Een samenvatting van de stof van het boek 'Beginselen van het Nederlandse Staatsrecht' met daarbij casusuitwerking zoals besproken tijdens het college.
HOOFDSTUK 1
1.1 BENADERING VAN HET BEGRIP STAAT
De staat is een organisatie die met voorrang boven anderen effectief gezag uitoefent over een gemeenschap
van mensen of een bepaald grondgebied. Erkenning door andere staten is een belangrijke aanwijzing dat er
sprake is van een staat. Kenmerkend voor een staat is dat er de mogelijkheid bestaat van toepassing van
dwang ter handhaving van de gemeenschapsnormen.
Organen die met gezag zijn bekleed zijn de organen binnen een staat die bevoegd zijn tot het uitoefenen van
dwang. De regels die betrekking hebben op de organisatie van met gezag beklede organen noemt men
staatsrecht.
In de middeleeuwen was het gezag in West-Europese landen in handen van een vorst welke zelf de regels
maakte. Toen sociale bescherming van gezagdragers minder nodig werd, leek gezag als persoonlijk recht niet
meer rechtvaardig (Machiavelli, 1513). Volgens Rousseau (1762) bestaat gezag alleen omdat wordt gezocht
naar een vorm van samenwerking die de persoon en het goed van ieder lid beschermt. Tegenwoordig is elke
burger gelijkwaardig en heeft elke burger recht op gelijke invloed op het staatsbestuur.
1.2 VERDELING VAN DE STAATSMACHT OVER VERSCHILLENDE ORGANEN
Omdat het voeren van een directe democratie onmogelijk is wordt er gewerkt met een stelsel van
representatie. Beslissingen worden gemaakt door een kleine kring personen die door burgers zijn aangewezen.
Voor het voortbestaan van een staat is gezag onvermijdelijk. Het gezag moet constant beslissingen nemen
waarbij belangen worden afgewogen. Het gezag moet een beslissing zo nodig met dwang kunnen doorzetten.
Om hierbij het risico op een dictatuur te vermijden is door Montesqieu in 1748 de scheiding van machten
geïntroduceerd, met een systeem van Trias Politica en Checks & Balances. Volgens Montesqieu moet de
regering alleen wetten uitvoeren. Tegenwoordig is de taak van de regering veel breder. De regering heeft
namelijk ook een zelfstandige bevoegdheid. De uitvoering van wetten + de zelfstandige bevoegdheid wordt in
de Grondwet ‘bestuur’ genoemd.
1.3 GRONDREGELS VAN EEN DEMOCRATISCHE STAATSORGANISATIE
1. De rechter en administratie mogen hun bevoegdheden slechts gebruiken voor zover de Grondwet of
de wet dat toestaat. Dit noemt men het legaliteitsbeginsel. In Groot-Britannië noemt men dit Rule of
Law en in Frankrijk principe de légalité. Het legaliteitsbeginsel wordt vaak alleen in formele zin
nageleefd omdat er delegatie van wettelijke bevoegdheden bestaat.
2. Niemand kan een bevoegdheid uitoefenen zonder verantwoording schuldig te zijn. Deze
verantwoording komt als volgt ter uiting:
a) Politieke verantwoordingsplicht van bestuur aan vertegenwoordiging
b) Ambtelijke ondergeschiktheid
c) Bestuurlijk toezicht door een hoger orgaan (precentief/repressief)
d) Strafrechtelijke verantwoordelijkheid (art. 355, 370, 371 wet Sr)
e) Besluiten van bestuursorganen zijn vaak vatbaar voor beroep
f) Bij gebrek aan beroepsmogelijkheid kan de burgerlijke rechter ambtshandelingen toetsen
g) Rechterlijke toetsing van wetgevers (let op: een rechter mag een wet niet toetsen aan de
Grondwet obv art. 120 GW).
