Hoorcollege 3 – Financiering & Zekerheid – Stille verpanding van vorderingen en aandelen
(Hoorcollege 2 hoort hierbij /in dit hoorcollege verpanding van vorderingen op naam en in
werkgroep verpanding van aandelen)
Schildersbedrijf, paar werknemers en een paar roerende goederen. Verder zijn er allerlei openstaande
facturen bij bedrijven en particulieren waar ze geschilderd hebben. Die zijn veel meer waard dan al die
roerende goederen die ze hebben. Er is voor de bank meer zekerheid bij de vorderingen, openstaande
facturen. Er is één groot probleem: vorderingen bestaan over een paar maanden niet meer, dan ben je
je onderpand kwijt. Dat moet opgelost worden, de nieuwe vorderingen moeten dan elke keer opnieuw
in pand worden verkregen. Artikel 2:239 BW: pandrecht kan geven uit bestaande vorderingen of
vorderingen die bestaan uit bestaande rechtsverhoudingen. Lopende contracten en contracten waar al
uit is voortgevloeid. Als er nieuwe vorderingen komen dan moeten de formaliteiten opnieuw verricht
worden, dus opnieuw gevestigd moet worden. Titel is er al, standpandakte, de uitvoeringshandeling
(vestiting) moet je elke keer opnieuw doen. Bij zekerheidscessie werd de bank eigenaar van de
vordering (fiducia), geen overdracht meer nu, geen cessie maar verpanding. De bank moet zich altijd
nog rekenschap geven dat hij een pandrecht heeft en daarbij bijvoorbeeld informatieplicht.
Rode draad in alle arresten is versterking van het recht van de bank.
Positie stil pandhouder vorderingen
1. stil pand even sterk als zekerheidscessie?
2. specificatie vorderingen in pandakte vereist?
3. mag curator pandgever actief innen?
4. moet curator stil pandhouder informeren?
5. verzamelpandakte toegestaan?
6. welke schuldeisersbevoegdheden gaan over op pandhouder?
7. impliceert onoverdraagbaarstelling onverpandbaarheid?
Veel staat in jurisprudentie en niet in de wet.
Parl. Gesch. Over afschaffing zekerheidscessie (deelvraag 1)
- Met stil pand kan praktisch hetzelfde resultaat als met zekerheidseigendom worden bereikt;
- bestaande financieringspatronen kunnen onder het nieuwe recht zonder moeilijkheid worden
gecontinueerd.
Verschil zit hem in de mededelingseis. Als de bank over wil gaan tot inning, dan moet hij daarvan
mededeling doen. Artikel 3:246 BW: dan wordt hij pas inningsbevoegd.
Artikel 2:239 lid 3 BW: gegronde reden hebben om te vrezen dat de debiteur tekortschiet in zijn
verplichtingen. Je mag dus niet te vroeg stappen gaan zetten.
HR 17-02-1995, NJ 1996/471 (Mulder-CLBN)
Vóór mededeling is pandgever c.q. curator inningsbevoegd
door inning gaat vordering met pandrecht teniet
Bij inning door curator, houdt pandhouder voorrang op geïnde geld
bank mag verrekenen bij voldoening verpande vorderingen op R/C bij bank
Bank die niet alert was, niet op tijd mededeling heeft gedaan. Vorderingen die niet meer bestaan
kunnen niet meer verpand zijn. Dan is de bank het pandrecht kwijt. HR: ook al gaat het pandrecht
teniet, de bank houdt dan wel voorrang op het geinde geld.
Dus vordering gaat teniet, pandrecht ook, maar de bank behoud wel voorrang.
Sprake van een bank die niet alleen krediet had verstrekt, maar ook gewoon de huisbankier van de
onderneming was. Er stond nog geld op die rekening. Bank dacht dat geld te verrekenen met de schuld
die er nog was. HR: dit mag (normaal mag dit niet). Hier dus wel want ging om vorderingen waar de
bank stil pandrecht op had. Houd niet alleen voorrang op het geinde geld, maar mag ook nog
verrekenen met het geld dat op de rekening-courant staat.
