Boekverslag Het Bittere Kruid
Algemene informatie
Titel: Bint
Auteur: Ferdinand Bordewijl
Aantal bladzijden: 80
Aantal punten: 3
1e Druk: 1934
Samenvatting
De Bree is een leraar Nederlands, die vanaf november les gaat geven op de school van Bint. Hij werkt
thuis aan een studie over Anna Maria van Schuurman, en gaat naar de school voor afleiding en om
meer met de werkelijkheid in contact te komen.
De favoriete klas van Bint, 4D, had namelijk de vorige leraar Nederlands, Van Fleer, weggepest. Er
heerst een streng regime of de school van Bint, orde en tucht zijn belangrijk.
De Bree krijgt vier klassen die hij ziet als wezens. Hij noemt ze “de grauwe”, “de bruine”, “de
bloemenklas” en “de hel”.
Aan klas 4D, “de hel” verklaart De Bree direct de oorlog, om zo problemen te voorkomen. Met
andere klassen heeft hij die niet. Zijn tactiek werkt inderdaad, want met de korte bevelen die hij
geeft werkt de klas het beste. Tegen de kerstvakantie kwam de klas via woordvoerder Steijd vragen
of hij vrede wilde, maar zijn antwoord was nee.
Als de rapportvergadering plaatsvindt hebben de leraren het over Van Beek. De jongen verdient een
onvoldoende, omdat hij niet genoeg presteert, maar hij had gedreigd dat als hij een slecht cijfer zou
halen, hij zichzelf van kant zou maken. De leraren zijn niet onder de indruk en geven hem het slechte
cijfer, waardoor Van Beek radeloos in de gracht springt en in een gasthuis aan pneumonie overlijdt.
Bint voorspelt de leraren na de vakantie moeilijkheden omtrent Van Beek.
Na de kerstvakantie breekt er inderdaad een opstand uit onder de leerlingen, aangezet door Jérôme
Fléau en m.b.v. de conciërge. De opzet wordt neergeslagen door “de hel”. Dit had Bint namelijk met
“de hel” afgesproken. De conciërge wordt ontslagen, Fléau van school verwijderd en “de hel” wordt
beloond.
,Tijdens het jaarlijkse reisje dat met Pasen gemaakt wordt, is “de hel” verdeeld over Remigius en Nox.
Het toeval zorgt er echter voor dat Remigius vervroegd vader wordt en dat De Bree mee gaat met
een helft van “de hel”. Ze gaan via Bergen op zoom naar België en dan door naar Noord-Frankrijk.
Tijdens de reis wordt Te Wigchel ziek, hij hoest de longen a.h.w. uit zijn lijf, en twee leerlingen
Heiligenleven en Punselie verdwijnen een dag spoorloos. Ze hebben de originele route gefietst, die
gepland stond, maar waar vanwege de hoest van Te Wigchel van afgeweken was.
Er waren examens op school voor de 5e klassen. Tijdens de examenuitreiking wankelt Bint even (De
Bree zag het opeens. Bint stond doodstil, hij schommelde even naar voren, naar achteren. Hij was
een blad, overgevoelig voor de zwakke luchtstroom, die de mens ontgaat. Een stalen wil, maar geen
stalen lijf. Pag. 66).
De Bree weigert in eerste instantie een herbenoeming, omdat het de bedoeling was geweest om
slechts dit schooljaar vol te maken. Later denkt hij nog eens terug over het afgelopen jaar en bedenkt
zich dan. Hij stuurt een briefje naar Bint waarin hij meldt nog een jaar op zijn school vol te maken. Bij
het begin van het nieuwe jaar is Bint verdwenen en staat Donkers op zijn plaats als directeur. Bints’
vertrek had te maken met de dood van Van Beek. Of de spanningen hem te veel zijn geworden, of de
druk van een of andere arbeidsinspectie wordt niet geheel duidelijk.
“De hel”, de voormalige 4D is nu 5C geworden. Door te zien wat voor een volwassen kerels (met
uitzondering van Schattenkeinder, een lomp maar volwassen meisje) het waren geworden, doet De
Bree zo goed dat hij met Bints’ systeem wil blijven werken.
De Bree probeert tot twee maal toe Bint te spreken te krijgen, maar slaagt hier niet in. Dan wordt
hem duidelijk dat Bint wil dat de school door moet gaan zoals het voorgaande jaren ging met zijn ziel
in de school, en De Bree gaat met nog meer wilskracht dan anders al vroeg op weg naar school.
(Bron: https://www.scholieren.com/verslag/boekverslag-nederlands-bint-door-ferdinand-bordewijk-
43097)
Analyse
Titel- en ondertitelverklaring:
Bint is de directeur van de tuchtschool. Hij heeft vijf jaar geleden een regime voor de school bedacht
dat maatschappelijke reuzen kweekt. Zij gehoorzamen omdat hen dat is aangeleerd. Men zal spreken
over leerlingen van de school van Bint, zo redeneert hij zelf. Het is een strenge man die zo zijn
principes heeft, maar wel stellig gelooft in de werking van zijn leer.
De ondertitel, Roman van een zender, slaat op de directeur Bint en de leraar Nederlands De Bree.
Bint heeft een systeem bedacht om leerlingen te laten gehoorzamen, De Bree leert van deze ideeën
en neemt er veel van over. Zo wordt Bint de zender (de drager van het idee: stalen tucht) en De Bree
de ontvanger.
Motto:
, Er is geen motto in het boek aanwezig.
Genre:
Het boek is een korte psychologische schoolroman, omdat het boek op de eerste plaats gaat over
een school, en de gedachten en de gevoelens van de hoofdpersonen erg belangrijk zijn. “Bint” wordt
ook wel tuchtroman genoemd.
Idee, thema en motieven:
Het thema van het boek is naar mijn mening geestelijke weerbaarheid. Ik bedoel daarmee dat de
mens in de periode waarin het boek afspeelt, tussen de Eerste en de Tweede wereldoorlog in, rond
de economische crisis van gekheid niet wist bij welke groep zij zich wilde aansluiten, of hoe zij zich
wilde gedragen. Het nationaal-socialisme kwam op, en veel mensen sloten zich zonder er bij na te
denken aan bij deze partij, in de hoop op meer welvaart. Bint probeert via tucht maatschappelijke
reuzen te kweken, die niet bang zijn in de maatschappij, wat hem voor een groot deel is gelukt, want
de saamhorigheid is ontzettend hoog in zijn favoriete klas.
Enkele belangrijke motieven in het boek zijn:
Probleem van de opvoeding. De leerlingen zouden, volgens het systeem alleen luisteren als aan hen
korte bevelen gegeven zouden worden.
Het schoolleven in een grote stad.
Verwording/verval/degeneratie/ontmenselijking (leerlingen worden als monsters aangeduid: gorilla,
diepzeemonster e.d.
Chaos en verwildering. In “de hel” heerst een zekere chaos in die zin dat iedereen doet wat hij wil
maar ze wel verbonden zijn met elkaar. Ze gedragen zich als beesten en reageren op korte bevelen.
Spanning tussen angst en tucht. De leerlingen en de leraren zijn ondergeschikt aan Bint, en zijn
systeem.
Deformatie van de werkelijkheid, duivels/monsters (vgl. het schilderij van Jeroen Bosch in het
museum).
Rebellie/weerspanningheid (“de hel”).
Het feit dat de Nederlandse leraar De Bree steeds meer op de dictatoriale schooldirecteur Bint gaat
lijken.
Reizen (schoolreis). Tijdens de paasvakantie maken de klassen reisjes. Iedere klas gaat ergens anders
heen.