Samenvattingen Godsdienst
Hoofdstuk 2 Hindoeïsme
2.1 Wat bedoelen we met hindoeïsme?
In Nederland zijn er ongeveer 100.000 hindoes, dat is zo’n 0,6% van de Nederlandse bevolking.
Zo’n 4500 jaar geleden woonden veel mensen aan de oevers van de Indus: water en vis, kleren
wassen, behoefte doen, vruchtbare grond. Er bloede (2500 v.C.) een rijke cultuur op: Indus-cultuur.
Er werden ook steden gebouwd, zoals Harappa en Mohenjodaro. Sommige dieren werden als heilig
gezien, er waren gangen naar tempels te vinden waar rituele reinigingen werden uitgevoerd.
Volgens wetenschappers had de Indus-cultuur een godsdiens dat overeenkomt met wat we nu het
hindoeïsme noemen.
Veda’s: de oudste hindoeïstische geschriften stammen af uit een periode waarin de vloed van de
Indus-cultuur voorbij was: 1200-500 v.C. Naast belangrijke boeken, werden ook rituelen ontwikkeld
die nu nog steeds worden uitgevoerd. Hindoes geloven dat schrijver een gave hadden: het waren
half goddelijke mensen. De veda’s zijn geschreven in het Vedisch, hieruit is het Sanskriet ontstaan.
De goden die toen belangrijk waren, spelen nu niet een grote rol en anders ook. Nu zijn Shiva en
Vishnu belangrijke goden.
De tijd na de Vedische tijd heet ‘tijd van het oudere hindoeïsme’. Een belangrijke tekst is
‘Mahabharata’. Vooral een bepaalde onderdeel is populair: Bhagavadgita. Hierin staat een gesprek
tussen Arjuna en wagenmenner Krishna. Krishna is de gedaante van Vishnu. De Bhagavadgita wordt
beschouwd als het heilige boek.
De hindoes vinden godsdienst een persoonlijke zaak en leggen meer de nadruk op wat je doet dan
wat je geloofd. Hindoes denken en geloven verschillend.
Een bekend voorbeeld is Mahatma Gandhi (1869-1948). Hij leefde in de tijd van het kastenstelsel:
een systeem waarin de samenleving in verschillende lagen is verdeeld. Vanaf je geboorte ligt het
vast of je in een hoge of lage kast thuis hoort. Gandhi vond dat iedereen gelijk wa en hij heeft mede
ervoor gezorgd dat het kastenstelsel officieel is afgeschaft.
De hindoes in Nederland komen:
India en Pakistan verhuizen en nemen cultuur mee.
Suriname werd onafhankelijk (1975) en namen cultuur mee. Sommige groeperingen uit
Suriname heten de Hare-Krishna beweging. De hindoes in Nederland horen voor het
grootste deel tot 2 stromingen binnen het hindoeïsme: Arya Samay en Sanatan Dharm.
Nederlandse Tamils, Sri Lanka, geloven in moedercultuur.
2.2 Wat geloven hindoes?
Er zijn hindoes die geloven dat de hoogste god een persoon is: hij kan praten, denken en dingen
doen. Anderen geloven niet dat god persoonlijk is. ZIj geloven in een goddelijke principe dat het doel
van al het leven is: niet praten, denk en doen → Brahman. Het hindoeïsme is gericht op de praktijk
niet op de leer. Het leert hoe mensen in het leven moeten staan en daarna komen de theorieën
aanbod.
Een ander woord voor bovennatuurlijke werkelijkheid is transcendente werkelijkheid. Daarbij wordt
ervan uitgegaan dat er een persoonlijke oppergod is die alles bestuurt. Spreken, denken en daden
verrichten gebeurt alleen op aarde. Het hindoeïsme is polytheïstisch: er is meer dan één god.
,Hindoes zijn niet polytheïstisch: (1) alle goden zijn terug te voeren op één goddelijke principe
(Brahman). (2) met 1 god meer verbonden.
Met Brahman is alles begonnen. De diepste kern van de mens heet Atman. De diepste kern van de
mens is de hogere werkelijkheid. Atman is kleiner dan de ziel.
Reïncarnatie: wedergeboorte, opnieuw geboren worden. Na de dood komt een mens terug op
aarde. Karma: alle daden die een mens in zijn leven heeft verricht. Karma is het geheel van wat je in
je leven gezegd, gedaan en gedacht hebt.
Dharma: de religieuze plichten van mensen hangen samen met de kaste waarin ze leven en de
positie die ze bekleden in de samenleving. Het hoogste doel binnen het hindoeïsme is de verlossing,
moksha: de diepste kern van de mens niet opnieuw geboren hoeft te worden, niet opnieuw in de
gevangenis van het lichaam hoeft te zitten. De Atman is dan weer verenigd met de Brahman: je hebt
dan geen karma in je leven opgebouwd. Een manier om dit te doen is karma-yoga: dat je alles doet
wat je moet doen, maar het belangeloos doet, zonder interesse in de gevolgen daarvan.
2.3 Structuur van de samenleving
In het kastenstelsel hoort iedereen bij een bepaalde groep mensen, een kaste (ook een specifiek
beroep). Ze zijn hiërarchische geordend: er zijn hogere kasten en lagere kasten, met ieder eigen
rechten en plichten In hogere kasten heb je meer aanzien dan in lagere kasten De kern van het
systeem wordt gevormd door reinheid: in de letterlijke zin van schoon zijn en rituele reinheid, een
weg naar de Verlossing. In de hoge kasten zijn het meest rein. Niet iedereen mag een beroep
uitoefenen. Iemand uit een hogere kast zal nooit met iemand eten of aanraken van een lagere kast:
aanraking met een onrein iemand, maakt jouw ook onrein.
