamer van het Gerechtshof te
Amsterdam als zij van oordeel zijn dat de jaarrekening of het bestuursverslag niet voldoet aan de
bepalingen van Titel 9, BW2.
– de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving (RJ), gepubliceerd door de Raad voor de Jaarverslaggeving
(met dezelfde afkorting: RJ)
– de International Accounting Standards (IAS) en de International Financial Reporting Standards
(IFRS), de Interpretations van de International Financial Reporting Interpretation Committee (IFRIC),
de regelgeving die tezamen wordt aangeduid als IFRS, gepubliceerd door de International Accounting
Standards Board (IASB).
Daarnaast hebben beursgenoteerde ondernemingen ook te maken met de Autoriteit Financiële
Markten (AFM). De AFM is gedragstoezichthouder op de financiële markten.
Welke wetten en/of regels moeten nu door ondernemingen worden toegepast bij het opstellen van
de jaarrekening?
– normen die in het maatschappelijk verkeer als aanvaardbaar worden beschouwd
De overheid legt via de wet haar wil op indien zij van oordeel is dat het van publiek belang is dat op
een maatschappelijk terrein regels moeten worden gesteld. Indien de materie die moet worden
geregeld sterk beïnvloed wordt door wijzigende maatschappelijke opvattingen, pleegt de wetgever te
verwijzen naar buitenwettelijke normen. Bij geschillen zal dan uiteindelijk de rechter dienen vast te
stellen wat in concreto deze norm is. Deze situatie doet zich ook voor met betrekking tot de regels
voor externe verslaggeving. Reeds in een vroeg stadium heeft de wetgever het tot zijn taak gerekend
voorschriften, zij het summiere, met betrekking tot de inrichting van de externe verslaggeving van
, ondernemingen en vennootschappen op aandelen te geven. Bij uitbreiding van de regelgeving is
gebruik gemaakt van zowel het delegeren van de bevoegdheid tot het geven van nadere
uitwerkingsvoorschriften via een Algemene Maatregel van Bestuur als van het verwijzen naar
buitenwettelijke normen. Hiervoor is de term ‘maatschappelijk aanvaardbare normen’ gebruikt, zoals
deze in het Burgerlijk Wetboek wordt gebruikt.
– Europese richtlijnen
Overigens hebben de in de wet zelf vastgelegde voorschriften in de loop van de tijd een aanzienlijke
uitbreiding ondergaan. Met name de Europese harmonisatie op het terrein van het
vennootschapsrecht heeft hiertoe aanleiding gegeven. De Europese Unie gebruikt o.a. richtlijnen om
de wetgeving van de lidstaten te harmoniseren. Deze richtlijnen verplichten de regeringen van de
lidstaten hun wetgeving conform de richtlijn aan te passen. Op het terrein van de externe
verslaggeving is dat de in 2013 gepubliceerde EU-jaarrekeningrichtlijn (die drie eerdere richtlijnen
verving, die grote invloed hebben (gehad), te weten: de Vierde EU- richtlijn betreffende de
enkelvoudige jaarrekening, de Zevende richtlijn betreffende de geconsolideerde jaarrekening en de
Achtste richtlijn over de wettelijke accountantscontrole).
– Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ)
Ontstaan er interpretatieverschillen inzake de jaarrekeningvoorschriften, dan kan slechts de rechter
daarover een voor partijen bindende uitspraak doen.
Zoals hiervoor vermeld heeft de wetgever in de wet, via een verwijzing naar ‘maatschappelijk
aanvaardbare normen’, in de regels die gelden voor de externe verslaggeving buitenwettelijke
normen geïntroduceerd. Omdat onduidelijkheid kan heersen omtrent de inhoud van deze normen
heeft een aantal organisaties van direct belanghebbenden, zoals accountants, werkgevers en
werknemers, het initiatief genomen tot inventarisatie van deze ‘maatschappelijk aanvaardbare
normen’.
Dit initiatief is uitgemond in de Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ) die de Richtlijnen voor de
jaarverslaggeving publiceert. Zowel in de praktijk als in de interpretatie van de Ondernemingskamer
hebben deze Richtlijnen de functie gekregen van een nadere invulling van het begrip
‘maatschappelijk aanvaardbare normen’. Een belangrijk aspect hierbij is het feit dat de RJ bij het
opstellen van zijn Richtlijnen rekening houdt met de internationale ontwikkelingen op het gebied van
de verslaggeving. De RJ probeert zoveel mogelijk de uitspraken van de IASB in zijn Richtlijnen te
verwerken.
– International Accounting Standards Board (IASB)
De IASB is een privaatrechtelijke organisatie die themagerichte standaarden op het gebied van de
externe verslaggeving opstelt en wereldwijde acceptatie en toepassing van genoemde standaarden
nastreeft. In deze organisatie zijn evenals de RJ op nationaal gebied, alle direct belanghebbenden
vertegenwoordigd.
– International Financial Reporting Standards (IFRS)
De door de IASB uitgegeven International Accounting Standards (IAS) en de International Financial
Reporting Standards (IFRS) hebben de laatste jaren in betekenis toegenomen, omdat de Europese
commissie heeft besloten dat deze standaarden sinds 2005 moeten worden nageleefd in de
geconsolideerde jaarrekening van de in Europa ter beurze genoteerde vennootschappen. De niet-
beursgenoteerde ondernemingen kunnen de keuze maken tussen het toepassen van de Nederlandse
wet of het toepassen van de speciale IFRS-richtlijnen voor kleine en middelgrote ondernemingen, de
International Financial Reporting Standards for Small and Medium Sized Enterprises (IFRS for SMEs).
Vervolg wetgeving op internationaal niveau;
Op wereldniveau harmonisatie door IASB > publiceert IFRS (IAS nieuw voor IFRS).
