Hoorcollege 6 – Europees & Nationaal aanbestedingsrecht – gebiedsontwikkeling
Gebiedsontwikkeling
Aanbestedingsrecht en gebiedsontwikkeling
‘Bij gebiedsontwikkeling wordt een gebied opnieuw ingevuld waarbij verschillende functies
zoals (boven- en ondergrondse) infrastructuur, wonen, werken en recreatie in hun onderlinge
samenhang worden gerealiseerd’ (Reiswijzer, p. 7)
Hoe werkt het aanbestedingsrecht in op gebruikelijke relaties tussen overheid en marktpartijen
bij gebiedsontwikkeling?
Particulieren/gemeente wensen een plangebied tot ontwikkeling te brengen
De gemeente en particulieren hebben grondposities in het plangebied
Plangebied: private werken (woningen, kantoren) en publieke werken (infrastructuur,
openbaar gebied, overheidsgebouwen)
Reiswijzer: verplichte literatuur. Staat een definitie in. Het is een document, een soort
routeomschrijving tussen verschillende regelgeving. Het zijn richtlijnen die algemeen geaccepteerd
zijn. Ontwikkeld door ministerie van binnenlandse zaken.
Belangrijkste activiteiten gebiedsontwikkeling
Planontwikkeling (tekenen en rekenen)
Grondexploitatie (bouw- en woonrijp maken, aanleg infrastructuur en openbaar gebied,
groenvoorziening etc.)
Opstalexploitatie (realiseren van vastgoed op bouwkavels)
Woningen, commercieel vastgoed (horeca, retail, kantoren) en vastgoed met openbare
functie (stadskantoor, bibliotheek, openbare school etc.)
Vaak geen concurrentie bij selectie projectontwikkelaar/realiserende aannemer
Initiatief ging/gaat vaak uit van de PO en niet van de gemeente
PO wil voor eigen rekening en risico realiseren
‘Fait accompli’: private grondposities waardoor gemeente niet vrij een aanbesteding voor
ontwikkeling kan organiseren
Onteigenen is langdurige zaak, kostbaar, risicovol (ook gelet op het zelfrealisatierecht
dat grondeigenaren hebben)
Onwetendheid
Tot voor kort werd niet aan aanbesteding gedacht met name de
projectontwikkelingsdiensten worden vaak niet als aanbestedingsplichtig gezien
Beperkte betrokkenheid gemeente: slechts deelgebied openbare bestemming, verlener
vergunningen
Als PO kan je vaak niet als de aanbestedende dienst worden gekwalificeerd.
Bouwstenen aanbestedingsplicht
Wie is opdrachtgever?
Kwalificeert opdrachtgever als een ‘aanbestedende dienst’? 1.1 Aw
Is er sprake van een overheidsopdracht of van een concessieovereenkomst (voor openbare
werken)?
Is er sprake van een schriftelijke overeenkomst onder bezwarende titel?
Is er sprake van een ‘werk’ of ‘werken’?
Overschrijdt de waarde van het werk/werken de drempelwaarde?
Is geen van de uitzonderingen van toepassing?
**dit zijn de toegangspoorten tot de aanbestedingsplicht.
Verschil overheidsopdracht & concessieovereenkomst
Bij overheidsopdracht (gemeente tegen partij waarbij de gemeente het betaalt (risico ligt bij de
gemeente_), maar bij concessieovereenkomst (je geeft een exploitatierecht, maar je betaalt nergens
voor, je legt het risico bij een andere partij). Dus als het risico niet bij de marktpartij ligt, dan is het
ook geen concessie.
1
, Schriftelijke overeenkomst onder bezwarende titel gaat we hier verder op, middels een arrest, op
in.
Is er sprake van ‘werk’ of ‘werken’? gaan we ook nog later op in.
Drempelwaarde: voldoe je niet aan de drempelwaarde, dan heb je geen aanbestedingsplicht.
Uitzonderingen:
- Geheime operatie/realisatie;
- Grote spoed;
- Te specifiek, een ander kan het niet uitvoeren (uitsluitend recht) (dit is een hele moeilijke
toets, er hoeft er maar zich 1 extra te melden en dan vervalt het al) (iets anders is als de
gemeente een alleen recht uitgeeft).
Definitie overheidsopdracht uitvoering werken (1) art. 1.1 Aw
‘Overheidsopdracht voor de uitvoering van werken’ =
Schriftelijke overeenkomst onder bezwarende titel (overheid moet tegenprestatie in
geld, of op geld waardeerbaar, leveren) tussen een of meer aanbestedende diensten en
een of meer aannemers (kwalificatie niet relevant, bijv. ook projectontwikkelaars zie
Scala-arrest r.o. 90) en die betrekking heeft op
(i) uitvoering of (ii) ontwerp én uitvoering óf (iii) ‘het laten uitvoeren met welke
middelen dan ook van een werk dat voldoet aan de eisen van de aanbestedende
dienst die een beslissende invloed uitoefent op het soort werk of het ontwerp van het
werk aan de door de aanbestedende dienst vastgestelde eisen voldoet’
Raamovereenkomst: vaste prijzen voor bepaalde activiteiten, voor bepaalde tijd (maximaal 4 jaar), de
hoofdvoorwaarden worden hierin vast gelegd, vaak kies je hierin een aantal partijen en tussen die
partijen kan je weer een miniaanbestedingsprocedure houden.
Definitie overheidsopdracht uitvoering werken (2)
Interessant arrest is HvJEU 10 juli 2014, C-213/13 (Impressa Pizzarotti & C. Spa / Comune di
Bari):
Comune di Bari schrijft op 14 augustus 2003 een aanbesteding uit voor een
marktonderzoek om de rechterlijke macht op de kortst mogelijke termijn te voorzien
van een nieuw gerechtsgebouw. Beschikbare budget is EUR 43,5 mio + EUR 3 mio
die Bari jaarlijks op huuruitgaven zal besparen
Plan van aanpak: een private onderneming zal het gebouw bouwen en deze vervolgens
verhuren aan Bari
Bari selecteert Pizzarrotti en wenst daarmee een overeenkomst te sluiten
De vraag die aan HvJEU wordt gesteld: dient de overeenkomst die Bari met Pizzarotti wenst
te sluiten als een overheidsopdracht voor de uitvoering van werken te worden aangemerkt,
ondanks dat deze enkele kenmerkende eigenschappen van een huurovereenkomst heeft?
Waarom is deze vraag relevant?
Kwalificeert de overeenkomst als een huurovereenkomst voor bestaande gebouwen
dan is deze vrijgesteld van een aanbestedingsplicht (art. 1 sub a-iii, van richtlijn
92/50/EEG, thans artikel 2.24 sub b Aw) en valt het buiten de
aanbestedingsregelgeving
Oordeel HvJEU:
Wanneer sommige bestanddelen van een overeenkomst betrekking hebben op een
overheidsopdracht voor de uitvoering van werken en andere bestanddelen op een
ander soort opdracht, moet de juridische kwalificatie daarvan en de daarop
toepasselijke regels van het Unierecht a.d.h.v. het hoofdvoorwerp van de
overeenkomst worden bepaald r.o. 41 (vgl. HvJEU 26 mei 2011, C-306/08, zie ook
2.12a Aw)
2