Superdiversiteit hoofdstuk 1 Kennismaken met sociaal werk
1.1.1 Definitie van sociaal werk
Sociaal werk is een praktijkgericht vak en een academische discipline die
de sociale verandering en ontwikkeling, sociale cohesie, en de emancipatie
en bevrijding van mensen bevordert. Principes van sociale
rechtvaardigheid, mensenrechten, gedeelde verantwoordelijkheid
en respect voor diversiteit staan centraal in het sociaal werk.
Onderbouwd door theorieën van het sociaal werk, sociale wetenschappen,
geesteswetenschappen en relevante lokale kennis, houdt sociaal werk zich
bezig met mensen en structuren om de uitdagingen van het leven aan te
pakken en het welzijn te verbeteren.
Doelen als social worker:
- Bevorderen van de maatschappelijke verandering en ontwikkeling
- Bevorderen sociale cohesie
- Bevrijden van mensen uit onderdrukking en hen bemoedigen en
ondersteunen om vastgelopen situaties los te wrikken
Gebaseerd op de volgende fundamentele principes:
- Sociale rechtvaardigheid
- Mensenrechten
- Collectieve verantwoordelijkheid
- Respect voor diversiteit
Gebruikmaking van de kennis:
- Theorieën over sociaal werk
- Kennis uit de sociale wetenschappen en de geesteswetenschappen
- Lokale kennis uit de gemeenschappen
Een tweede oriëntatie: richt zich via het bevorderen van burgerschap en
participatie meer op het aanpassen van mensen aan en het anticiperen op de
complexe veranderingen in de samenleving.
- Vooral in de politiek en het sociaal beleid staan beide in het teken
van de transformatie van de verzorgingsstaat eigen
verantwoordelijkheid van burgers
- Sociaal werkers zitten tussen beide oriëntaties in en zoeken een eigen
weg benadrukken sociale rechten van de mens (onderwijs,
arbeidsmarkt, woning, zorg, maatschappelijke dienstverlening, sociale
zekerheid), maar wijzen mensen ook op het nakomen van de daaraan
verbonden verplichtingen.
- Extra aandacht kwetsbare burgers bijdrage inclusieve samenleving
1.1.2 Verschillende betekenissen van sociaal werk
1. Cluster van beroepen in de sector zorg en welzijn maatschappelijke
werkers, opbouwwerkers, sociaal-cultureel werkers, jeugd- en
jongerenwerkers, werkers in de jeugdzorg en sociaal raadslieden
2. Sector of domein: zorg en welzijn. Aanduiding voor alle voorzieningen
(instellingen, accommodaties, marktpartijen) en regelingen op het vlak
zorg en welzijn. Ook het sociale beleid (social policy).
3. Specifieke opleiding: doorgaans een hoogopgeleide professional die vooral
in de publieke sector, bij de overheid of bij de door de overheid
, gefinancierde instellingen werkzaam. Opleiding speelt een belangrijke rol
bij de ontwikkeling van de kennis en vaardigheden en daarmee ook de
ontwikkeling van het beroep.
4. Kennisdomein: er wordt gezegd dat je pas over een echt beroep spreekt,
als er sprake is van een eigen ‘’body of knowledge’’, een duidelijk te
onderscheiden, eigen kennisgebied. Sociaal werk als kennisdomein omvat
de theorieën, methodieken en praktijken van de beroepsoefening in zorg
en welzijn.
In de tweede plaats omvat het kennisdomein van sociaal werk een
specifieke combinatie van theoretische disciplines of universitaire
vakgebieden, zoals psychologie, pedagogie, sociologie, antropologie,
ethiek en politicologie.
1.1.3 Kerntaken: werkzaamheden van sociaal werkers en waar het vakmanschap
om draait
1. Ondersteunen en wegwijs maken: kwetsbare mensen ondersteunen,
sociale professionals moeten goed de weg kennen in de samenleving.
Advies, juiste informatie, verwijzing en toeleiding zijn essentieel. Wegwijs
maken: stellen van een diagnose, indicatie of assessment.
2. Voor iemand zorgen: veel werk bestaat uit het leveren van soms hele
concrete diensten aan mensen met een lichamelijke, verstandelijke,
psychische of sociale beperking. Denk aan huishouden, iemand lichamelijk
verzorgen, iemand begeleiden of activiteiten organiseren. Bij complexe
problemen is vaak meer nodig: management, situatie wordt hanteerbaar,
dat iedereen zijn werk doet, support, de doorlopende ondersteuning voor
mensen die dat nodig hebben.
3. Ontwikkelen en opvoeden: werksoorten als opvoedingsondersteuning,
jeugd- en jongerenwerk, sociaal-cultureel werk met uitlopen naar de
cultuur en de sport, de kinderopvang en het peuterspeelzaalwerk. Beperkt
zich niet alleen tot kinderen, in elke fase moeten mensen zich weer verder
ontwikkelen en opnieuw oriënteren.