1.4 DEMOCRATIE, RECHTSSTAAT EN HISTORISCHE ONTWIKKELING
Een democratie is een staatvorm die de gelijkwaardigheid van mensen als uitgangspunt neemt . Een staat
waarin burgers beschermd zijn tegen machtsmisbruik noemt men een rechtsstaat. Tegen machtsmisbruik zijn
de volgende waarborgen ingesteld:
1. Burgers hebben grondrechten
2. Optreden van bestuur dat voor een burger bezwarend is moet berusten op een algemene regel
, 3. Regels waarin bevoegdheden zijn omschreven moeten zijn vastgesteld door een ander orgaan
4. Geschillen tussen burger en staat moeten worden opgelost door een onpartijdige rechter
Het functioneren van checks & balances is een historische ontwikkeling. In NL zijn nog elementen te vinden van
directe democratie in de vorm van een referendum en een volks- of burgerinitiatief.
1.5 HISTORISCH- SYSTEMATISCHE METHODE
De methode van bestuderen die wordt gebruikt om de Nederlandse wet te bestuderen is historisch om de
werkelijke betekenis te kunnen begrijpen. Deze is tegelijk systematisch om te kunnen kijken naar hoe het
systeem steeds verder groeit en ontwikkelt.
HOOFDSTUK 2
2.1 BRONNEN VAN HET STAATSRECHT
Bronnen van het staatsrecht zijn de Grondwet, gewoonterechtelijke regels en een aantal geschreven
regelingen in de vorm van wetten of algemene maatregelen van bestuur.
2.2 GESCHIEDENIS VAN DE GRONDWET
De eerste Nederlandse staatsregeling was de Unie van Utrecht in 1579. In 1815 werd deze (na enkele
tussentijdse wijzigingen) uiteindelijk de Grondwet voor het Koninkrijk der Nederlanden. Sindsdien hebben de
volgende belangrijke herzieningen plaatsgevonden:
1983 Weinig fundamenteel nieuwe bepalingen, maar aanpassing in tekst ontwikkeling van
praktijk, gewoonterecht en jurisprudentie
1987 Wijziging inzake huisrecht en inlichtingenplicht ministers en staatssecretarissen
1995 Afschaffing van militaire dienstplicht
1999 Nationale ombudsman
2000 Wijziging grondwetsbepalingen over verdediging
2002 Herziening binnentreden in woningen
2005 Wettelijke regeling tijdelijke vervanging volksvertegenwoordigers
2006 Regelen samenwerkingsschool
2008 Vervallen uitsluiting kiesrecht wilsonbekwamen
Het herzien van de grondwet gaat constant door. Tegenwoordig gebeurt dit vooral in d vorm van het
aanhangig maken van initiatiefvoorstellen in de Tweede Kamer.
2.3 BETEKENIS VAN DE GRONDWET VOOR HET STAATSRECHT
Onze grondwet is op het gebied van bepaalde zaken onvolledig. Onze Grondwet is daarnaast een rigid
constituition. Dit wil zeggen dat deze moeilijker te wijzigen is dan een normale wet.
2.4 INHOUD EN SYSTEEM VAN DE GRONDWET
H1 – Grondrechten
H2 – Omschrijving regering
H3 – Omschrijving Staten-Generaal
H4 – Omschrijving Raad van State
H5 – functies van deze organen
H6 – Regels over rechtsspraak
H7 – Regels met betrekking tot provincies, gemeenten, waterschappen en andere openbare lichamen
H8 – Herziening van de Grondwet
2.5 ONGESCHREVEN STAATSRECHT
Op sommige punten in de Grondwet bestaan lacunes. Hierover bestaan algemeen aanvaarde, ongeschreven
regels. Er is sprake van een ongeschreven rechtsregel wanneer er behalve een staatkundige praktijk er ook een
rechtsovertuiging bij de betrokkenen bestaat dat zij volgens die praktijk behoren te handelen. Waar sprake is
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper robinhees. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