De kasten is op te delen in 4 groepen: standen.
In de eerste stand zijn er de priesters (Brahmanen). Zij hebben een hoge mate van reinheid
en aanzien.
In de tweede stand zijn de adels/krijgers.
De derde stand zijn de kooplieden. Deze 3 worden de dvija’s genoemd: tweemaal
geborenen.
De vierde stand bestaat uit mensen met weinig reinheid. Zij zijn als enige niet ‘tweemaal
geborenen.’ De kastelozen/outcasts, zijn mensen die niet tot een bepaalde kast behoren. Zij
worden ook wel ‘onaanraakbaren’ of ‘paria’s’ genoemd. Mahatma Gandhi noemden hen ‘de
kinderen van God!’
Binnen de bhakti, de ‘liefdevolle overgave aan God’ wordt ervan uitgegaan dat iedereen principieel
gelijk is. Iemands positie in het kaste zegt nog ik over menswaardigheid en of iemand een goed mens
is. De Arya Samaj is hier een voorbeeld van.
2.4 Goden
De hoogste goddelijke principe wordt Brahman genoemd dat zich manifesteert in verschillende
goden.
Vishnu wordt gezien als een vriendelijke god. Hij is getrouwd met Lakshmi, de godin van voorspoed
en zegen. Hij komt in verschillende avatars op aarde, de eerste was een vis. Hij heeft tegen Manu, de
eerste mens, gezegd dat hij een boot moest bouwen → Ark van Noach. De belangrijkste avatar was
Krishna (nummer 8) een naam die je nog tegenkomt in de stroming ‘Hare Krishna’. De 10 de avatar
moet nog komen en zal zijn Kalkin, een ruiter op een wit paard, en zal er voor zorgen dat er weer
een gouden tijd aanbreekt.
, Volgelingen van Vishnu hebben 2 verticale strepen op het voorhoofd en volgelingen van Shiva 3
horizontale strepen. Shiva is de god die de wereld laat vergaan en opnieuw laat ontstaan.
Van Brahma wordt gezegd dat hij de wereld heeft laten ontstaan. Deze 3 goden worden gezien als
een soort drie-eenheid: de Trimurti.
2.5 Hindoe-feesten
In Nepal wordt Shivaratri, ‘de grote nacht van Shiva’, gevierd. Elk feest wordt niet op dezelfde datum
gevierd, want hindoes tellen in maanjaren wat 11 dagen korter is dan een zonnejaar.
Het Holi-feest duurt 10 dagen en eindigt in de maand Phaguna als het volle maan is. Er wordt
gevierd dat de lente de winter heeft overwonnen en dat het goede sterk is dan het kwade. De
incarnatie van Vishnu speelt hierin een rol. Ok de mythe van Holika, die dacht dat ze niet kon
verbanden, speelt hierin een rol. Het goede overwint van het kwade en daarom bepoederen mensen
elkaar met poederverf zodat iedereen op het feest aan elkaar gelijk is.
Ook bij het feest Divali verdwijnt de ongelijkheid. Het wordt gevierd in de herfst en duurt meestal 5
dagen. Het feest is symbool voor licht en goed. Er worden diya’s, een klein lampje van klei,
aangestoken. Hierin speelt Lakshmi een grote rol (godin voorspoed).
Het Rakhi-feest, waarin familierelaties een rol spelen, wordt gevierd op 5 juni. Dit is de datum
waarop in 1873 het schip ‘Lalla Rookh’ in Suriname aankwam met arbeiders uit India.
2.6 Plaatsen om te bidden
Bidden doen zij in een tempel die daar speciaal voor wordt gecreëerd. Hindoes gaan ervan uit dat
goden letterlijk ‘present’ kunnen zijn in de tempel: er zijn bepaalde rituelen die gelovigen uitvoeren
om goden uit te nodigen. De tempel, madir, moet perfect zijn en bepaalde symbolische betekenissen
bevatten.
De vorm van de tempel wordt binnen het hindoeïsme gezien als een afspiegeling van het universum.
De plattegrond is gebaseerd op een mandala: een verzameling concentrische vierkanten. Het
middelpunt staat voor het universum, sanctum, de plaats waar de belangrijkste god zich
manifesteert. In de Sanskriet wordt de tempel vimana, uitgemeten, genoemd.
De Purusha was een reus, universeel mens, die door de goden geofferd werd. Uit de reus
ontstonden de wereld en de mensen.
De hoogte verwijst naar de bergen Meru waar de goden wonen. Het middelste gedeelte wordt ook
wel verwezen naar een grot, het is stil en donker. De god Shiva woont in een grot. De tempels
worden vaak naast wateren geplaatst, want de goden houden van water. Een speciaal ritueel zorgt
ervoor dat de geesten worden verjaagd om plaats te maken voor de tempel goden.
Huisaltaar: waar op vaste tijden goden aanbeden worden in huis. OP een huisaltaar zijn
afbeeldingen van goden en stenen te vinden. De zwarte steen staat voor Vishnu en de witte steen
voor Shiva. Het huisaltaar staat in de keuken waar het rein is. de puja kan zowel thuis als in de
tempel worden verricht. Op de grens tussen licht en donker zoeken mensen contact met goden.
Voorafgaand aan de puja moet je jezelf ritueel reinigen, ook het water drinken zodat je van binnen
rein wordt. Hierbij worden mantra’s, religieuze spreuken, uitgesproken. Daarna wordt ceremonieel
de deuren geopend zodat de geesten worden verjaagd: klappen in de handen luiden van de
tempelbel.
Het puja-ritueel bestaat uit 16 delen:
God aanroepen voor het ritueel
God krijgt een zetel aangeboden
Hij wordt gegroet
Water aanbieden voor de voeten