4. Ingrijpen en optreden: interventie, moeten ingrijpen in een gezin waar
bv sprake is van huiselijk geweld of mishandeling. Agressiviteit, ernstige
ruzies te kalmeren. Thuis, in buurten, intensieve jeugdzorg.
5. Gedrag beïnvloeden: 1. Door preventie: voorkomen dat iets misgaat.
Door social professionals. (op tijd actie, lichte adviezen geven, wat
ondersteuning) 2. Door versterken van de sociale en culturele
competenties van mensen. (jeugd- en jongerenzorg; heel gericht met spel
om te gaan, gerichte vaardigheidstraining) 3. Door mensen therapieën aan
te bieden: maatschappelijk werkers, creatief therapeuten of werkers in de
intensieve jeugdzorg behoren tot sociaal werk.
6. Verhoudingen beïnvloeden: accent ligt op het beïnvloeden van hoe
groepen mensen zich tot elkaar verhouden. (bv: tussen nieuwkomers en
de autochtone bevolking, oud vs. Jong, met elkaar bevechtende
jongerengroepen, twee straten, voetbalfans van twee verschillende clubs).
Dit gebeurt door: mensen elkaar te laten ontmoeten of samen te laten
sporten, of via culturele manifestaties. Bemiddeling; manier om oplopende
conflicten in te dammen en uit de wereld te helpen.
7. Signaleren en agenderen: social workers zien als eersten hoe bepaalde
beleidsmaatregelen uitpakken en wat de effecten op de leefwereld zijn.
sociale misstanden signaleren en te wijzen op tekorten in het beleid.
hebben een goed beeld van wat er nodig is om tot een structurele
oplossing te komen social professionals zoeken evenwicht tussen
, kritische houding en coöperatieve opstelling naar het beleid en partners
om samen te werken.
8.
1.1.4 De drie hoofdterreinen
1. Welzijn en samenleving: buurten en wijken
Individuele oriëntatie: toegankelijke hulpverlening gericht op individuele
vragen en noden. Bv: tijdelijke ondersteuning, maar het kan ook gaan om
materiele hulp zoals schuldhulpverlening, of regelen van passende
huisvesting.
Collectieve oriëntatie: via collectieve processen en arrangementen op de
sociale samenhang of sociale cohesie in het werkgebied. Bv:
ondersteuningen van initiatieven van burgers, vrijwilligerswerk,
preventieve voorzieningen (sport & cultuur). Vooral maatschappelijk
werkers, sociaal-cultureel werkers en opbouwwerkers.
2. Jeugddomein
Helpen van kinderen en jongeren bij het vinden van hun plek in de
samenleving, begeleiden jongeren naar een goede sociale ontwikkeling en
dragen bij aan goede schoolcarrière. Zorg voor de meest kwetsbare jeugd
als om maatschappelijk opvoeden = 3 belangrijkste opvoedingsmilieus;
gezin, school en vrije tijd zijn stimulerend en beschermend. Bij extra steun
of correctie: jeugdzorg. Vooral sociaal-pedagogen werken in de
preventieve of intensieve jeugdzorg. Kinderbescherming en in
scholen: maatschappelijk werkers. Jongerenwerkers:
vrijetijdsbesteding.
3. Langdurige zorg
Mensen met fysieke, verstandelijke, psychische en sociale beperkingen
staan centraal. Leveren van concrete diensten zoals zorg aan huis,
verzorging van maaltijden en alarmdiensten. Social professionals.
1.2 Transformatie van de verzorgingsstaat
Individualisering: mens steeds meer op zichzelf, maakt eigen keuzes. Je
moet je sociaal gemakkelijk kunnen aanpassen. licht verstandelijk
gehandicapte mensen zitten sneller in hulpverleningsinstellingen of belanden
in de criminaliteit.
Sociaal werk is mensen in – en met – hun eigen omgeving ondersteunen en
mensen te leren beter met zichzelf en die omgeving om te gaan.
Maatschappelijke trends: ongepland of het gevolg van langdurige
veranderingsprocessen.
Beleidstrends: opzettelijke pogingen van beleidsmakers, zoals politici, om
veranderingen door te voeren.
Belangrijke beleidstrend: omvorming klassieke naar activerende
verzorgingsstaat. (participatiesamenleving)
Klassieke verzorgingsstaat: bood compensatie voor het noodlot. Collectieve
voorzieningen onderwijs, volkshuisvesting, sociale zekerheid, zorg en
welzijn gevolgen van ziekte, armoede en achterstanden ondervangen.
- Negatieve effecten: directe solidariteit veranderde in indirecte
solidariteit, burgers betaalde belasting die de overheid dan weer