1
, - Als jij een lening hebt bij een bank dan dien jij ook een rekening-courant te hebben, dit dus
vanwege bovenstaande. Geld dat op de bankrekening is binnengekomen kan worden
ingehouden op hetgeen openstaat op de kredietlening mee af te lossen.
Arresten bepaaldheidseis (3:84 lid 2 BW) (deelvraag 2)
Specificatie vorderingen in pandakte vereist? Hoe nauwkeurig moet je de vorderingen in de pandakte
worden opgenomen? Het goed moet met voldoende bepaaldheid worden opgenomen.
Rivierenland (HR 14-10-1994, NJ 1995, 447):
Voldoende is dat akte zodanige gegevens bevat dat, eventueel achteraf, aan hand
daarvan kan worden vastgesteld om welke vordering het gaat: specificatie op
computerlijst volstaat (dit is geen officieel document, hoeft niet geregistreerd te
worden, als in de pandakte maar naar deze lijst verwezen wordt).
Mulder-Rabobank (HR 20-9-2002, NJ 2004, 182):
Generieke omschrijving vorderingen volstaat (hierin werd gesteld dat een verwijzing
niet nodig is, het is voldoende om aan te geven: ‘alle vorderingen’).
Rabobank verstrekt krediet aan bedrijf, wat er niet solide uitzag. Elke twee weken moest er een
computerlijst worden toegezonden aan de Bank, gebeurde dat niet dan was de bank bevoegd de
vorderingen aan zichzelf te verpanden. De vestigingshandeling moest dus door de Rabobank zelf
worden verricht. Je mag dus ook werken met een volmacht, om de bevoegdheid dus te verkrijgen om
aan jezelf te verpanden namens de kredietontvanger.
Generieke omschrijvingen zijn ook risicovol: probleem is dat je niet meer weet welke debiteuren er
zijn en die heb je nodig als je mededeling wil doen van het pandrecht, je hebt dus een probleem als je
niet over een computerlijst beschikt. Je moet de informatie hebben van de debiteuren om mededeling
te kunnen doen.
HR 22-06-2007, NJ 2007, 520 (ING-Verdonk) (deelvraag 3)
ING heeft stil pandrecht op vorderingen Westerbaan.
28-11-2002: Westerbaan failliet
14 dagen later: curator vraagt debiteuren betaling op faillissementsrekening
16-1-2003: ING ontdekt inning door curator
20-1-2003: ING doet mededeling
Curator hoeft stil pandhouder niet redelijke termijn ex 58 Fw te stellen voor
mededeling/inning
Curator mag mededeling niet frustreren: bij professionele stil pandhouder redelijke termijn
van 14 dagen in acht nemen
Curator hoeft stil pandhouder daarna niet te waarschuwen
Bij kleinere banken kan het zijn dat het redelijk is dat zij een langere termijn hebben, welke de curator
niet mag frustreren.
HR 30-10-2009, NJ 2010, 96 (Hamm/ABN AMRO) (deelvraag 4)
Pandgever failleert, bank wil mededeling doen
HR: curator is informatieplichtig jegens bank o.g.v. aard en strekking stil pandrecht (dus op grond
van de wet)
Informatieplicht; waarom?
Curator mag uitoefening rechten pandhouder niet frustreren (HR ING-Verdonk)
Daarom moet curator pandhouder voor mededeling benodigde informatie verstrekken
vloeit voort uit aard en strekking stil pandrecht
Na ING-Verdonk kwam er discussie. Banken beschikken niet over alle gegevens van de debiteuren om
mededeling te doen. Het betreft dus de NAW-gegevens van de debiteuren. Mag de curator deze
gegevens voor zich houden of moet hij deze doorgeven aan de bank? Zie hierboven antwoord van de
HR.
2